What Is A Eschatology Transmission Story: Special Of The Transmission “Worshiping In Time Of The Civil War Is Like Emigration To Me”

Yıl 2022, , 149 - 170, 15.09.2022

Furkan Gan

https://doi.org/10.56720/mevzu.1130949

Öz

There are transmissions in many sources of traditions expressing what should be done in times of the civil war/tribulations/eschatology. In this study, the answer to the following question was sought: ‘Does the mention of the concept of herc, tribulations/eschatology or melâhim in any transmission show that it is absolutely within the scope of the eschatological literature?’ In this direction, the transmissions that "العبادة في الهرج كهجرة إلي" is based on; as a result, this transmission, which includes the word "هرج" or "فتنة" is actually not directly included in the scope of tribulations/eschatology, and it has been seen that the Prophet made the art of simile while saying this. Therefore, it can be stated from this point of view that the compilers didn’t act correctly when placing the transmissions to compose a chapter. So, the transmissions should not be handled directly through words/concepts, but also with the background of the transmissions.

Anahtar Kelimeler

Hegira/Emigration, Worship, The Civil War, Eschatology, Apocalyptic, Transmission

Bir Fiten Rivayetinin Neliği: “Herc Zamanı İbadet Etmek, Bana Hicret Etmek Gibidir” Rivayeti Özelinde

Öz

Fitne zamanlarında ne yapılması gerektiğini ifade eden pek çok rivayet, hadis kaynaklarında yer almaktadır. İlgili rivayetler genelde insanlara özelde ise Müslümanlara yönelik uyarı/ikaz türünden ifadeler barındırmaktadır. Bu tür rivayetlerin anlatmak istediği hususlara ve sıhhatine dair pek çok çalışma yapılmıştır. Çalışmamızda da, “herhangi bir rivayette herc, fitne/fiten veya melhame/melâhim kavramının geçmesi onun mutlak olarak fiten rivayeti kapsamında yer aldığını gösterir mi?” sorusunun cevabı aranmıştır. Bu doğrultuda “herc zamanı ibadet etmek, bana hicret etmek gibidir” şeklinde tercüme edilen rivayet esas alınmış, sonuç olarak içerisinde –farklı tarikler de göz önünde bulundurularak- herc veya fitne kelimesi geçen ve ilk bakışta fiten rivayeti olarak algılanan bu hadisin aslında doğrudan fiten kapsamında yer almama ihtimalinin bulunduğu, Hz. Peygamber’in bunu buyururken teşbih sanatı yapmış olabileceği görülmüştür. Dolayısıyla buradan hareketle musanniflerin, rivayetleri bab başlıkları altına yerleştirirken mutlak surette isabetli davranmadıkları ifade edilebilir. Bu yüzden rivayetler, doğrudan kelimeler/kavramlar üzerinden değil, muhakkak rivayetin arka planı ve bağlamıyla da ele alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Hicret, İbadet, Herc, Fitne, Fiten, Rivayet

