Arap Edebiyatında Tevkî'ât (Sadru’l-İslâm Dönemi)

Yıl 2021, , 75 - 92, 30.06.2021

Ebubekir Matpan

https://doi.org/10.51605/mesned.889009

Cited By: 1

Öz

İnsanoğlunun iletişimde kullandığı en eski yollardan biri mektuptur. Mektuplar, yazıldığı dönemin sosyal, kültürel ve siyasi atmosferini sonraki nesillere ışık olması açısından önemli bir yer tutar. Zira bunlar, tarihin tanığı ve vesikaları konumundadırlar. Çalışmanın konusu olan tevkî’ât da bu tür yazılan mektup ya da dilekçe diyebileceğimiz yazılara verilen cevaplar olup; devlet erkânı veya onları temsilen yazılan kısa ve öz cevaplar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu verilen cevaplar Arap Edebiyatının önemli nesir türlerinden olan tevkî’âtın, yeni bir edebiyat alanı olarak ortaya çıkmasını sağlamış ve giderek gelişmesine zemin hazırlamıştır. Yazılı nesir türü olan bu edebiyat türü Cahiliye Dönemi’nde varlık bulamamıştır. Zira okuma yazmanın çok dar ve sınırlı alanlarda kullanıldığı bu devirde, böyle bir edebiyat dalının ortaya çıkması için uygun zemin oluşmamıştı. Ancak yeni dinin Arap toplumuna gelmesiyle beraber, bütün alanlarda köklü değişim ve dönüşümler olmuştur. Şüphesiz bunlardan biri de yazı kültürünün kısa zamanda yayılmasıdır. Yazının çok kısa zamanda etkisini göstermesi, yeni devletin kısa zamanda kurumsallaşma yönünde ilerlemesi, bu nesir türünün ortaya çıkmasına ve gelişmesine katkı sağlamıştır.
Bu çalışmada tevkî’âtın ortaya çıkıp geliştiği dönem olan Sadru’l-İslâm Dönemi ele alınmış, önce Sadru’l-İslâm Dönemi’nin sınırları belirlenmiş, daha sonra bu dönemde nesir ve türleri, tevkî’âtın önemi, tevkî’âtın belâgat ilmine olan katkısı incelenmiş, akabinde sözlük ve terim tanımları yapılmıştır. Daha sonra tarihi seyri, şartları, örnek ve temaları işlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sadru'l-İslam, Tevkî'ât, Belagat, Nesir, Edebiyat

Kaynakça

• es-Se’âlibî, Abdulmelik b. Muhammed b. İsmail. Hâssu’l-Hâss. 1. Bs. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, 1994.
• Bolelli, Nusrettin. Belâgat: (Beyân-Meʾânî-Bedîʿ İlimleri): Arap Edebiyâtı. 7. Bs. İstanbul: İFAV, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2013.
• Bulut, Ali. Belâgat-i müyessera meʾânî- beyân-bedî. 3. Bs. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2016.
• el-Curcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf. Mu’cemu’t-Ta’rîfât. 1. Bs. Kahire: Dâru’l-Fadîle, 2004.
• Çakır, Muhammed Faruk. “Abbasi Devlet Ricâline Ait Örnekler Bağlamında Klasik Arap Edebiyatının İlk Yazılı Edebi Türlerinden ‘Tevkî’ât’”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 11 (27 Aralık 2018): 493-527. http://dergipark.org.tr/amauifd/504037.
• Dayf, Şevkî. el-Asru’l-Abbasiyyi’l-Evvel. 1. Bs. Kahire: Dâru’l-Me’ârif, 1966.
• ed-Dulemî, Muhammed Nayıf. Cemheratu Vesâya’l-Arab. 1. Bs, 3 Cilt. Beyrut: Dâru’n-Nidâl, 1991.
• Duveydâr, Emîn. Sûverün min Hayati’r-Resûl. 1. Bs. Kahire: Dâru’l-Meâ’rif, 1953.
• Emîn, Ahmet. Duhâ’l-İslâm. 1. Bs, 3 Cilt. Kahire: Müessetü Hindâvî litta’lîm ve’s-Sekâfe, 2012.
• el-Fâhûrî, Hannâ. el-Câmi’ fî târîhi’l-Edebi’l-Arabî (el-Edebu’l-kadim). 1. Bs. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1986.
• Furat, Ahmet Subhi. Arap Edebiyatı Tarihi: Başlangıçtan XVI. Asra Kadar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, 1996.
• Hafâcî, Muhammed Abdulmun’im. el-Hayâtu’l-Edebiyye be’de zuhûri’l-İslâm. 1. Bs. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1990.
• el-Harâhişe, Emîra Abdülmevlâ Hamd. Edebü’t-tevkî’ât fi’l-asri’l-Abbâsî. Risâletü’l-Mâcîster, Câmiatü Ali’l-Beyt Külliytü’l-Adâb ve’l-’ulûm Kısmü’l-Lügati’l-Arabiyye, 2004.
• İbn Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’İkdu’l-Ferîd. 2. Bs, 9 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’t-Ticâriyetü’l-Kübrâ, 1954.
• İbn Haldûn, Abdurrahmân b. Muhammed. Mukaddimetü İbn Haldûn. 1. Bs. Beyrut: Dâru’l-Er’kam b. Ebî’l-Er’kam, 2001.
• İbn Manzûr, Celaluddin Muhammed b. Mukerremu’l-Ensarî. Lisânu’l-Arab. 1. Bs, 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meâ’rif, 1980.
• el-İmam, Abdurrahman b. Ahmed. “Tatvîrü’t-Tevkî’âti’l-Edebîyti ve Eslimetihâ fî asri’l-Avlemeti”. Dubâi: el-Meclisü’d-Devlî lil’lügati’l-Ârabiye, tzs.
• İpek, Muhammet Selim. “Arap Edebiyatında Tevkîât ve Edebî Özellikleri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/58 (2018): 90-98.
• İsmail, Süleyman Muhtar. “Edebü’t-tevkî’ât”. Mecelltü’l-Cenûb. 8 (2016).
• Kaplangöz, Zahit. Arap Edebiyat’ında Tevkîâ’t ( Emevi Dönemi Örneği). Yüksek Lisans, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Arap Dili ve Belagatı Bilim Dalı, 2016.
• Merçil, Erdoğan. “Tevkî”. 41: 35-36. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Ra’dân, Abdulkerim Hüseyin. “Fennu’t-Tevkî’ât fî’l-Edebi’l-Arabî”. Mecalletüd-Dirâsâti’l-İc’timâiyy’eti. 34 (2012).
• Savfet, Ahmed Zeki. Cemheretu Resâili’l-Arab fî Usûri’l-Arabîyeti’z-Zâhire. 1. Bs, 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-’İlmiyye, 1937.
• es-Sekkâkî, Ebû Ya‘kûb Yûsuf b. Ebî Bekr. Miftâhu’l-Ulûm. 2. Bs. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, 1987.
• Ubeydât, Hâlid Muhammed el-Hezâyime-, Adnân Mahmûd. “et-Tevkîât Hattâ Nihâyeti benî Ümeyye”. Mecelltü’t-Türâsi’l-Arabî 27/106 (2007).