Kḫalîl Muṭrân’s Poem al-Mesā

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 2, 87 - 108, 31.12.2023

Mahmut Çay

https://doi.org/10.51605/mesned.1380442

Öz

Napoleon Bonaparte's (d. 1821) expedition to Egypt in 1798 marked a significant turning point in the process of modernization within the Arab world. This incursion initiated political and cultu-ral interactions with Europe, leading to diverse paths of development for the Arab world. During this era, cultural interaction, in addition to political advancements, exhibited its impact and facilitated the swift proliferation of endeavors like education, printing, journalism, translation, and copyright-related works in the specified areas. In this framework, the concept of literature became closely aligned with Western cul-ture. Particularly through literary pursuits, the traditional conception of poetry diverged from its conven-tional path, assuming a fresh identity known as modern poetry. Within this context, the rise of certain literary movements in Arabic literature, such as the Apollo community championing free poetry, and the poets leading these initiatives, contributed to a revitalized identity for poetry. This transformation marked a significant milestone in the modernization of Arabic poetry. Numerous poets in Arabic literature display innovative qualities, with Ḫalīl Muṭrān being one notable example. Kḫalīl Muṭrān, a prominent figure in contemporary Arabic literature, is renowned for his intellectual character and his transformative contributions to Arabic poetry regarding both its structure and content. Muṭrān, a staunch critic of the traditional view of poetry, contended that poetry should not be confined by rigid forms and emphasized the integral relationship between content and theme in the qasida. According to Ḫalīl Mutrān's perspective on modern poetry, it is crucial to engage with the entirety of human existence. In other words, contem-porary Arabic poetry, unlike its ancient counterpart, must encompass the full spectrum of life. It should refrain from imitation and instead permit the revelation of certain concealed aspects within the depths of the human soul. Furthermore, emphasizing meaning should always take precedence in poetry, ensuring that the hidden layers of significance are not compromised for the sake of rhyme and meter. Therefore, the semantic coherence of poetic couplets holds great significance in his view. The thoughts he had were significantly influenced by his European travels and the Western knowledge he gained during those journeys. Muṭrān, particularly influenced by French literature, was regarded as the inaugural advocate of the romanticism movement in the Arab world. Muṭrān, who embraced the principles of the Western romanticism movement and incorporated its influences into his poetry, introduced this movement to the Arab world through his literary works, translations, and articles published in various newspapers and magazines. This is clearly manifested in his poems, particularly in his renowned work "al-Mesā" which seamlessly intertwines themes of love that the heart pulsates uniquely, the air one breathes takes on a distinct quality when immersed in poetry and even sorrow has a distinctive nature during this experience and anguish while addressing the suffering and censure endured by the lover. In fact, there are many reasons why Kḫalīl Muṭrān turned to romanticism. Among these reasons, love and pain are the most important ones. His adoption of this orientation deeply influenced the poets of Egypt and Damascus after him, especially the poets of the Divan group and the Apollo group, which are literary movements. In addition, Kḫalīl Muṭrān’s romantic poems became a source of inspiration for Arab poets and his poems left deep traces in their imagination. In his poems, nature takes a prominent role. Hence, he constructed a poetic description by focusing on nature. Additionally, Ḫalīl Muṭrān, while addressing sentimental emotions, grief, connections, camaraderie, and love, also delved into political subjects in his poetry. For instance, Arab nationalism holds significance in his works. Consequently, the poet, who explored a range of themes in his compositions, consistently aspired to be a catalyst for reform. This study delves into Muṭrān's brief life story, examines his renowned poem "al-Mesā" in the context of its content, and highlights the poem's rhetorical features, with special attention to its use of figure of speech and metaphors. Our goal is to render a translation of the poem "al-Mesā," which has been examined from various perspectives, in order to uncover its stylistic elements, dissect the artistic composition of select words and phrases, and bring the emotionally charged meanings within the text to the forefront for the scholarly community's consideration.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, KHalîl Muṭrân, al-Mesā, Poem, Suffering

