İbnü’l-Kayserânî ve Tezkiretü’l-Huffâz Adlı Eseri

Yıl 2013, Cilt: 4 Sayı: 1, 231 - 260, 30.06.2013

Selahattin Yıldırım

Öz

Bu çalışmada hicrî beşinci asrın son yarısı ile altıncı asrın ilk yıllarında yaşamış olan İbnü’lKayserânî ve onun Tezkiretü’l-Huffâz adlı eseri incelenmiştir. Tezkiretü’l-Huffâz mevzû hadislerle ilgili, rivâyetler temel alınarak yazılmış ilk eser olarak kabul edilmesi nedeniyle önemlidir. Çalışmada İbnü’l-Kayserânî’nin hayatı, eserleri hakkında kısaca bilgi verildikten sonra Tezkiretü’i-Huffâz tanıtılmış, bazı örnekler üzerinde, bu eserin en önemli kaynağı olarak tesbit edilen Kitâbü’l-Mecrûhîn ile karşılaştırması yapılmıştır. Çalışmada son olarak eserin uydurma rivâyetler konusunda daha sonra yazılan eserlere etkisi üzerinde durularak bazı değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hadis , İbnü’l-Kayserânî , Tezkiretü’l-Huffaz , İbn Hibbân , Kitâbü’l-Mecrûhîn

