TÜRKİYE’DE GREV HAKKI VE GREV ERTELEMELERİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 47 - 66, 30.12.2020

Hasan Ejder Temiz Ömer Ünal

Öz

Grev hakkı, Anayasa’nın Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler bölümünün 54. maddesinde koruma altına alınan sosyal bir haktır. Bu hak anayasal güvencenin yanında Türkiye tarafından onaylanan uluslararası belgelerle de güvence altına alınmıştır. Anayasa ile koruma altına alınan hakkın kısıtlama yetkisi kanuna bırakılmış olmakla beraber, kanun koyucuya bu sınırlama yetkisi sınırsız ve keyfi biçimde kullanma yetkisini de vermemektedir. Bununla birlikte 1963 yılından itibaren çıkarılan 275, 2822 ve 6356 sayılı kanun dönemlerinde grev hakkının kısıtlanmasına yönelik uygulamalarının başında grev ertelemeleri gelmektedir. İşçi sendikası tarafından alınan grev kararının grev erteleme uygulaması ile kısıtlanması grev hakkının özgür biçimde kullanılamadığını da açıkça göstermektedir. Bu çalışmada, Türkiye’de grev erteleme gerekçesi olarak kullanılan kavramlar tanımlanmakta ve 1963 yılından itibaren gerçekleştirilen grev ertelemeleri dönemsel olarak incelenmektedir. Çalışmada ayrıca, grev ertelemelerine yönelik işçi sendikalarının mücadeleleri ve Uluslararası Çalışma Örgütü’nün grev hakkının kısıtlanmasına yönelik görüşleri de değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

