LIBRO DEL CONOSCIMIENTO İSİMLİ ANONİM İSPANYOL SEYAHATNAMESİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2023, Sayı: V, 34 - 39, 30.12.2023

Murat Keçiş , Müjdat Namdar

Öz

XIV. yüzyılın ortalarına tarihlenen ve ilk varaktaki ibareden dolayı modern literatürde Libro del Conoscimiento olarak isimlendirilen bu eserin, aynı yüzyılın başlarında İspanya’da doğduğu belirtilen anonim bir Fransisken keşiş tarafından kaleme alındığı düşünülmektedir. Toplamda dört el yazması bulunan eserin XV. yüzyıla tarihlenen üç nüshası Don Marcos Jimenez de la Espada tarafından düzenlenerek Libro del Conoscimiento ismiyle 1877 yılında yayımlanmıştır. Jimenez’in yayınından sonra bulunan dördüncü nüsha ise 1999 yılında Nancy F. Marino tarafında kullanılmıştır. Libro del Conoscimiento, XIV. yüzyılın ekümenik dünyası için kıymetli bilgiler vermektedir. Sadece kaleme alındığı İber Yarımadası değil, Avrupa, Afrika ve Asya kıtaları ile o dönem bilinen dünyanın çoğu hakkında kıymetli bilgiler ihtiva etmektedir. Eserde bahsi geçen ülkeler haricinde XIV. yüzyıl Anadolu’su, bilhassa ikinci beylikler devrinin sosyal yapısı hakkında önemli bilgiler bulunmaktadır. Tarihçiler, çeşitli nedenlerden dolayı kendisinden önceki ve sonraki dönemlere kıyasla çok daha az veriye sahip olduğumuz ikinci beylikler dönemindeki eksik noktaları, genellikle seyyahlar ve tüccarların eserlerindeki verileri kullanarak doldurmaktadır. Fakat bu eserler dönemin siyasi teşekküllerinin bayrakları/armaları ve simgeleri hakkında çok fazla ayrıntı vermezler. Libro del Conoscimiento ise özellikle bu konuda tatmin edici veriye sahiptir. Fakat eserin verdiği bilgilerin doğruluğu tartışmalıdır; eser gerçekten bölgeleri dolaşan bir seyyah tarafından mı yoksa tüccarlardan bilgi alan bir keşiş tarafından mı yazılmıştır? Bu çalışmada, Libro del Conoscimiento’nun yazarının gerçekte kim olduğuyla ilgili tartışmalara girilmeyecek, sadece metinde bahsi geçen şehirleri dolaşıp dolaşmadığı Ortaçağ İspanyol seyahat kültürü bağlamında incelenecek ve özellikle Beylikler Anadolu’su hakkında verdiği bilgiler tahlil edilecektir. Bu verilerin Beylikler dönemi tarih araştırmalarında tartışmalı hususların çözümüne nasıl destek olabileceği tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Libro del conoscimiento, XIV. yüzyıl, Akdeniz Dünyası, Anadolu, Türkler

Kaynakça

• Abraham Cresques, Atlas de cartes marines, dit [Atlas catalan] Katalan Atlas 1375, son güncelleme 5 Eylül 2023, http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b55002481n/f9.image. (Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Espagnol 30) Petrus Vesconte 1313.
• Akın, Himmet. Aydınoğulları Tarihi Hakkında Bir Araştırma (Ankara, 1968).
• Altunbaş, Ahmet Deniz, “Libro Del Conosçimiento De Todos Los Reinos E Tierras Et Señorios Que Son Por El Mundo Seyahatnamesinde 14. Yüzyıl Türkiyesi’ne Dair Anlatılar”, Mesos: Disiplinlerarası Ortaçağ Çalışmaları Dergisi, I, 2019: 120-152.
• Danişmend, Nazan, “Anadolu Türk Beyliklerinin Haçlı Bayrakları”, Türklük Mecmuası, Sayı 1, 1939: 12-23.
• Edson, Evelyn. The World Map 1300-1492 (Maryland, 2007).
• El Libro del Conoscimiento de Todos los Reinos (The Book of Knowledge of All Kingdoms), ed. Nancy F. Marino, (Arizona, 1999).
• Ülkeler, Krallıklar ve Beylikler Bilgi Kitabı: Ülkelerin ve Beyliklerin Armaları, Hüküm Süren Krallar ve Beyler, çev. Muhammed Ali Budak, (Selenge Yayınevi, İstanbul, 2021).
• Yinanç, Mükrimin Halil. Düsturname-i Enveri Medhal (İstanbul, 1929).