Kaynakça

• Aşıkkutlu, Emin, “Hadis Vaz’ının Hz. Peygamber Devrinde Başladığına Dair Rivâyetler ve Delil Değerleri”, M.Ü. İlahiyat Fak. Dergisi, 2005/2. Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Timaş, İstanbul, 1987.
• Bağdatlı, İsmail Paşa (ö. 1920), Hediyyetü’l-‘ârifîn, Dâru ihyâi’t-turâsi’l-‘Arabî, Beyrut, 1951.
• Başaran, Selman, “İbn Adî”, DİA, XIX, 296, İstanbul 1999.
• Cûzekânî, Ebu Abdillâh Hüseyn b. İbrâhîm (ö. 543/1148), el-Ebâtîl ve’l-menâkîr, Dâr İbn Hazm, Beyrut, 2004.
• Çakan, İsmail Lütfi, Hadis Edebiyatı, İFAV, İstanbul 1996.
• Eşkar, Ömer Süleyman Abdullah, el-Vad’ fi’l-hadîsi’n-Nebevî, Dâru’n-nefâis, Amman, 2004.
• Halacoğlu, Yusuf, “Fersah”, DİA, XII, Anakara, 1995.
• Irakî, Ebü’l-Fazl Abdurrahim b. Hüseyin (ö. 806/1423), Risâle fi’r-reddi ‘ale’s-Sağanî, Müessesetü’r-risâle, Beyrut, 1986.
• İbn ‘Adî, Abdullah (ö. 365/976), el-Kâmil fî dü’afâi'r-ricâl, Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut, ts.
• İbn Hacer el-‘Askalâni, Ahmed b. Ali (ö. 852/1448), Hedyü’s-sârî mükaddime Fethi’l-Bârî, Riyad, 2001.
• ----------, Lisânü’l-mîzân, Mektebetü’l-matbu’âti’l-İslâmiyye, y.y. 2002.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed (ö. 354/965), Kitabu’l-Mecrûhîn, Dâru’s-samî’î, Riyâd, 2000.
• İbn Kesir, ‘İmaduddin İsmail b. Ömer (ö. 774/1372), el-Bidâye ve’n-nihâye, Dâru hecr, Riyâd, 1997.
• İbn Nukta, Muhammed b. Abdülganî (ö. 629/1231), et-Takyîd li-ma’rifeti’r-ruvvât ve’ssened ve’l-mesânîd, Meclis dâirati’l-me’ârifi’l-‘Osmânî, Haydarabad, 1983.
• ----------, el-Mevdû’at, Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye Beyrut 1995.
• İbnü’l-Cevzî, Abdurrahmân Cemalüddin Ebû’l-Farac (ö. 597/1201), el-Mevdû’ât, Dâru’lkütübi’l-‘ilmiyye Beyrut 1995.
• İbnü’l-Esîr Mucdüddîn el-Mubârek b. Muhammed (ö. 630/1232), en-Nihâye fî ğarîbi’lhadîs ve’l-eser, Beytü’l-efkâr ed-düveliyye, Amman, 2003.
• İbnü’l-‘İmâd, Şihâbuddin Ebü’l-Felâh Abdülhayy b. Ahmed el-‘Akrî (ö. 1089/1678) Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, Dâr İbn Kesîr, Dımaşk-Beyrut, 1986.
• İbnü’l-Kayserânî, Muhammed b. Tâhir (ö. 507/1113), el-Mensûr mine’l-hikâyât ve’s-suâlât, Mektebetü dâri’l-minhâc, Riyâd, 2008.
• ----------, İdâhü’l-İşkâl, Mektebetü’l-mü’allâ, Kuveyt, 1988.
• ----------, Meseletü’t-tesmiye, Mektebetü’s-Sahâbe, Cidde, ts.
• ----------, Safvetü’t-Tasavvuf (thk. Ğade el-Mukaddem Adre), Dâru’l-müntahab el-Arabî, Beyrut 1995.
• ----------, Tezkiretü’l-Huffaz etrâfu ehâdisi kitâbi’l-Mecruhin li İbn Hibbân, Riyad, 2007.
• ----------, Zahiretü’l-Huffaz (thk. Abdurrahman b. Abdülcebbâr el-Firyevâî), Dâru’s-elef, Riyad 1996.
• Kandemir, M. Yaşar, Mevzû Hadisler, İFAV, İstanbul, 2002.
• ----------, “İbnü’l-Kayserânî”, DİA, XX, 109, İstanbul 1999.
• ----------, “Etrâf” DİA, XI, 498-499, İstanbul, 1999.
• Makrîzî, Takiyuddin Ahmed b. Ali (ö. 845/1441), el-Mukaffe’l-kebir, Dâru’l-ğarb el-i’lâmî, Beyrut, 1991.
• Muhammed Accâc el-Hatîb, es-Sünne kable’t-tedvîn, Mektebetü vehbe, Kahire, 1998.
• Safedî, Salahuddin Halil b. Îbik (ö. 764/1362), el-Vâfî bi’l-vefeyât, Dâr ihyâi’t-türâsi’l-‘Arabî, Beyrut, 2000.
• Subhî Sâlih, ‘Ulûmü’l-hadîs, Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, Beyrut, 2006.
• Suyûtî, Celalüddin Abdurrahman (ö. 911/ 1505), el-Leâlî’l-masnû’a fi’l-ehâdis’l-mevdû’a, ts. y.y.
• Yakût el-Hamevî, Şihabüddin Ebu Abdullah Yakut b. Abdullah (ö. 626/1228), Mu’cemü’l-büldân, Dâru’s-sâdir, Beyrut, 1988.
• Yıldırım, Selahattin, İbnü’l-Kayserânî el-Makdisî (ö. 507/1113) ve Hadisçiliği, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Konya, 2011.
• Zehebî, Şemseddin Ahmed b. Osman (ö. 799/1347), Düvelü’l-İslâm, Dâru’s-sadr, Beyrut, 1999.
• ----------, el-‘İber fî haberi men ğaber, Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut, 1985.
• ----------, Mîzânü’l-İ’tidâl, Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut, 1995.
• ----------, Siyerü a’lâmi’n-nübelâ, Muesesetü’r-risâle, Beyrut, 1984.
• ----------, Tezkiretü’l-Huffaz, Dâru’l-kütüb’il-‘ilmiyye, Beyrut, ts.
• Ziriklî, Hayruddîn, el-‘Alâm kâmûsu terâcim li eşhuri’r-ricâl ve’n-nisâ, Dâru’l-‘ilim li’lmelayîn, Beyrut 2002