Kur’an Âyetlerine Konu Olan Pişmanlıkların Sebepleri

Yıl 2020, , 179 - 218, 15.09.2020

Hayri Erenay

https://doi.org/10.5281/zenodo.4026080

Öz

Makalede, ayetlerde işaret edilen pişmanlıkların sebepleri genel bir bakış ile konu alınmıştır. Sebepler üzerinde durulurken ayetlere zikredilen somut örneklere değinilerek, konunun daha anlaşılır olması hedeflenmiştir. Pişmanlıklar anlatılırken, olgu ile karşılaşanların yaşadıkları detaylara da yer verilmiştir.
Kur’an, pişmanlıklara vurgu yaparken inanç merkezli değil, insan mer-kezli bir bakış açısı geliştirmiştir. İzlenen genel bakış açısı ile bu olgunun in-sani bir gerçeklik olduğuna vurgu yapılmıştır Pişman olmak, nedamet duy-mak, imtihan olmanın bir gerekliliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Kamil manada bir imtihandan söz edebilmek için, kişinin karar alırken seçme ve irade hakkına sahip olması gerekmektedir. Seçme ve irade hakkı ise Kur’an’a göre insan ve cinleri diğer varlıklardan üstün kılan en temel özelliktir. Mesela nebatat ve hayvanatın böyle bir kabiliyeti bulunmamaktadır. Bu durum onların imtihan ve pişmanlık yaşamalarına mani olmaktadır. Ancak yaşanan her pişmanlık, insana kemale erişmede çok büyük fırsatları da beraberinde sunmaktadır.
Kişisel ve içtimai olarak yaşanan pişmanlıkların sebepleri üzerinde geliştirilen eleştirel bakış açısı, hayata dair yeni bir sahifenin açılmasını sağlamaktadır. Pişmanlık kişisel açıdan tecrübe ile kuşanmış, ani sarsılmalara karşı dayanıklı fertler meydana getirirken; toplumsal açıdan da yeni medeniyetlerin inşasına kapı aralamaktadır. Tarihin en büyük medeniyetleri en büyük toplumsal pişmanlıkların yaşandığı coğrafyalarda kurulmuştur.
Pişmanlık insanları diğer varlıklardan ayıran temel özelliklerden biridir. Hiçbir hayvan ve nebat yaptığına pişmanlık duyamaz. Pişmanlık bu manada bir kemalin alamet-i farikası olarak karşımıza çıkmaktadır. Nedamet ve itiraf, insanı diğer varlıklardan ayırt ederek üstün kılan, hayatta önemli tecrübe birikimlerini elde etmeyi sağlayan temel olgulardandır.

Anahtar Kelimeler

Kuran, ayet, insan, pişmanlık ve itiraf

The Reasons of The regrets Subject to The Verses of The Qur’an

Öz

In this article the regrets subject to the verses of the Qur’an are focused on. While concentrating on their reasons, some concrete examples are touched on so that the theme of the article can be better understood. While describing the regrets, the details of the incidents experienced by those who faced this phenomenon are given.
The Qur’an has put forward a human-centered perspective rather than a belief-centered perspective while emphasizing regrets. As touching on them, it has been emphasized with an overview that this phenomenon is a human reality. The phenomenon of feeling regret occurs as the necessity of being a human tested by the Creator. Making a decision while being tested requires to have willpower. According to the Qur’an, willpower is the basic characteristic that makes man and jinn superior to other creatures. Plants and animals do not have such capability.
This situation prevents them from being tested and feeling regret. Yet every regret lived offers man very great opportunities along with it in reach-ing maturity. A critical perspective developed on the reasons of regrets that are lived individually and socially causes opening a new page. On the one hand, while regret has been leading to the emergence of individuals who are experienced and resistant to difficulties, on the other hand it has been opening a door for building new civilizations. The greatest civilizations in history have been founded in geographies where the greatest social regrets have been lived. Feeling regret and confession is the main fact of man that makes him different from other beings.

