İslam Miras Hukukunda Tereke Taksiminde Paydaların Eşitlenmesi Metodunun Uygulanması

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 1, 93 - 120, 30.06.2021

Muhammed Çuçak

https://doi.org/10.51605/mesned.901002

Öz

Miras hukuku, ölen bireyin geride bıraktığı mal varlığı üzerindeki tasarrufları düzenleyen bir hukuk sistemidir. Ölen insana, kimlerin mirasçı olacağı ve mirasçılardan kimin ne kadar alacağı genel kanaate göre ayet ile sabittir. Nisâ suresinin 11. ayeti ile devamındaki ayetlerde mirasçılar ve payları detaylı açıklanmaktadır. Ancak ayetlerde miras dağıtılırken ne gibi yöntemin takip edileceği hakkında bilgi verilmemektedir. Bundan ötürü İslam’ın ilk çağlarında özellikle sahabe döneminde miras paylaşılırken sahabenin bazı problemlerle karşılaştıkları görülmektedir. Haliyle sahabe başta olmak üzere fakihler tarihi süreç içinde bu gibi problemleri çözüme kavuşturmak için farklı metotlara başvurmuşlar ve çözüm için birtakım kavramlar oluşturmuşlardır. Bunlardan biri de “tashîh-i mesâil/paydaların eşitlenmesi” metodudur.
Miras hukukunda mirasçılara pay dağıtılırken her mirasçının paydaki hissesi, kendilerine küsuratsız ve kalansız şekilde dağıtılmalıdır. Ancak kimi meselelerde hisseler ile mirasçıların sayıları arasındaki uyumsuzluk sebebiyle hisseler mirasçılara kalansız biçimde dağıtılamamaktadır. Hisseler ile mirasçıların sayıları arasında meydana gelen bu uyumsuzluk bazen bir grup mirasçının arasında görülürken bazen birden fazla grup mirasçı arasında görülmektedir. Bunun çözümü de tashîh-i mesâil/paydaların eşitlenmesi metoduna başvurmaktan geçmektedir. Tashîh-i mesâil ise yedi çeşit metodu içermektedir. Söz konusu yedi çeşit metodun ne olduğunu açıklamak ve hisselerin mirasçılara kalansız biçimde bölünemeyen meselelerin nasıl çözümlendiğini göstermeye çalışmak araştırmamızın ana hattını teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Miras Hukuku, Mirasçılar, Tashîh-i Mesâil

