Kadın Doğasında Aklın Yerine İlişkin Temel Kabuller

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: Özel Sayı, 51 - 70, 21.09.2024

Sebile Başok Diş

Öz

Yaratılış mitlerinden itibaren Batı düşünce geleneğine, kadının insan olmak bakımından
erkekten farklı ve aşağı düzeyde bir varlık olduğu inancının hâkim olduğu görülmektedir.
Pandora söylencesinde ortaya konulan bakış, 17. yüzyılda bir İngiliz kralı tarafından da dile
getirilmiş; Aristoteles’in görüşlerinin benzerini Rousseau ve Kant da savunabilmiştir. Bu
inanç, yüzyıllar boyunca hem filozoflar hem de kilise çevresi ve siyasi yöneticiler gibi farklı
kesimler tarafından kabul görmüş ve kadınların hayatı bu inanca göre şekillendirilmiştir. Bu
inanç, kimi zaman akıl-doğa dualitesi etrafında erkeğin aklı, kadının doğayı temsil ettiği
şeklinde, kimi zaman da kadının, Yunanların “köpeksi” saydığı, geliştirilmesi uygun
görülmeyen bir akla sahip olduğu şeklinde kendisini göstermiştir. Bu inanç esas alınarak
kadınlar, çocuklar ve köleler ile bir tutulmuş ve tıpkı onlar gibi muamele görmüştür. Bu
çerçevede kadınlara eğitim hakkı ve bu hakla bağlantılı olan diğer haklar verilmemiş; bu da
kadınları kendilerini geliştirme imkânından mahrum bırakmıştır. Kadınlar eğitim, bilim ve
felsefe gibi özellikle teorik akılla ilişkilendirilen alanlardan uzak tutulmuştur. Ancak bu inanç,
günümüzde tamamen ortadan kalmamış olsa da tarihin akışı içinde yaşanan toplumsal, dinî,
ekonomik ve felsefî gelişmeler ve kadın hakları için verilen mücadeleler neticesinde gücünü
önemli ölçüde yitirmiştir. Bu çalışmada Batı mitolojisinin, İlk Çağ felsefesinin, Orta Çağ
felsefesinin ve modern felsefenin önemli isimlerinin kadın aklına nasıl baktığı, bu dönemlerde
kadının akılla nasıl ilişkilendirildiği, bu bakış açısının nasıl değiştiği ve bunların sonuçları genel
hatları ile ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kadın, İnsan, Akıl, Doğa, Eğitim.

