İçsel Dinî Motivasyon Bağlamında Dindarlık ve Çevre İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 1, 287 - 305, 30.06.2020

Fatih Kandemir

Öz

Bu çalışmanın amacı içsel dinî motivasyon ile bireylerin çevreye karşı yönelim (Emanet Görme Yönelimi ve Sahip Olma Yönelimi) ve çevreci davranışları (Aktif Çevre Duyarlılığı ve İsraftan Ka-çınma) arasındaki ilişkileri incelemektir. Betimsel araştırma modelinin kullanıldığı araştırmanın çalışma grubu Ordu’nun Ünye ilçesinde ikamet eden 274’ü kadın ve 317’si erkek olmak üzere top-lam 591 kişiden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama araçları olarak Kişisel Bilgi Anketi, İçsel Dinî Motivasyon Ölçeği, Çevreye Karşı Yönelim Ölçeği ve Çevreci Davranışlar Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin istatistiksel analizleri için Pearson Momentler Çarpım Korelasyonu ve Basit Doğrusal Regresyon analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda, bireylerin içsel dinî motivasyon düzeyleri ile emanet görme yönelimi arasında pozitif, sahip olma yönelimleri arasında ise negatif bir ilişki oldu-ğu tespit edilmiştir. Ayrıca içsel dinî motivasyonun her iki yönelimi de yordadığı görülmüştür. Bununla birlikte bireylerin içsel dinî motivasyon düzeyleri ile aktif çevre duyarlılığı arasında ne-gatif, israftan kaçınma davranışı arasında ise pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir. Ayrıca içsel dinî motivasyonun aktif çevre duyarlılığını yordamadığı, israftan kaçınma davranışını ise yorda-dığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, İçsel Dinî Motivasyon, Çevreye Karşı Yönelim, Çevreci Davranış, Emanet Görme Yönelimi, Sahip Olma Yönelimi, Aktif Çevre Duyarlılığı