Kaynakça

• Abd b. Ḥumeyd. (1423). el-Münteḫab min Müsnedi ʿAbd b. Ḥumeyd. thk. Mustafa el-’Adevî. 2 Cilt. Riyad: Dâru Belensiye.
• Âcurrî, M. (1420). eş-Şerîʿa. thk. Abdullah b. Ömer b. Süleymân ed-Demîcî. 5 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Vatan, 2. Basım.
• Affân b. Müslim. (1424). Ehâdîsü Affân b. Müslim (Ehâdîsü’s-şüyûhi’l-kibâr içinde). thk. Hamza Ahmed ez-Zeyn. Kahire: Dâru’l-Hadîs.
• Agitoğlu, N. (2015). Hadis ve Bağlam. İstanbul: Kitâbî.
• Ahdeb, H. (1417). Zevâidü Târîḫi Baġdâd ’ale’l-Kütübi’s-sitte. 10 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kalem.
• Ahmed b. Hanbel. (1421). el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût - Âdil Mürşid. 50 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle.
• Ahmed b. Hanbel. (1420). ez-Zühd. thk. Muhammed Abdüsselâm Şâhîn. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Alî b. Ömer Bâdahdah. (t.y). “Dürûs li’ş-Şeyh Alî b. Ömer Bâdahdah (Ses Kaydı)”. http://www.islamweb.net.
• Alî el-Kārî. (1422). Mirḳātü’l-mefâtîḥ şerhü Mişkâti’l-Meṣâbîḥ. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr.
• ’Avde, S. (1434). Şü’â’ mine’l-mihrâb. 12 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Muğnî, 2. Basım.
• A’zamî, Z. (1437). el-Câmi’u’l-kâmil fi’l-hadîsi’s-sahîhi’ş-şâmil. 12 Cilt. Riyâd: Dâru’s-Selâm.
• Beğavî, A. (1408). Cüz’ fîhi 33 hadîs min hadîsi Ebi’l-Kâsım el-Beğavî. thk. Mu-hammed Yâsîn Muhammed İdrîs. Suudi Arabistan: Mektebetü İbni’l-Cevzî.
• Buḫârî, M. (1440). et-Târîḫu’l-kebîr. thk. Muhammed b. Sâlih b. Muhammed ed-Debbâsî. 12 Cilt. Riyâd: en- Nâşirü’l-Mütemeyyize.
• Buḫârî, M. (1414). Ṣaḥîḥ-i Buḫârî. thk. Mustafâ Dîb el-Buğâ. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr - Dâru’l-Yemâme, 5. Basım.
• Cook, M. (2021). “Fiten ve Hadislerin Tarihlendirilmesi”. Trc. Ayşegül Toprak – Büşra Çetin. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19, 366-398.
• Çakın, K. (t.y). “Fiten Rivayetlerinin Tabiatı”. Türkiye’de Dinler Tarihi’nin Kurumsallaşması Sürecinde Prof. Dr. Abdurrahman Küçük. ed. Ahmet Hikmet Eroğlu. Ankara: Berikan Yayınevi. 251-270.
• Çakın, K. (2018). “Fiten Rivayetleri Bağlamında Toplumların Çöküşü”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/10, 1-29.
• Çelebi, İ. (1993-1994). “İslâm Kaynaklarında Fiten, Melâhim ve Herc İnançları”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 11-12, 151-196.
• Coşkun, S. (2019). Hadise Bütüncül Bakış: Tespit-Anlama-Anlatma Bağlamında Bir İnceleme. İstanbul: İFAV.
• Dânî, O. (1416). es-Sünenü’l-vâride fi’l-fiten ve ğavâilihâ ve’s-Sâat ve eşrâtihâ. thk. Rızâullâh b. Muhammed İdrîs el-Mübârekfûrî. 6 Cilt. Riyâd: Dâru’l-’Âsıme.
• Dihlevî, A. (1435). Lemaʿâtü’t-tenḳīḥ fî şerḥi Mişkâti’l-Meṣâbîḥ. thk. Takiyyüddîn en-Nedvî. 10 Cilt. Dımaşk: Dâru’n- Nevâdir.
