MİHNE SORGULAMALARI VE BU SORGULAMALARIN KELAMÎ ANALİZLERİ

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 2, 499 - 523, 30.12.2019

Bayram Çınar

Öz

İdeolojik teoloji açısından devletin
dini alana müdahalesini temsil eden mihne, sosyolojik olarak talihsiz bir zaman
dilimini işaret eder. Mihnenin teolojik konusunu oluşturan Halku’l Kur’ân’a
ilişkin ulema sorguya çekilmiştir. Onların bu sorgu sırasında dile getirdiği
görüşler hem konuya ilişkin argümanlarını göstermesi açısından teolojik öneme
sahiptir hem de siyaset kurumu karşısındaki duruşları itibarıyla ideolojik ve
antropolojik önemi vardır. Çalışmamız onların ifadelerinin Kelâm ilmi açısından
ifade ettiği anlam ve önemine ilişkindir. 

Anahtar Kelimeler

İdeolojik teoloji, Halku’l Kur’ân, din- siyaset, mihne

THE MİHNA EXAMİNATİONS AND THEOLOGİCAL ANALYSIS OF THESE EXAMİNATİONS

Öz

In terms of ideological theology,
the mihna, which represents the state’s intervention in the religious field,
points to a sociologically unfortunate time period. The ulema was questioned
about the Qur'an, which was the theological subject of the mihna. Their views
during the interrogation are of theological importance in terms of showing
their arguments on the subject and they have an ideological and anthropological
importance in terms of their stance against the political institution. In our
study, we aimed to evaluate the meaning and value of expressing their
expressions in terms of İslamic theology.

