An Example of the Lion to Water Relationship and Its Reflectıon on Archıtecture: The Rainwater Spout in the Geyikli Baba Complex

Yıl 2022, , 71 - 88, 15.09.2022

Mürüvet Harman

https://doi.org/10.56720/mevzu.1114107

Öz

The vital importance of water has been instrumental in the formation of various cults related to it. Rituals related to water have emerged in pagan beliefs and monotheistic religions, and water itself has turned into a set of symbols. Water, which is seen as a source of healing, cleaning, purification and life, has also been associated with various living things. One of them is the lion. Especially in architectural designs related to water, the lion is often used as a decoration or a functional element. In this article, first of all, it was tried to determine what kind of a connection was established between the lion and water, its historical process and its reflection on architecture. Secondly, an evaluation was made on the rainwater spout in the shape of a lion’s head in the Geyikli Baba Complex, a shrine in the Gürsu District of Bursa. What makes this example valuable is that it is a spolia. For this reason, this transformation of the rainwater spout in question was also examined in this study.

Anahtar Kelimeler

Water, rainwater spout, lion, function

Aslan Su İlişkisi ve Mimariye Yansımasına Dair Bir Örnek: Geyikli Baba Külliyesinde Yer Alan Çörten

Öz

Suyun yaşamsal önemi, onunla ilgili çeşitli kültlerin oluşmasına vesile olmuştur. Pagan inançlarda ve tek tanrılı dinlerde su ile ilgili ritüeller ortaya çıkmış ve suyun kendisi bir semboller bütününe dönüşmüştür. Daha çok şifa, temizlik, arınma ve yaşam kaynağı olarak görülen su çeşitli canlılarla da ilişkilendirilmiştir. Bunlardan biri de aslandır. Özellikle su ile ilgili mimari tasarımlarda bir bezeme öğesi veya işlevsel bir öğe olarak aslana sıklıkla yer verilmiştir. Bu makalede öncelikle aslan ile su arasında nasıl bir bağ kurulduğu, tarihsel süreci ve mimariye yansıması tespit edilmeye çalışılmıştır. İkinci olarak Bursa’da Gürsu İlçesi’nde yer alan ve aslında bir tarikat yapısı olan Geyikli Baba Külliye’ndeki aslan başı şeklindeki çörten üzerine değerlendirme yapılmıştır. Bu örneğin değerli kılan ise devşirme bir malzeme olması ve yeniden işlevselleştirilmesidir. Bu nedenle çalışmada söz konusu çörtenin bu dönüşümü de irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