• Ebû Avâne el-İsferâyînî, Y. (1435). el-Müsnedü’ṣ-ṣaḥîḥi’l-muḫrec ʿalâ Ṣaḥîḥi Müslim b. el-Ḥaccâc. thk. Heyet. 24 Cilt. Suudi Arabistan: el-Câmi’atü’l-İslâmiyye.
• Ebû Nuaym el-İsfahânî, A. (1394). Ḥilyetü’l-evliyâʾ ve ṭabaḳātü’l-asfiyâʾ. 10 Cilt. Mısır: Dâru’s-Sa’âde.
• Ebû Tâhir el-Muhallis, M. (1429). el-Muhallisiyyât. thk. Nebîl Sa’düddîn Cirâr. Katar: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l- İslâmiyye.
• Elbânî, M. N. (1424). et-Ta’lîkâtü’l-hisân ’alâ Sahîhi İbn Hibbân ve temyîzü sakîmihî min sahîhihî ve şâzzihî min mahfûzihî. 12 Cilt. Cidde: Dâru Bâvezîr.
• Elbânî, M. N. (1421). Ṣaḥîḥu’t-Terġīb ve’t-terhîb. 3 Cilt. Riyâd: Mektebetü’l-Me’ârif, 1421.
• Emîr es-San’ânî, İ. (1432). et-Tenvîr şerḥu Câmiʿi’ṣ-ṣaġīr. thk. Muhammed İshâk Muhammed İbrâhîm. 11 Cilt. Riyâd: Mektebetü Dâri’s-Selâm.
• Ferrâ’ el-Begavî, H. (1403). Şerḥu’s-sünne. thk. Şuayb el-Arnaût - Muhammed Züheyr Şâvîş. 15 Cilt. Dımaşk: el- Mektebü’l-İslâmî, 2. Basım.
• Feyyûmî, H. (1439). Fethü’l-garîbi’l-mücîb ’ale’t-Terġīb ve’t-terhîb. thk. Muhammed İshâk Muhammed Âl İbrâhîm. 15 Cilt. Riyâd: Mektebetü Dâri’s-Selâm.
• Hatîb el-Bağdâdî, A. (1422). Târîhu Medîneti’s-Selâm. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 17 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l- İslâmî.
• Havvâ, S. (1412). el-Esâs fi’s-sünne ve fıḳhihâ. Riyâd: Dâru’s-Selâm, 2. Basım.
• Haznedâr, M. (1417). Hâzihî ahlâkunâ hîne nekûnu mü’minîne hakkan. Riyad: Dâru Tayyibe, 2. Basım.
• Hererî, M. E. (1430). el-Kevkebü’l-vehhâc ve’r-ravzu’l-behhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. 26 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc - Dâru Tavki’n-Necât.
• Hererî, M. E. (1439). Mürşidü zevi’l-hicâ ve’l-hâce ‘alâ Süneni İbn Mâce. 26 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc.
• Heyet. (2021). “Fetâvâ ve İstişârât Mevki’i’l-İslâmi’l-Yevm”. Mevki’ü’l-İslâmi’l-Yevm, 24 Aralık. http://www.islamtoday.net
• Irâkî, A. Z. (t.y). Ṭarḥu’t-tes̱rîb fî şerḥi’t-Taḳrîb. 8 Cilt. et-Tab’atü’l-Mısriyyeti’l-Kadîme - Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî - Müessesetü’t-Târîhi’l-’Arabî - Dâru’l-Fikri’l-’Arabî.
• İbn ’Adî, A. (1418). el-Kâmil fî ḍuʿafâʾi’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvaz. Beyrût: el- Kütübü’l-İlmiyye.
• İbn Batta, U. (1415). el-İbâne ʿan şerîʿati’l-fıraḳı’n-nâciye ve mücânebeti’l-fıraḳı’l-meẕmûme. thk. Rızâ b. Na‘sân Mu‘tî vd. 9 Cilt. Riyad: Dâru’r-Ra’ye.
• İbn Ebî Şeybe, A. (1409). el-Muṣannef fi’l-eḥâdîs̱ ve’l-âs̱âr. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Lübnân - Riyâd: Dâru’t- Tâc - Mektebetü’r-Rüşd.
• İbn Hacer el-Askalânî, A. (1379). Fethü’l-Bârî Şerhü Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife,