Kaynakça

• Abdülcâbir, İbrahim Muhammed. Teysîrü’l-Mevârîs. 1. Bs. Mansure: Dârü’l-Vefâ, 1999.
• Berrâc, Cuma Muhammed Muhammed. Ahkâmü’l-Mîrâs fi’ş-Şerîati’l-İslamiyye. 1. Bs. Amman: Dârü’l-Fikr, 1981.
• Buhûtî, Şeyh Mansur b. Yunus b. İdris el-Hanbelî. Keşşâfü’l-kınâ‘ ani’l-iknâ‘, thk. Lecnetün Mütehassisetün fi Vizâreti’l-Adli. Riyad: Vizâreti’l-Adli, 2000.
• Buhûtî, Şeyh Mansur b. Yunus b. İdris el-Hanbelî. Şerhü Münteha’l-irâdât, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 1. Bs. Beyrut,: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Burhânpûrlu, Şeyh Nizam ve Heyet. el-Fetâva’l-Hindiyye, zbt ve tsh. Abdullatif Hasan Abdurrahman. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Bustânî, Butrus. Muhîtu’l-muhît. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1987.
• Derâdeke, Yasin Ahmed İbrahim. el-Mîrâs fi’ş-Şerîati’l-İslamiyye. 2. Bs. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1983.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as el-Ezdi es-Sicistânî. Sünenu Ebû Dâvûd. thk. Muhammed Avvame. Cidde: Dârü’l-Kible li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye, 1998.
• Hatarâvî, Muhammed el-’iyd. er-Râid fî ilmi’l-ferâiz. 4. Bs. Dımışk ve Beyrut: Müessesetü Ulûmi’l-Kur’ân, ts.
• Heytemî, Şihabuddin b. Hacer. Tuhfetu’l-muhtâc bi-Şerhi’l-Minhâc. Kahira: Dârü’l-Hadis, ts.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz ed- Dımaşki. Hâşiyetu İbn Âbidîn, reddü’l-muhtâr alâ dürri’l-muhtâr, thk. Adil Ahmet Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavviz. Riyad: Dârü Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmet. el-Mugnî. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî ve Abdülfettah Muhammed el-Hulv. 3. Bs. Riyad: Dârü Âlemi’l-Kütüb, 1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvinî. Sünenü İbn Mâce. thrc ve talik. Muhammed Nasırüddin Albânî. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, ts.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemaluldin Muhammed b. Mükerrem el-İfrikî el-Mısrî. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dârü Sadır, ts.
• İbn Muflih, Ebû İshâk Burhaneddin İbrâhim b. Muhammed. el-Mübdi‘ Şerhü’l-Mukni‘, thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail eş-Şâfiî. 1. Bs. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Useymîn, Muhammed b. Salih. Teshîlü’l-Ferâiz. 1. Bs. Riyad: Dârü Tîbe, 1983.
• Karâfî, Şehabeddin Ahmet b. İdris. ez-Zahîre, thk. Muhammed Hacci. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• Karaman, Hayreddin. Ana Hatlarıyla İslâm Hukuku. 18. Bs. İstanbul: Ensar, 2016.
• Koçak, Muhsin. “İslâm Miras Hukuku", İslâm Hukuku, 3. Bs. İstanbul: Ensar, 2016.
• Mecme‘ü’l-luğâti’l-Arabiyye. el-Mu‘cemü’l-vesît. 2. Bs. İstanbul: el-Mektebetü’l-Islamiye, ts.
• Meccâcî, Muhammed Sukhâl. el-Muhazzeb min el-Fıkhi’l-Mâlikî. 1. Bs. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 2010.
• Miydânî, Abdülganî el-Güneymiyye. el-Lübâb fî Şerhi’l-Kitâb, thk. Başşâr Bikrî Arabî. Dımaşk: el-Mektebetü’l-Ümriyye, 2003.
• Mufeşşî, Muhammed Beşir el-. Muhtasaru’l-Ahkâmi’l-irsîye fi zilli’l-Menzûmeti’l-Rahbîye. Dımaşk: Mektebetü Dâri’l-Mehabbe, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref b. Nuri. el-Mecmû‘ Şerhü’l-mühezzeb li’ş-Şîrâzî, thk. Muhammed Necib Mutî. Cidde: Mektebetü’l-İrşad, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Şeref. Ravzatü’t-Tâlibîn, thk. Adil Ahmet Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavvaz. Riyad: Dârü Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• Râzî, Muhammed b. Ebû Bekr b. Abdulkadir. Muhtâru’s-Sıhâh. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1986.
• Remlî, Şemseddin Muhammed b. Ebû’l Abbas Ahmet b. Hamza b. Şihabiddin el-Ensârî. Nihâyetü’l-Muhtâc ilâ Şerhi’l-Minhâc. 3. Bs. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Sâbûnî, Muhammed Ali es-. el-Mevârîs fi’ş-Şerîati’l-İslamiyye fi dâvi’l-Kitap ve’s-Sünne. Kahire: Daru’l-Hadis, ts.
• Sâvî, Ahmet b. Muhammed el-Mâlikî. Bulğatü’s-sâlik li-Akrebi’l-mesâlik ala Şerhi’s-Sagâr, tsh. Muhammed Abdüsselam Şahin. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Serahsî, Şemsüleimme Ebû Bekr Muhammed b. Ebi Sehl. el-Mebsût. Beyrut: Dârü’l-Me‘rife, 1989.
• YAZICI, Abdurrahman. “Sıbtu’l-Marîdî (ö. 907/1501)’nin Tuhfetü’l-ahbâb fi ilmi’l-hisab’ının Ferâiz ve Matematik ilimleri açısından önemi”. Uluslararası Katılımlı Osmanlı Bilim ve Döşünce Tarihi Sempozyumu. ed. Mehmet Fatih GOKÇEK vd. 65-76. Ankara: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Zuhaylî, Vehbe ez-Zuhaylî. el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletüh,. 3. Bs. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1989.