su, çörten, aslan, işlev

Kaynakça

• Acar, T. (2018). Uşak Çeşmeleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. 7/1, 607-640.
• Aksel, M. (2010). Türklerde Dinî Resimler. Yay. Haz. Beşir Ayvazoğlu, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Altın, A. (2019). 12-14. Yüzyıl Türk-İslam Mimarisi ile Gotik Mimarisindeki Figürlü Yağmur Olukları Üzerine Bir Karşılaştırma Denemesi. Art-Sanat. 19-56.
• Arslan, A. (2014). Konya Çevresi Bizans Dönemi Mimari Plastiği. Doktora. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Bayhan, A. A. & Salman, F. & Çelik, A. (2012). Çankırı’dan Birkaç Figürlü Plastik Bezeme. Sanat Dergisi. 20, 13-243.
• Black, J. & A. Green (2008). Gods, Demons, and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary. London: British Museum Press.
• Bouras, L. (1979). Δελτίον XAE 9 (1977-1979), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη της Μαρίας Γεωργίου Σωτηρίου (1888-1979). 63-75.
• John, C. D. (1995). Hathor Returns to Medamûd. Studien zur Altägyptischen Kultur, 22, 47-94.
• Ehrenheim, H., vd. (2019). Water at Ancient Greek Sanctuaries: Medium of Divine Presence or Commodity for Mortal Visitors?. Journal ofArchaeology and Ancient History, 26, 1-31.
• Erdal, O. (2017). Selçuklu Silisli Seramik Biblo Geleneğinin Sanatsal Tasarım Açısından Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Freman, E. (2019). A Fountain Basin Sculpted By Drudus De Trivio (flc 1230-40): A Reconsideration. The Antiquaries Journal. 99, 105-132.
• Hall, J. (2018). Illustrated Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art. New York-London: Routledge.
• Hard, G. (2005). The Routledge Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses. New York-London: Routledge.
• Kobusch, P. (2020). Fountains and Basins in Greek Sanctuaries On the Relationship Between Ritual Performance and Architecture. Ed. Nicola Chiarenza. The Power of Urban Water Studies in Premodern Urbanism içinde (ss. 69-84). De Gruyter.
• Longfellow, B. (2012). Roman Fountains in Greek Sanctuaries. American Journal of Archaeology. 116/1, 133-155.
• Mandel, C. (2001). The Zodiacal Virgo On The Neptune Fountain in Florence. Notes in the History of Art. 21/1, 10- 16.
• Marangoz, E. B. (2019). Konya ve Merkez İlçelerindeki (Karatay, Meram, Selçuklu) Anadolu Selçuklu Dönemi Sütun ve Sütunçe Başlıkları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Niewöhner, P. (2016). Zoomorphic Rainwater Spouts. Ed. Brooke Shilling. Fountains and Water Culture in Byzantium içinde (ss. 163-181). Cambridge University Press.
• McClary, R. P. (2015). The Rūm Saljūq Archıtecture of Anatolia 1170-1220. The University of Edinburgh, PhD.
• Mouriki, D. (1981). Το εικονογραφικό θέμα του προσωπείου στις τοιχογραφίες του Μυστρά. Πολιτισμικέςαπηχήσεις ενός κλασικού εικονογραφικού θέματος στην ύστερη βυζαντινή ζωγραφική (πίν. 83-94). Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας. 10, 307-338.
• Nabiyeva, K. (2017). Gotik Heykelcilikte “Gargoyle Heykeller” Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Ocak, A.Y., (1996). Geyikli Baba. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 14, s. 45-47.
• Öney, G. (1969). Anadolu Selçuk Mimarisinde Arslan Figürü. Anadolu. 13, 1-41.
• Parlar, G. (2001). Anadolu Selçuklu Sikkelerinde Yazı Dışı Figüratif Öğeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Richardson R. B. (1900). The Fountain of Glauce at Corinth The Fountain of Glauce at Corinth. American Journal of Archaeology. 14/1, 19-50.
• Shilling, B .(2016). Fountains of Paradise in Early Byzantine Art, Bomilies and Hymns. Ed. Brooke Shilling, Fountains and Water Culture in Byzantium içinde (ss. 208-228). Cambridge University Press.
• Şahin, S. & Ş. Sönmezer (2017). Osmanlı Mimarisinde Figürlü Tasvir Sanatı Hakkında Daha Önce Bilinmeyen Bir Örnek: I. Mahmut Su Kemeri. Sanat Tarihi Yıllığı. 26, 105-140.
• Talbot, C. (1957). The Fountain of Life: A Greek Version. Bulletin of the History of Medicine. 31/1, 1-16.
• Tanman, M. B., (1990). Yunanistan’da, Katerin’de Abdullah Baba Tekkesi. Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi. 9, 19-28.
• Tanman, M. B., (1992). İstanbul/Merdivenköyü’ndeki Bektaşi Tekkesi’nin ‘Meydan Evi’ Hakkında. Semavi Eyice Armağanı - İstanbul Yazıları. 317-342.
• Tanman, M. B., (1996). Geyikli Baba Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 14, 47-49.
• Tikkanen, A. (2021, Aralık 15). Fountain. Encyclopaedia Britannica (https://www.britannica.com/art/fountain, erişim tarihi 25.12.2021).
• Underwood, P. A. (1950). The Fountain of Life in Manuscripts of the Gospels. Dumbarton Oaks Papers. 5, 41-138.
• Yıldız, İ. (2011). Diyarbakır'ın Çeşmelerinden Farklı Bir Örnek Aslanlı Çeşmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 20, 242-254.
• Yonuk A. A. (2012). Mimarinin Efendi ve Köleleri: Gargoyle Heykeller. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi. 8, 27-37.