• İbn Hibbân, M. (1433). et-Teḳāsîm ve’l-envâʿ. thk. M. Ali Sönmez - Halis Aydemir. 8 Cilt. Beyrût: Dâru İbn Hazm.
• İbn Kâni’, A. (1417). Muʿcemü’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Salâh b. Sâlim el-Musarrâtî. 3 Cilt. Medîne: Mektebetü’l-Ğurabâi’l- Eseriyye.
• İbn Mâce, M. (1430). es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 5 Cilt. Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye.
• İbn Melek et-Tirelî, M. (1433). Şerhü Meṣâbîḥi’s-sünne. thk. Heyet. 6 Cilt. İdâretü’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye.
• İbn Receb, A. (1424). Leṭâʾifü’l-maʿârif fîmâ li-mevâsimi’l-ʿâm mine’l-veẓâʾif. Lübnan: Dâru İbn Hazm.
• İbnü’l-’Arabî, M. (1424). Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım.
• İbnü’l-Cevzî, A. (t.y). Keşfü’l-müşkil min ḥadîs̱i’ṣ-Ṣaḥîḥayn. thk. Alî Hüseyn el-Bevvâb. 4 Cilt. Riyâd: Dârü’l-Vatan.
• İbnü’l-Kayserânî, M. (1416). Ẕaḫîretü’l-ḥuffâẓ. thk. Abdurrahmân el-Feryevâî. 5 Cilt. Riyâd: Dâru’s-Selef.
• İbnü’l-Münâdî, A. (1418). el-Melâhim. thk. Abdülkerîm el-’Ukaylî. Dâru’s-Sîra.
• Kādî İyâz, İ. (1419). İkmâlü’l-Muʿlim bi-fevâʾidi Müslim. thk. Yahyâ İsmâîl. 8 Cilt. Mısır: Dârü’l-Vefâ.
• Kumaş, A. (2019). “Muhammed Emîn el-Hererî (1348-1441/1930-2019)”. Hadis Tetkikleri Dergisi 17/2 (31 Aralık), 189- 192.
• Kurtubî, M. (1425). et-Teẕkire fî aḥvâli’l-mevtâ ve’l-âḫire. thk. Sâdık b. Muhammed b. İbrâhîm. Riyâd: Mektebetü Dâri’l-Minhâc.
• Kurtubî, A. (1417). el-Müfhim limâ eşkele min Telḫîṣi kitâbi Müslim. thk. Muh-yiddîn Dîb Müstû vd. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr - Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib.
• Lâşîn, M. Ş. (1423). Fethü’l-mün’im şerhü Sahîhi Müslim. 10 Cilt. Kâhire: Dâru’ş-Şürûk.
• Makdisî, Z. (t.y). el-Müntekâ min Mesmû’âti Merv.
• Mukaddem, M. (1429). Besâir fi’l-fiten. Mısır: ed-Dâru’l-’Âlemiyye, 2. Basım.
• Muzhirî, H. (1433). el-Mefâtîh fî Şerhi’l-Mesâbîh. thk. Heyet. 6 Cilt. Kuveyt: Dâru’n-Nevâdir.
• Mübârekpûrî, M. A. (t.y). Tuḥfetü’l-aḥveẕî bi-şerḥi Câmiʿi’t-Tirmiẕî. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Mübârekpûrî, S. (1420). Minnetü’l-Mün’im fî şerhi Sahîhi Müslim. 4 Cilt. Riyâd: Dâru’s-Selâm.
• Münâvî, M. A. (1356). Feyżü’l-ḳadîr şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaġīr. 6 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’t-Ticâriyyeti’l-Kübrâ.
• Müneccid, M. S. (2009). “el-Kısmü’l-’Arabî min Mevki’i’l-İslâm, Sûal ve Cevâb”, 15 Kasım. http://www.islamqa.com.
• Müslim b. el-Haccâc. (1374). Ṣaḥîḥ-i Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- Arabî.
• Nevevî, M. Y. (1392). el-Minhâc şerḥü Ṣaḥîḥi Müslim b. Ḥaccâc. 18 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2. Basım.