Kaynakça

• Aksay, Cemal Seçkin-Ketenoğlu, Osman- Kurt, Latif. “Küresel Isınma ve İklim Değişikliği”. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi. 1/25 (2005): 29-42.
• Alper, Değer-Anbar, Adem. “Küresel ısınmanın Dünya Ekonomisine ve Türkiye Ekonomisine Etkileri”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Der-gisi. 9/4 (2007): 15-54.
• Arbuckle Matthew B.-Monisky, David M. “The Role of Religion in Environmental Attitudes”. Social Science Quarterly. 96/5 (2015): 1244-1263.
• Aydin, Hayati. “Religion and Environment”. Global Journal of Human-Social Science: B Geography, Geo-Sciences, Environmental Disaster Management. 14/7 (2014): 29-31.
• Ayten, Ali. “’Sahip Olma’ Mı ‘Emanet Görme’ Mi?: Çevre Bilinci ve Dindarlık İlişkisi Üzerinde Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 10/2 (2010): 203-233.
• Ayten, Ali-Hussain, Amjad. “The Relationship between Religiosity, Environmental Orientation and Environmental Behaviors: An Empirical Study with Turkish and British Muslim Samples”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 53 (2017): 27-44.
• Bayraktar, Mehmet. İslam ve Ekoloji. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1997.
• Belâzurî, Futûhu’l-Buldân. Thk. Abdullah Enîs et-Tabbâ’-Ömer Enîs et-Tabbâ’. Beyrut: Müesse-setu’l Meârif. 1407/1987.
• Bozyiğit, Ahmet. “İslâm Ahlak Öğretisinde Çevre Bilinci”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 3/2 (2016): 9-23.
• Callicot, J. B. “Multicultural Environmental Ethics.” Daedalus. 130/4 (2001): 77-98.
• Crowe, Jessica L. “Transforming Environmental Attitudes and Behaviours through Eco-spirituality and Religion”. International Electronic Journal of Environmental Education. 3/1 (2013): 75-88.
• Cui, Jinhua-Jo, Hoje-Velasquez, Manuel G. “The Influence of Christian Religiosity on Managerial Decisions Concerning theEnvironment”. Journal of Business Ethics. 132/1 (2015): 203-231.
• DPT. “İklim Değişikliği Özel İhtisas Komisyonu Raporu”. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara, 2000.
• Eckberg, Douglas Lee-Blocker, T. Jean “Christianity, Environmentalism, and the Theoretical Problem of Fundamentalism”. Journal for the Scientific Study of Religion. 35/4 (1996): 343-355.
• Eren, Mehmet. “Çevrenin Korunması Hususunda Hz. Peygamber’in Sit Alanı Uygulamaları”. Çevre ve Ahlak Sempozyumu. Gaziantep. (2014): 91-111.
• Fatubarin Ayo-Alokan, Olusegun Ayodeji. “Religion, Man and His Environment”. British Jour-nal of Education. 1/2 (2013): 48-61.
• Farukî, İsmail R. Tevhîd. Trc. Dilaver Yardım. İstanbul: İnsan yayınları, 1987.
• Fromm, Erich. Sahip Olmak ya da Olmak. Trc. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınevi, 2003.
• Hand, Carl M.-Liere, Kent D. Van. "Religion, Mastery-over-Nature, and Environ-mental Concern." Social Forces 63 (1984): 555-570.
• Harper, Charles L. “Religion and Environmentalism”. Journal of Religion and Society. Supplement Series 3 (2008): 5-26.
• Hitzhusen, Gregory E. “Religion and Environmental Education: Building on Common Ground”. Canadian Journal of Environmental Education. 11 (2006):9-25.
• House of Lords. “The Economics of Climate Change”. Select Committee on Econo-mic Affairs 2nd Report of Session. Volume: 1 2005-06. London: the Authority of the House of Lords, 2005.
• Hungerford, Harold R.-Volk, Trudi L. “Changing Learner Behavior through Environmental Education”. Journal of Environmental Education. 21 (1990): 8-24.
• http://w2.vatican.va/content/dam/francesco/pdf/encyclicals/documents/papa-francesco_20150524_enciclica-laudato-si_en.pdf İbn Hanbel, Ebu Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybanî, el-Müsned, II, 13.
• Kanagy Conrad L.-Nelsen, Hart M. “Religion and Environmental Concern: Chal-lenging the Dominant Assumptions”. Review of Religious Research. 37/1 (1995): 33-45.
• Kanagy, C. L.-Willits, F.K. “A ‘Greening’ of Religion? Some Evidence from A Pennsylvania Sample”. Social Science Quarterly. 74/3 (1993): 674-83.
• Karaca, Faruk. “Din Psikolojisinde Metot Sorunu ve Bir Dindarlık Ölçeğinin Türk Toplumuna Standardizasyonu”. Ekev Akademi Dergisi. 3/1 (2001): 187-201.
• Kaypak, Şafak. “Çevre Hukukunun Ulusal ve Uluslararası Boyutları”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5/10 (2012): 205-242.
• Keskiner, Emine. “Çevre ve Din Eğitimi: İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Kitapları Üzerine Bir İnceleme”. Değerler Eğitimi Dergisi. 12/27 (2014): 187-215.
• Kılıç, Sadık. Benliğin İnşası. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
• Kirman, M. Ali. “Religious and Secularist Views of The Nature and The Environment”. Ulusla-rarası Sosyal Araştırmalar Dergisi/The Journal of International Social Research. 1/3 (2008): 267-277.
• Köse, Ali. “Kur’an’da Musibet Kavramı Üzerine Psiko-Sosyolojik Değerlendirmeler”. Diyanet Aylık Dergi “Çevre Ahlakı”. S. 326 (Şubat 2018): 30-33.
• Martı, Huriye. “İslam, Çevre ve Ahlak” Diyanet Aylık Dergi “Çevre Ahlakı”. S. 326 (Şubat 2018): 6-9.
• Norgaard, Richard B. “Can Science and Religion Better Save Nature Together?”. BioScience. 52/9 (2002): 842-846.
• Ronan, Marisa. “Religion and the Environment: Twenty-First Century American Evangelicalism and the Anthropocene”. Humanities. 6/92 (2017): 1-15.
• Sakallı, Talat. “Bilinç Kirlenmesi veya Çevre Kirliliğinin Zihni Temelindeki Aşınma”. Çevre ve Din Uluslararası Sempozyumu. C. I. İstanbul: Yalın Yayıncılık, 2008.
• White, Lynn. “The Historical Roots of Our Ecologic Crisis”. Science. 155/3767 (1967):1203-1207.
• Woodrum Eric-Hoban, Thomas. “Theology and Religiosity Effects on Environmentalism”. Review of Religious Research. 35/3 (1994):193-206.