Kḫalīl Muṭrān’s Poem al-Mesā

Öz

Halîl Mutrân'ın el-Mesâ Şiiri

Öz

Napolyon Bonapart’ın (öl. 1821) 1798 yılında Mısır’a düzenlediği askerî sefer, Arap dünyasında modernleşme adına bir kırılma noktası kabul edilmiştir. Bu işgalle beraber Avrupa ile siyasî ve kültürel temaslar başlamış ve Arap âleminde bilimsel açıdan kalkınma hareketleri başlamıştır. Bu periyotta siyasî gelişmelerle beraber kültürel etkileşim de tesirini göstermiş ve eğitim-öğretim, matbaacılık, basın, tercüme ve telif çalışmaları gibi faaliyetlerin, Arap dünyasında hızlı bir şekilde yayılmasını sağlamıştır. Bu bağlamda Arap edebiyatı, Batı kültürünü içselleştirilmeye girişmiştir. Özellikle edebî faaliyetlerle klasik şiir anlayışı mecrasından sapmış ve modern şiir anlayışı adı altında şekil değiştirmiştir. Bu bağlamda Arap edebiyatında serbest şiiri gündeme getiren Apollo topluluğu gibi bazı ekollerin ortaya çıkması ve bu akımlara öncülük eden şairlerin, şiire; taze bir hüviyet kazandırmaları Arap şiirinin modernleşmesinde büyük bir adım kabul edilmiştir. Arap şiirinde yenilik anlayışına sahip pek çok şair vardır. Bunlardan birisi de Halîl Mutrân’dır. Modern Arap edebiyatının önde gelen isimlerinden Halîl Mutrân, entelektüel kişiliğinin yanı sıra Arap şiirinde nazm ve muhteva açısından reformist açılımlarla tanınan bir şahsiyettir. Klasik şiir algısını ağır bir dille eleştiren Mutrân, şiire; biçim ve şekil gibi özelliklerin dayatılmasının yanlış olduğunu savunmuş ve modern dönemde yazılan her hangi bir kasidede içerik ile konu bütünlüğüne vurgu yapmıştır. Halîl Mutrân’ın çağdaş şiir anlayışında hayatın bütününü ele almak bir esastır. Yani modern Arap şiiri, kadim Arap şiirinin aksine hayatın tamamını yansıtmalıdır. Taklitçilikten uzak durmalı ve insan ruhunun derinliklerinde saklı birtakım sırların ortaya çıkmasına olanak tanımalıdır. Ayrıca şiirde anlam her zaman ön planda tutulmalı ve anlamda yatan gizli mânaların vezin ve kafiyeye feda edilmemesi sağlanmalıdır. Bu nedenle şiirde beyitlerin anlamsal uyumu onun için çok önemlidir. Bu düşüncelere sahip oluşunda yapmış olduğu Avrupa seyahatleri ve bunun neticesinde elde ettiği Batı birikimi etkin rol oynamıştır. Özellikle Fransız edebiyatından etkilenen Mutrân, romantizm akımının Arap dünyasındaki ilk temsilcisi kabul edilmiştir. Batı romantizm akımının öğretilerini benimseyen ve bu ekolün izlerini şiirlerine taşıyan Mutrân, bu ekolü; yazdığı eser ve çevirilerle, gazete ve dergilerde yayımladığı yazılarla Arap dünyasına taşımıştır. Bu olgu, şiirlerinde; özellikle aşk ve ıstırabın iç içe harmanlandığı, çilenin ve sevgiliye serzenişin işlendiği ‘‘el-Mesâ’’ adlı ünlü şiirinde belirgin bir şekilde görülmektedir. Esasen Halîl Mutrân’ın romantizme yönelmesinde birçok sebep sayılabilir. Bu sebepler arasında aşk ve acı en önemli olanlardır. Bu yönelimi benimsemesi kendisinden sonra Mısır ve Şam bölgesi şairlerini özellikle de edebiyat akımları olan Divan grubu ile Apollo topluluğu şairlerini derinden etkilemiştir. Halîl Mutrân’ın romantik şiirleri Arap şairlerine ilham kaynağı olmuş ve şiirleri, onların hayal dünyasında derin izler bırakmıştır. Genel olarak şiirde romantizmle harmanlanmış tabiat tasviri ön plandadır. Dolayısıyla doğayı işleyerek şiirde betimleme oluşturmuştur. Bununla beraber hissi duyguları; mersiyeyi, ilişkileri, kardeşliği ve aşkı ele alan Halîl Mutrân, şiirlerinde siyasi içerikli konulara da değinmiştir. Örneğin Arap milliyetçiliği onun için önemli bir meseledir. Neticede çeşitli temaları eserlerinde ele alan şair, işlenen konuların hayatın içinden seçilmesine önem vermiştir. Bu çalışmada Mutrân’ın kısa biyografisi ele alınmış ve el-Mesâ adlı ünlü şiiri muhtevâ bakımından değerlendirilmiştir. Ayrıca şiirin belâgat yönleri; özellikle isti’âre ve teşbîh tarafı üzerinde durulmuştur. Amacımız farklı açılardan ele alınan el-Mesâ adlı şiirin çevirisini yapıp üslup boyutunu, bazı kelimelerin ve cümlelerin sanatsal yapısını ortaya koymak ve eserdeki duygu yüklü mânaları ilim çevrelerinin dikkatlerine sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Halîl Mutrân, el-Mesâ, Şiir, Istırap