Anahtar Kelimeler

İdeological theology, Createdness of Qur'an, religion-politics, mihna

Kaynakça

• Ahmed b.Hanbel. er-Redd ale’l-Cehmiyye ve’z-Zenadıka, (thk.Sabrî İbn Salame). Riyad: Daru Subât, 2003.
• Cahız, Ebu Osman Amr b. Bahr. Resailu'l Cahız (thk.Abdüsselam, Muhammed Harun). Cilt 3. 4 cilt. Beyrut: Daru'l Ceyl, 1991.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerhu'l-mevâkıf. Çeviren Ömer Türker. Cilt 2. 3 cilt. İstanbul: Türkiye Yazma eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
• Cüşemî, Ebu Sa’d Muhassin b. Muhammed. Tahkiku'l ûkûl Tashihu'l Usul (thk. Abdus'selam Abbas el Vecih). Sen'a: Daru'l Kutubu'l Vataniye, 2002.
• Dârimî, Ebu Saîd Osman. er-Raddu alâ’l-Cehmiyye, (thk. Bedr b. Abdillah el-Bedr). Kuveyt: Dâru's- Selefiye, 1985.
• —. Reddu’l-İmâm ed-Dârimî Osman b. Saîd Alâ Bişr el-Merisî el-Anîd (thk. Muhammed Hâmid el-Fakî). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1358.
• Ebu Hanife, Nu'man b. Sabit. el Fıkhu'l ekber. Haydarabad: Meclisu'd Dairetu Me'arif el Osmaniye, 1979.
• —. Vasiyyetu'l imam Ebu Hanifeti'n Numan (thk. Ebi Mu'az Muhammed b. Abdu'l Hay U'veyne). Beyrut: Dar İbn Hazm, 1997.
• Ebu’l-İz, İbn Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed ed-Dımaşkî. Şerhu’l-Akîdeti’t-Tahâviyye (thk. Ahmed Muhammed Şâkir). Riyad: Mektebetu melik Fahd el vataniye , 1418.
• Emin, Ahmed. Duha'l İslam . Kahire: Hindavi, 2012.
• Eş'arî, Ebu’l-Hasen. Kitâbü'l-Lum'a fi'r-reddi alâ Ehl-i'z-zeyğ ve'l-bid'a(nşr. Hammûde Zeki Gurâbe). Kahire: Şeriketi Mısr Matbaatu Sehime Mısriye , 1955.
• —. el-İbâne ‘an usûli’d-diyâne (thk. Fevkiye Hüseyin Mahmûd). 2 cilt. Kahire: Dâru'l Ensar, 1977.
• —. Makâlâtu’l İslâmiyyîn (thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid). 2 cilt. Beyrut: Mektebetü’n Nahdatu'l Mısriye, 2000.
• Fenîsan, Ebu Abdillah Suud b. Âsâru'l Hanâbile fi Ulumi'l Kur'ân. Riyad , 1409.
• Gazzâlî, Ebu Hamid. el-İktisâd fi’l-İ’tikâd ve Maahu es'Sedâd fi'l İrşad (Thk. Mustafa Abdu'l Cevad İmran). Beyrut: Daru'l Besair, 2008.
• Goldziher, Ignace. Zâhirîler: Sistem ve Tarihleri. Çeviren Cihad Tunç. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1982.
• Havarizmi, Muhammed b. Ahmed b.Yusuf. Mefâtîhu’l-ulûm( thk. İbrahim el Ebyarî). Beyrut: Daru'l Kitabu'l Arabiy, 1989.
• Hayyat, Ebu’l-Hüseyn. el-İntisar (thk. Nyberg H.S). Beyrut: Evraku Şarkiya, 1993.
• İbn Hazm, el Endülüsi. el -Fasl (Dinler ve Mezhepler Tarihi). Çeviren Halil İbraihim Bulut . 3 cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida. el-Bidâye ve’n-Nihâye. Çeviren Mehmet Keskin. 15 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1994.
• İbn Kuteybe, Muhammed Abdullah el Dîneverî. el-İhtilâf fi’l-lafz ( thk. Muhammed Zahid El Kevseri). Kahire: El Mektebetu el Ezheriye li't Turas, 2001.
• İcî, Adududdin. el-Mevâkıf fi İlmi’l-Kelâm. Beyrut: Âlemu’l-Kutub , 2005.
• Kâdî, Abdulcebbâr b. Ahmed el-Hemedânî. , Şerh’ul-Usuli’l-Hamse, (thk. Abdulkerîm Osmân). Kahire: Mektebetü Vahbe, 1965.
• Kinânî, Ebu’l-Hasan Abdülaziz b. Yahya b. Abdülaziz b. Müslim b. Meymûn. el-Hayde ve’l-i’tizâr fi’r-reddi alâ men kâle bi halkı’l-Kur’ân ( thk. Ali b. Muhammmed b. Nâsır el-Fakîhî). Medine: Mektebetu'l Camiatu'l İslamiye, tarih yok.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. «Allah’ın Kelamı Olması Açısından Kur’an’ın Mâhiyetiyle İlgili İhtilaflar ve İbn Kudâme el-Makdisî’nin Kitabü’l-Burhan fî Beyâni Hakikati’l-
• Kur’ân’ı.» Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28, no. 1 (1987): 427-444.
• Koçyiğit, Talat. Kelamcılarla Hadisciler Arasındaki Münakaşalar. Ankara:: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1984.
• Malâtî, Ebû’l-Huseyn Muhammed b. Ahmed. et-Tenbîh ve’r-redd ‘alâ ehli’l- ehvâ ve’l-bid'a (thk.Zâhidu el--Kevserî). Düzenleyen Zâhidu’l-Kevserî. Mektebetu'l ezheriye lit'turas, 2007.
• Mâverdi, Ebu’l-Hasan, Muhammed b. Habîb. el-Ahkâmu’s-Sultâniyye (thk.Ahmed Câd). Kahire: Dâru'-l-Hadis, 2006.
• Osman Abdullah Muhammed Habub. El İmametu'l uzma. Mektebtu'r Ruşd, 2012.
• Pezdevi, Ebu Yusr Muhammed. Ehl-i Sünnet Akaidi. Çeviren Şerafettin Gölcük. İstanbul: Kayıhan Yayınevi, 1980.
• Sübkî, Tacüddin. es-Seyfü’l-Meşhûr fî Şerhi Akideti Ebi Mansur( Thk.Mustafa Saim Yeprem). Çeviren Mustafa Saim Yeprem. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Şa'rani, Abdulvehhab. Muhtasaru'l İtikad lil İmam Beyhaki (thk. Yusuf Ramazan el Kûd). Kahire: Daretü'l Karaz, 2008.
• Şehristânî, Muhammed b. Abdülkerim, Ebu'l-Feth. Dinler Mezhepler Tarihi "el-Milel ve'n-Nihal". Çeviren Muharrem Tan. İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2006.
• Taberî, Ebû Ca’fer İbn Cerîr. Tarîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk (thk. Ebû Suhayb el-Kermî). Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, tarih yok.