• Nuaym b. Hammâd. (1412). Kitâbü’l-Fiten. thk. Semîr Emîn ez-Züheyrî. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’t-Tevhîd.
• Özafşar, M. E. (2017). Hadisi Yeniden Düşünmek. Ankara: OTTO, 4. Basım.
• Râcihî, A. (1439). Tevfîkü’r-rabbi’l-mün’im bi-şerhi Sahîhi’l-İmâm Müslim. 9 Cilt. Merkezü Abdilazîz b. Abdillâh er- Râcihî.
• Râfi’î, A. (1408). et-Tedvîn fî ahbâri Kazvîn. thk. Azîzullah el-Utâridî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Rûyânî, M. (1416). Müsned. thk. Eymen Alî Ebû Yemânî. 2 Cilt. Kahire: Müessesetü Kurtuba.
• Sindî, M. (t.y). Hâşiyetü’s-Sindî ’alâ Süneni İbn Mâce. Beyrût: Dâru’l-Cîl.
• Süyûtî, C. (1426). Cem‘u’l-cevâmi‘. thk. Muhtâr İbrahim el-Hâic, Abdülhamîd Muhammed Nidâ, Hasan İsa Abdüzzâhir. 25 Cilt. Kâhire: el-Ezherü’ş-Şerîf, 2. Basım.
• Şecerî, Y. (1422). Tertîbü’l-Emâli’l-Hamîsiyye. ed. Muhyiddîn Muhammed b. Ahmed el-Kureşî. thk. Muhammed Hasen Muhammed Hasen İsmâîl. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Taberânî, S. (t.y). el-Muʿcemü’l-evsaṭ. thk. Târık b. ’Ivazullâh b. Muhammed - Abdülmuhsin b. İbrâhîm Hüseynî. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Haremeyn.
• Taberânî, S. (1415). el-Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 2. Basım.
• Taberânî, S. (1405). er-Ravżü’d-dânî ile’l-Muʿcemi’ṣ-ṣaġīr li’ṭ-Ṭaberânî. thk. Muhammed Şekûr Mahmûd el-Hâc Emîr. 2 Cilt. Beyrut - Ammân: el-Mektebü’l-İslâmî - Dâru Ammâr.
• Tahâvî, A. (1415). Şerḥu müşkili’l-âsâr. thk. Şuayb el-Arnaût. 16 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle.
• Tayâlisî, S. (1419). el-Müsned. thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Mısır: Dâru Hicr.
• Tirmizî, M. (1416). el-Câmiʿu’l-kebîr. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî.
• Tüveycirî, H. (1414). İtḥâfü’l-cemâʿa bimâ câʾe fi’l-fiten ve’l-melâḥim ve eşrâṭi’s-sâʿa. 3 Cilt. Riyâd: Dâru’s- Sumey’î, 2. Basım.
• Übbî, M. - Senûsî, M. (1328). Ṣaḥîḥu Müslim me’a şerhihî İkmâlü İkmâli’l-Muʿlim ve şerhühû Mükemmilü İkmâli’l- İkmâl. 7 Cilt. Mısır: Matba’atü’s-Sa’âde.
• Ünal, İ. H. (1998). “Hz. Peygamber’in Dilinde Konuşturulan Tarih: ‘Yere Batırılacak Ordu’ Rivayeti”. İslâmiyât 1/2, 39- 51.
• Vâdi’î, M. (1423). Tuhfetü’l-mücîb ’alâ es’ileti’l-hâzır ve’l-ğarîb. Yemen: Dâru’l-Âsâr, 2. Basım.
• Vellevî, M. (1426). el-Bahru’l-muhîti’s-seccâc fî şerhi Sahîhi’l-İmâm Müslim b. el-Haccâc. 45 Cilt. Riyâd: Dâru İbni’l-Cevzî.
• Yazıcı, M. - Öğütcü, F. Z. (2019). “Arap Dünyasında Yazılmış Çağdaş Hadis Şerh Çalışmalarına Bir Bakış (Sahîh-i Müslim Şerhleri ‘el-Kevkebü’l-Vehhâc’ ve ‘Fethu’l-Mün’im’ Özelinde)”. Universal Journal of Theology (UJTE) 4/1 (20 Eylül), 31-51.
• “Berîkü’l-Mevâ’izi’l-Minberiyye (Ses Kaydı)”. (t.y). http://www.islamweb.net (20 Mayıs 2022).