Trafikteki Atıflar ve Sürücü Davranışları Arasındaki İlişkinin Cinsiyete Göre İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: Özel Sayı, 126 - 139, 21.09.2024

Bilgesu Kaçan-bibican , Berfin Töre , Türker Özkan

Öz

Her yıl dünyada ortalama 1,19 milyon kişi, Türkiye’de ise 5 bin kişi trafik kazalarında hayatını
kaybetmektedir. Sayıların yüksekliği trafik güvenliğinin incelenmesinin önemini ortaya
koymaktadır. Bu nedenle mevcut çalışmanın ilk amacı sürücü davranışları ve sürücü denetim
odağının cinsiyetler açısından farkının incelenmesidir. Çalışmanın ikinci amacı ise denetim
odağı ile sürücü davranışları ilişkisinin ortaya konmasıdır. Bu amaçlar doğrultusunda yapılan
t-test sonucunda trafikte kadınların erkeklere göre daha fazla hatalı davranış yaparken daha az
ihlal yaptığı bulunmuştur. Kontrol odağında ise kadınlar erkeklere kıyasla daha fazla
davranışlarının sonucunu araç ve çevre faktörüne atfederken, daha az kendi davranışlarına
atfetmektedirler. Yapılan korelasyon analizleri erkekler için kontrol odağı ile sürücü
davranışları arasında ilişki olmadığını göstermiştir. Bu nedenle regresyon analizi sadece kadın
örneklemde yapılmış ve kadınların trafikteki hatalarını diğer sürücülere atıfın (dışsal kontrol
odağı) negatif olarak, kendine atıfın (içsel kontrol odağı) ise pozitif olarak tahminlediği,
trafikteki ihlallerini ise diğer sürücülere atıflarının (dışsal kontrol odağı) negatif olarak
tahminlediği bulunmuştur. Çalışmanın bulguları alanyazın ışığında değerlendirilmiş ve olası
öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Cinsiyet Karşılaştırılması, Kontrol Odağı, Sürücü Davranışları, Hata, İhlal

Kaynakça

• Alper, S. ve Özkan, T. (2015). Do internals speed less and externals speed more to cope with the death anxiety?. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 32, 68-77.
• Ateş, B. K. ve Batmaz, S. (2023). Üniversite öğrencilerinin riskli davranışlarının duygu düzenleme güçlüğü ve olumsuz çekirdek inanışlarla ilişkisi. Medeniyet ve Toplum Dergisi, 7(1), 43-60.
• Balcı, Ş. ve Dalaman, O. (2023). Sınıf öğretmenlerinin uzaktan eğitime yönelik tutumlarının değişik faktörler açısından belirlenmesi. Medeniyet ve Toplum Dergisi, 7(2), 164-177.
• Bayar, Y. (2021). Arkadaşlık alanında anne otoritesinin meşruluğu. Medeniyet ve Toplum Dergisi, 5(2), 106-125.
• Bec-Gérion, A. ve Gaymard, S. (2022). French validation of the traffic locus of control (T-LOC) scale among young drivers. Quality & Quantity, 56(6), 4623-4639.
• de Winter, J. C. ve Dodou, D. (2010). The Driver Behaviour Questionnaire as a predictor of accidents: A meta-analysis. Journal of Safety Research, 41(6), 463-470.
• De Brabander, B. ve Boone, C. (1990). Sex differences in perceived locus of control. The Journal of Social Psychology, 130(2), 271-272.
• Dünya Sağlık Örgütü ([DSÖ], 2023). Global status report on roadSafety2023. https://www.who.int/publications/i/item/9789240086517
• Elander, J., West, R. ve French, D. (1993). Behavioral correlates of individual differences in road-traffic crash risk: An examination of methods and findings. Psychological Bulletin, 113(2), 279–294. https://doi.org/10.1037/0033-2909.113.2.279
• Furnham, A. ve Saipe, J. (1993). Personality correlates of convicted drivers. Personality and Individual Differences, 14(2), 329-336. https://doi.org/10.1016/0191-8869(93)90131-L
• González-Iglesias, B., Gómez-Fraguela, J. A. ve Luengo-Martín, M. Á., (2012). Driving anger and traffic violations: Gender differences. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 15(4), 404–412.
• Guého, L., Granié, M. A. ve Abric, J. C. (2014). French validation of a new version of the Driver Behavior Questionnaire (DBQ) for drivers of all ages and level of experiences. Accident Analysis & Prevention, 63, 41-48.
• Gulian, E., Matthews, G., Glendon, A. I., Davies, D. R. ve Debney, L. M. (1989). Dimensions of driver stress. Ergonomics, 32(6), 585-602. https://doi.org/10.1080/00140138908966134
• Holland, C., Geraghty, J. ve Shah, K. (2010). Differential moderating effect of locus of control on effect of driving experience in young male and female drivers. Personality and Individual Differences, 48(7), 821-826.
• Huang, J. L. ve Ford, J. K. (2012). Driving locus of control and driving behaviors: Inducing change through driver training. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 15(3), 358-368.
• Iversen, H. ve Rundmo, T. (2002). Personality, risky driving and accident involvement among Norwegian drivers. Personality and Individual Differences, 33(8), 1251-1263.
• Johnson, T. P., Fendrich, M. ve Hubbell, A. (2002, Mayıs). A validation of the Crowne Marlowe social desira-bility scale. İçinde 57th Annual meeting of the americanassociatio