Kaynakça

• Akın, M. H. (2019). Sosyal etkileşim ve sosyal benlik kaynağı olarak aile, Necmettin Erbakan Üniversitesi Medeniyet ve Toplum Dergisi. 3(1): 1-13.
• Angier, N. (2018). Kadın: Sonsuz coğrafya. (T. Togo, Çev). Kolektif Kitap.
• Arendt, H. (2014). Formasyon, sürgün, totalitarizm: Anlama denemeleri 1930-1954. (İ. Yıldız, Çev.). Dipnot Yayınları.
• Aristoteles. (2017). Nikomakhos’a etik (F. Akderin, Çev.). Say Yayınları.
• Aristoteles. (2009). Nikomakhos’a etik. (S. Babür, Çev.). BilgeSu Yayıncılık.
• Aristoteles. (2013). Politika. (F. Akderin, Çev.). Say Yayınları.
• Bayar, Y. (2021). Arkadaşlık alanında anne otoritesinin meşruluğu. Necmettin Erbakan Üniversitesi Medeniyet ve Toplum Dergisi. 5(2): 106-125.
• Beard, M. (2018). Kadın ve iktidar: Bir manifesto. (İ. Sağlamer, Çev.). Pegasus Yayınları.
• Campbell, J. & Moyers, B. (2023). Mitolojinin gücü. (Z. Yaman, Çev.). MediaCat Yayıncılık.
• Campbell, J. (2020). Tanrıçalar ve Tanrıça’nın dönüşümleri. (N. Küçük, Çev.). İthaki Yayınları.
• Chanter, T. (2019). Toplumsal cinsiyet. (M. Erguvan, Çev.). Fol Kitap.
• Celaleddin, H. (2022). Bir Otto Weininger kritiği: Evrensel deha ya da kadın ve Yahudi. Fihrist Kitap. Çabuklu, Y. (2007). Toplumsal kurgular ve cinsiyetçilik. Everest Yayınlar.
• Çakı, C. & Gülada, M. O. (2018). Nazizm ideolojisinde Alman kadınları: “Ns-Frauen-Warte” propaganda dergisi üzerine inceleme. Necmettin Erbakan Üniversitesi Medeniyet ve Toplum Dergisi, 2(2):89-105.
• Diamond, N. (2016). Kırsal Çin’de kolektivizasyon, akrabalık ve kadınların statüsü. (B. Abiral, Çev.). (R. R. Reiter, Ed.). Kadın antropolojisi içinde (ss. 413-438). Dipnot Yayınları.
• Erhat, A. (2023). Mitoloji sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Erkızan, H. N. B. (2013). Aristoteles yazıları/varlık, bilgi ve yaşam üzerine. Sentez Yayıncılık.
• Ferry, L. (2022), Gençler için Yunan mitolojisi. (M. Erşen, Çev). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gerureze, E. (2020). Antik mitoloji. (H. Birsel, Çev.). Janus Publish House.
• Gilligan, C. (2017). Kadının farklı sesi, (D. Dinçer, F. Arısan, M. Elma, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
• Gross, R. (2006). Sokrates yöntemi. (İ. Şener, Çev.). Pegasus Yayınları.
• Holland, J. (2016). Mizojini: Kadından nefretin evrensel tarihi. (E. Okyay, Çev.). İmge Kitabevi Yayınları.
• Kant, I. (2010). Güzellik ve yücelik duyguları üzerine gözlemler. (A. F. Yıldırım). Hil Yayın.
• Kaye, M. S. (2023). Ortaçağ felsefesi. (E. Kurtoğlu, Çev.). Babil Kitap.
• Lloyd, G. (2015). Erkek akıl: Batı felsefesinde “erkek” ve “kadın”. (M. Özcan, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Manne, K. (2021). Otur kızım: Kadın düşmanlığının mantığı. (Z. Direk & A. M. Binicioğulları, Çev.). Alfa Basım Yayım.
• Mill, J. S. (2016). Kadınların özgürleşmesi. (D. B. Aksel, Çev.). Pinhan Yayıncılık. Kadın Doğasında Aklın Yerine İlişkin Temel Kabuller 69
• Mitchel, J. & Oakley, A. (1998). Kadın ve eşitlik. (F. Berktay, Çev). Pencere Yayınları.
• Nussbaum, M. C. (2018). Yapabilirlikler yaratmak: İnsani gelişmişlik yaklaşımı. (S. Somuncuoğlu, Çev.). İletişim Yayınları.
• O’Neill, L. (2020). Humanoloji. (C. Özdağ, Çev.). Raskolnikov Kitap.
• Perez, C. C. (2021). Görünmez kadınlar: Erkekler için tasarlanmış bir dünyada veri yanlılığı ile yaşamak. (M. Şengel, Çev). Epsilon Yayınevi.
• Platon. (2011). Meneksenos. (F. Akderin). Say Yayınları.
• Platon. (2001), Timaios. (E. Günay & L. Ay, Çev). Cumhuriyet Kitap.
• Ross, D. (2011). Aristoteles. (A. Arslan, Çev.). Kabalcı Yayıncılık.
• Rousseau, J. (2017). Émile. (Y. Avunç, Çev). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sagaert, C. (2017). Kadın çirkinliğinin tarihi. (S. Kenç, Çev.). Maya Kitap.
• Sowell, T. (2022). Pozitif ayrımcılık. (N. Görceğiz, Çev.). Fihrist Kitap.
• Şimşir M. & Çetiner, A. (2021). Sosyal bilimlerde ideal vatandaşlık eğitimi üzerine kavramsal bir değerlendirme. Necmettin Erbakan Üniversitesi Medeniyet ve Toplum Dergisi. 5(1): 35-47.
• Vernant, J. (2011). İlk kadın: Pandora. (D. Çetinkasap, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
• Williamson, J. & McMenemy, G. (2023). Dünya mitolojisinde kadınlar: Tanrıçalar, kahramanlar ve canavarlar. (E. Duru, Çev.). Say Yayınları.
• Zoi, A. (2023). Diotima. (M. Ü. Salman, Çev). (R. Buxton & L. Whiting, Ed.). Felsefenin kraliçeleri: Felsefe tarihinde kadın filozoflar nerede içinde (ss. 17-22). Epsilon Yayınevi.