Kaynakça

• Adalar, Derya. ‘‘Apollo Grubu: Bir Modern Arap Şiiri Ekolü’’. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Dergisi 47/2 (2007), 61-81.
• Annânî, Muhammed. el-Muhtâr’u min şi’ri Halil Mutrân, Mısır: Mektebet’u-l ‘Usreti, 1999.
• Beşir, Abbas. Sûretu’l-beyaniyyetu fî şi’ri Halîl Mutrân. Sudan: Câmi’atü Ümmi Dermân, 2008-2009.
• Bolelli, Nusrettin. Belâgat: Beyân-Me’ânî-Bedi’ İlimleri. İstanbul: İFAV Yayınları, 7. Basım, 2012.
• Buneys, Muhammed. eş-Şi‘ru’l-‘Arabiyyu’l-hadîs: er-Rûmansiyyetu’l-‘Arabbiyye. Lübnan: Dâru’l-Beydâ’, 3. Basım, 2001.
• Cârim, Ali-Emîn, Mustafa. el-Belâgatu’l-vâdıha, Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfe, t.y.
• Cuhâ, Mîşâl. Halil Mutrân: Bâkûretu’t-tecdîd fi’ş-şi’ri’l-‘Arabiyyi’l-hadîs, Beyrût: Dâru’l-Mesîre, 1981.
• Cündî, Edhem. A’lâmu’l-edebi ve’l-fenni, Dimaşk: Matba’atu’l-İttihâd, 1958.
• Cürcânî, Abdulhâhir. Delâilu’l-i’câz. thk. Mahmud Muhammed Şâkir, Kâhire: Matba’atu’l-Medenî, 3. Basım, 1992.
• Dayf, Ahmed Şevkî. Fi’n-nakdi’l-edebî. thk. Abdusselâm, Kâhire: Dâru’l-Me’ârif, 9. Basım, 1424/2004.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-1: Câhiliye Dönemi. Kayseri: Fenomen yayınları, 3. Basım, 2014.
• Demûr, Yusuf Abdulmecid Falih. Sûretu’l mer’eti fî şi’i’ri Halil Mutrân. Ürdün: Mutah Üniversitesi, 2011.
• Edhem, İsmail. Şu’arâu muâsırûn. Kahire: Dâru’l-Me’ârif, 1921.
• Erkan, Arif. el-Beyân. İstanbul: Yasin Yayınları, 2012.
• Fâhûrî, Hannâ. Tarihu’l ebebi’l ‘Arabiyyi. Beyrut: Menşurat’u-l Mektebeti-l Bulusiyye, 1987.
• Güneş, Kadir. el-Mu’cem. İstanbul: Mektep Yayınları, 2014.
• Hâfâcî, Muhammed ‘Abdulmun’im. Dirâsât fi’l-edebi’l-‘Arabiyyi’l-hadîs ve’l-medârisuhû. Beyrut: Dâru’l-Cîl, t.y.
• Haşim, Ahmet. Piyale Şiir Kitabı: Merdiven. Hzr; M. Fatih Andı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013.
• Hâşimî, Ahmed. Cevâhiru’l-edeb fî edebiyyâti ve inşâi lugati’l-‘Arab. Kâhire: Dâru’l-Fikr, 2004.
• Hâvî, Îliyâ. Halîl Murtân talî’ati’ş-şu’arâi’l-muhdesîn. Lübnân: Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, 1978.
• Merzûk, Sabbâh Nûrî. Halîl Mutrân fî mesâdıri’l-Arabiyyeti ve’l-mu’arrabe. Kuveyt: Müessesetü’l-Câhizeti, 2010.
• Mutrân, Halîl. Divânu Halîl Mutrân. Kâhire: Dâru’l Me’ârif, 2. Basım, 1949.
• Müleyci, Hasan Hamis. el-Edebu ve’n-nusûsu, ligayri’n-nâtikîne bi’l-‘Arabî. Riyad: Camiat’u-l-Melik’i es-Su’ûd, 1989.
• Özdemir, Yılmaz. ‘‘Halîl Mutrân’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-1/520-522. İstanbul: TDV Yayın-ları, 2020.
• Râzî, Ebû Bekr Muhammed b. Şemsiddîn. Muhtâru’s-sehâh. Dimaşk: Dâru’l-Feyhâ, 2010.
• Sekkâkî, Ebû Yakub Yusuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Ali. Miftâhu’l-‘ulûm. thk. Naim Zerzur, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1987.
• Selâme, İbrahim. Teyyârâtün edebiyyetün beyne’ş-şerki ve’l-garbi. Kâhire: Dâru’l-Me’ârif, 1954.
• Serkîs, Yûsuf b. İlyâ b. Musâ. el-Mu’cem. Mısır: Matba’u Serkîs Bimısra, 1928.
• Shakesoeare, William. Othello. çev. Halîl Mutrân, Dımaşk: Dâru’t-Tenevvu’i-Sekâfî, t.y.
• Teftâzânî, Sa’duddîn Mes’ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn. Muhtasaru’l-me’ânî. İstanbul: Salâh Bilici Kitabevi, t.y.
• Yalar, Mehmet. ‘‘Halil Mutrân ve Romantik Edebi Kişiliği’’. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1, (2008), 6-15.
• Yalar, Mehmet. Hazırlayıcı Faktörleri Işığında Modern Arap Edebiyatına Giriş. Bursa: Emin Yayınları, 2009.
• Zamehşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullâh Mahmud b. Ömer. Esâsu’l-belâga, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• Ziriklî, Hayruddîn. el-A’lâm, Beyrût: Dâru’l-İlmi’l-Melâyîn, 2002.