grev hakkı, grev ertelemesi, toplu hak uyuşmazlığı, işyeri pazarlık gücü

Kaynakça

• Anayasa Mahkemesi, “Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Kararına İlişkin Basın Duyurusu”: (http://www.kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/9d7ecb1c-70c5-4b01-9484-5d6b172a18aa?excludeGerekce=False&wordsOnly=False Erişim Tarihi: 27.04.2020)
• Anayasa Mahkemesi, 14/11/2019 Tarihli ve E: 2018/90, K: 2019/85 Sayılı Kararı, Resmi Gazete, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/02/20200213-6.pdf (Erişim Tarihi 20.05.2020)
• Aydemir, M. (2001). Grev Hakkı ve Lokavtın Sınırları, İstanbul: Selüloz-İş Yayını.
• Banksis.(2017). (http://www.banksis.org.tr/duyurular/192-akbank-ta-sendika-umudu: (Erişim Tarihi: 12.05.2020).
• Birleşik Metal İş. (2017). “Grev Yasağına Rağmen, Grevle Kazandık”, (http://www.birlesikmetal.org/etkinlik/etkinlik_2017_1.htm; Erişim Tarihi: 25.04.2020).
• Boratav, K. (2016). Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2009, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Caniklioğlu, N. (2013). 6356 Sayılı Kanuna Göre Grev Yasakları ve Grevin Ertelenmesi, Çalışma ve Toplum Dergisi, 4, 289-316.
• Çelik, A. (2008). Milli Güvenlik Gerekçeli Grev Ertelemeleri, Çalışma ve Toplum Dergisi, 3, 87-132.
• Çelik, A. (2010). Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık (1946-1967), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelik, A. (2017). Zarf Değişti Mazruf Aynı Kaldı: 6356 Sayılı Yasa Sonrasında Türkiye’de İşçi Sendikacılığı, Der: A. Makal ve A. Çelik, Zor Zamanlarda Emek Türkiye’de Çalışma Yaşamının Güncel Sorunları içinde (ss. 149-215). Ankara: İmge Kitabevi.
• Çelik, N. (2018). İş Hukuku, İstanbul: Beta Yayınevi.
• ÇSGB, (2000), Çalışma Hayatı İstatistikleri 2000: https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/1282/2000_26-kitap.zip, Grev Yıllar 1. Bölümü , (Erişim Tarihi 23.03.2020).
• DİSK, (2017). “Olağanüstü Hal ve Çalışma Yaşamı” (http://disk.org.tr/wp-content/uploads/2017/07/OHAL-ve-C%CC%A7al%C4%B1s%CC%A7ma-Hayat%C4%B1-DISK-RAPOR-SON.pdf Erişim Tarihi 10.05.2020)
• Erdut, Z. (2004). Liberal Ekonomi Politikaları ve Sosyal Politika, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2, 11-37.
• Gülmez, M. (2013). 1924’ten 1982’ye Anayasal Sendikal Haklar ve Ulusalüstü Kurallarla Uyumlu ‘Yeni’ Anayasa İçin Öneriler. V. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu, Bursa, İstanbul: Petrol İş Yayını, 67-98.
• Gülmez, M. (2011). Uluslararası Sosyal Politika, Ankara: Hatiboğlu Yayınevi.
• Gündüz, S. & Demir, Ö. (2007). Türkiye’de Grev Ertelemelerinin Yasal Düzeni, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 5(2), 87-89.
• Global News, 30 Mayıs 2017; https://globalnews.ca/news/3488125/quebec-passes-back-to-work-law-to-end-construction-strike/ (Erişim tarihi 19.04.2020)
• Hekimler, B.U. (2015). Anayasa Mahkemesi’nin Sendikal Haklara İlişkin İptal Kararlarının Genel Bir Değerlendirmesi, Çalışma ve Toplum Dergisi, 4, 11-34.
• Hürriyet, 5 Mart 2017; http://www.hurriyet.com.tr/calisan-basina-kar-rekoru-akbankin-40385033. (Erişim Tarihi 10.05.2020).
• Hürriyet, 23 Mayıs 2018; http://www.hurriyet.com.tr/bakanlar-kurulu-petrol-isin-soda-sanayi-grevin-40845393. (Erişim Tarihi 20.03.2020).
• Hürriyet, 8 Ocak 2019; https://www.hurriyet.com.tr/gundem/izbandaki-grev-karari-ertelendi-41076064. (Erişim Tarihi 20.03.2020).
• ITUC. (2019). 2019 ITUC GLOBAL RIGHTS INDEX The World’s Worst Countries for Workers (https://www.ituc-csi.org/IMG/pdf/2019-06-ituc-global-rights-index-2019-report-en-2.pdf Erişim Tarihi 29.03.2020)
• Koç, Y. (1989). Günümüzde İşçi Sınıfı ve Sendikalar, İstanbul: Metis Yayınları.
• Koray, M. (2012). Sosyal Politika, Ankara: İmge Kitabevi.
• Kristal İş. (2014). “24. Dönem Cam Grup Toplu İş Sözleşmesi imzalandı”, (http://www.kristalis.org.tr/yeni/?p=12880, Erişim Tarihi 08.04.2020).
• Kristal İş. (2015). “Erteleme hak ihlali” (http://www.kristalis.org.tr/yeni/?p=13016, Erişim Tarihi 08.04.2020).
• Kristal İş. (2017). “Zafer Direnen Emekçinin Oldu”, (http://www.kristalis.org.tr/yeni/?p=13592, Erişim Tarihi 03.04.2020).
• Kutal, M. (2004). Türk Toplu Çalışma İlişkilerinin Hukuksal Çerçevesinden Kaynaklanan Bazı Sorunlar. Yaşam Boyu Sosyal Koruma, I. Ulusal Sosyal Politika Kongresi, 22-24 Ocak 2004, Ankara, Ankara: Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Yayınları, 178-184.
• Maden İş. (2014). “Grevi Ertelenen ve Direnen Park İşçilerine Ziyaret” (http://www.madenis.org.tr/tr/haber-duyuru-4/grevi-ertelenen-ve-direnen-park-iscilerine-ziyaret-538.html Erişim Tarihi 20.04.2020).
• Maden İş. (2014). “Grev Hakkımız Engelleniyor”, (http://www.madenis.org.tr/tr/haber-duyuru-4/grev-hakkimiz-engelleniyor-532.html, Erişim Tarihi 20.04.2020)
• MESS. (2018). “MESS’in Teklifiyle Uzlaşma Sağlandı”, (http://mess.org.tr/tr/haberler/messin-teklifiyle-uzlasma-saglandi-kazanan-turkiye-oldu / Erişim Tarihi 30.04.2020)
• Özveri, M. (2013). Türkiye’de Toplu İş Sözleşmesi Yetki Sistemi ve Sendikasızlaştırma (1963-2009), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Sosyal Politika Araştırma ve Uygulama Merkezi, Ankara: Legal Yayıncılık.
• Petrol İş. (2017). (https://www.petrol-is.org.tr/haber/mefar-ilacta-tis-imzalandi-11098 Erişim 23.04.2020).
• Resmi Gazete, 07.06.1963, (Erişim Tarihi 23.04.2020). Sayı numarası: 11422
• Resmi Gazete, 20.02.1985, (Erişim Tarihi 23.04.2020). Sayı numarası: 18672
• Resmi Gazete, 10.08.1990, (Erişim Tarihi 23.04.2020). Sayı numarası: 20601
• Resmi Gazete, 27.01.1991, (Erişim Tarihi 23.04.2020). Sayı numarası: 20768
• Resmi Gazete, 11.11.2015, (Erişim Tarihi 25.04.2020). Sayı numarası: 29529
• Resmi Gazete, 22.11.2016, (Erişim Tarihi 25.04.2020). Sayı numarası: 29896
• Silver, B. (2015). Emeğin Gücü. İstanbul: Yordam Kitap.
• Sur, M. (2016) Grev, Toplumsal İhtiyaçlar ve Asgari Hizmet, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 74, 1025-1042.
• Talas, C. (1997). Toplumsal Ekonomi, Ankara: İmge Kitabevi.
• Tayanç, T. (1980). Geciktirilen Grevler Üstüne Bir Değerlendirme, ODTÜ Gelişme Dergisi, 7 (1-2), 67-97.
• Topalhan, T. (1999). Türk İş hukukunda Grev Ertelemesi ve Uygulamaları, Gazi Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 17-39.
• Urhan, B. & Çelik, S. (2010). Türkiye’de Sistemin “Milli Güvenlik” Algısı ve Bunun İşçi Hareketleri Ve Sendikacılık Faaliyeti Üzerindeki Etkisi, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2, 109-140.
• World Socialist Web Site, 31 Mayıs 2017; (https://www.wsws.org/en/articles/2017/05/31/queb-m31.html , Erişim Tarihi 19.04.2020).
• Yorgun, S. (2013). Sosyal Politika Açısından 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, Çalışma ve Toplum Dergisi, 4, 357-380.
• 1961 Anayasası (1961), (https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1961-anayasasi/ Erişim Tarihi: 20.04.2020)
• 1982 Anayasası (1982), (https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf Erişim Tarihi: 21.03.2020)