Anahtar Kelimeler

The Qur’an, verse, man, regret, confession

Kaynakça

• AHD-İ ATİK. (1995), Komisyon, Müjde Yayınları, İstanbul.
• BABANZADE, AHMED NAİM. (1982), Tecrid Tercemesi, DİB Yayınevi, Ankara.
• AHMED b. Hanbel. (1969), Müsned, I-VI, yy., Beyrut.
• ARI, Mehmet Salih. (2012 ), ‘Üsame’, DİA, XLII/361-363, İstanbul.
• BEYDAVİ, Nasıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şirâzî. (1320), (Mecmûatin mine’t-Tefâsir içinde) Envârut-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, İhyau’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut.
• BUHARİ, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. (1329), Câmiu’s-Sahîh, Matbaâyı-Amire, İstanbul.
• CELÂLÜDDİN, Muhammed b.Ahmed el-Mahallî; Celâlüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr es-Suyûtî. Tefsiru Celâleyn, Daru’l-Hadîs, Kahire.
• CEVZÎ, Cemâlüddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. (2004), Tezkiratü’l-Erîb fî Tefsîri’l-Ğarîb(Ğarîbu’l-Kur’âni’l-Kerîm),Dâru’l-Kitabi’l-İlmiyye, Beyrut.
• HAMİDULLAH, Muhammed. (2003), İslam Peygamberi, Ankara.
• HARMAN, Ömer Faruk. (1996 ), “Hâbil ve Kâbil”, DİA, XIV/376-378, İstanbul.
• -----------(1997 ). “Havvâ”, DİA, XVI/542-545, İstanbul.
• HÂZİN, Alâeddin Ali b. Muhammed b. İbrahim el-Bağdâdî. (1320), (Mecmûatinmine’t-Tefâsir içinde) Lübâbü’t-Te’vîl, İhyâu’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut.
• İBN-İ ASÂKİR, Ali b. Hasen eş-Şâfiî. (1979), Târihu Medîneti Dimeşk, nşr. Ömer b. Garame el-Amrî, Beyrut.
• İBN-İ AŞÛR, Muhammed Tahir, (1984). Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Daru’t-Tunusiyye, I-XXX, Tunus.
• İBNÜ’L-ESÎR, Mübarek b.Muhammed. (1979), el-Kâmil fi’t-Tarîh, nşr. C.I.Tornberg, Beyrut.
• ---------(1286). Üsdü’l-Ğâbe, Tahran.
• İBN-İ HİŞAM, Muhammed Abdülmelik. (1936), es-Sireüt’n-Nebeviyye, nşr. Mustafa es-Sekka vdğr., Kahire.
• --------(1987), Kitâbü'l-Mübtede' ve fi’l-Meb’as ve'l-Meğâzi, thk. Ömer AbdusselamTedmurî, Kahire.
• İBN-İ İSHÂK, EbûAbdillah Muhammed b. İshak b. Yesar. (1981), Sîret-ü İbn İshâk, nşr. Muhammed Hamidullah, Konya.
• İBN-İ KESÎR, İmâduddîn Ebû'l-Fidâ İsmail b. Ömer. (1419), Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm,thk. Muhammed Huseyin Şemsüddin, Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye, Beyrut.
• --------(1932), el-Bidâye ve’n-Nihâye, Kahire.
• İBN-İ MÂCE, Ebû Abdullah Muhammed bin Yezid. (1952), Sünen-i İbn-i Mâce, Mısır.
• KADI İYAZ, b. Mûsâ el-Yahsubî es-Sebtî. (2012), eş-Şifâ bi-Ta’rîfi Hukûki’l-Mustafa, thk-trc. Mehmet Yaşar Kandemir, İstanbul.
• KARAMAN, Hayrettin, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kafi Dönmez, Sadrettin Gümüş. (2004), Kur’ân Yolu, DİB Yay., Ankara.
• KÖKSAL, M. Asım. (2004), Peygamberler Tarihi, TDV Yayınları, Ankara.
• --------(1984). İslam Tarihi: Hz.Muhammed(a.s.) ve İslamiyet, Medine Devri, Şamil Yay., İstanbul.
• KURTÛBÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferhu’l-Ensârî el-Hazrecî Şemsüddîn. (1964), el-Câmi’u li-Ahkâmi’l-Kur’ân, thk.Ahmed Berdûnî-İbrahim Itfeyyiş, Kahire.
• KUTUB, Seyyid, İbrahim Huseyn eş-Şêribî. (1412), Fî Zilâli’l-Kur’ân, Dâru’ş-Şurûk, Beyrut.
• --------(1969), Kur’ân’da Edebî Tasvir, çev. Süleyman Ateş, Hilal Yay., Ankara.
• KÜÇÜKAŞCI, Mustafa Sabri. (2012), “Vahşi”, DİA, İstanbul.
• MAKDÎSÎ, Mutahhar b. Tâhir. (1962), el-Bed’ ve’t-Târîħ, Mektebetü’l-Müsennâ, Bağdat.
• MAKDÎSÎ, Müciriddin b. Muhammed el-Âlimi el-Hanbelî. (1430/2009), Fethu’r-Rahman fî Tefsîri’l-Kur’ân, Riyad.
• MÜSLİM, Ebû’l-Hüseyn el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî Müslim b. el-Haccâc. (2000), Sahîh-i Müslim, Dâru’s-Selâm, Arabistan.
• NESEFÎ, Ebû’l-Berekât Abdullah İbn-i Ahmed b. Muhammed. (1320), Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, Matbaayı Amire, Dâr-u İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut.
• NİSÂBÛRÎ, Nizamuddin b. Muhammed b.Hüseyin. (1416), Ğarâibu’l-Kur’ân ve Rağâibu’l- Furkân, thk. Şeyh ZekeriyyaAmirat, Beyrut.
• ÖZAYDIN, Abdülkerim. (1991), “Ayyâş”, DİA, IV/296-297, İstanbul.
• RÂZÎ, Fahruddin Muhammed b. Ömer et-Temîmî. (1420), Mefâtihu’l-Ğayb, Beyrut.
• SA’LEBÎ, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrahim. (1951), Kitabu’l-Arais, Mısır.
• SEÂLİBÎ, Abdurrahman b. Muhammed b. Mahlûf Ebû Zeyd es-Seâlibî. (1997), Cevâhiru’l-Hisân fî Tefsîri’l-Kur’ân, thk. Abdu’l-Fettâh Ebû Sünne, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut.
• SEMERKANDÎ, Ebu Muhammed Sehl b. Abdillah b. Yunus b.Rafi’ et-Tüsterî. (1423), Bahru’l-Ulûm, Daru’l-kitabi’l- İlmiyye, Beyrut.
• ŞEVKÂNÎ, Muhammed b.Ali b. Muhammed b.Abdillah el-Yemenî. (1414), Fethu’l-Kadîr, Daru İbn-i Kesîr, Dimeşk.
• TABERÎ, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. (1326), Tarihu’t-Taberî, Mısır.
• TABERÎ, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. (1999), Câmi’u’l-Beyân an Te’vili Âyi’l-Kur’ân, Dâru’l-Fikr, Beyrut.
• TİRMİZÎ, Ebû İsa b. Sevre es-Sülemî. (2000), Sünen-i Tirmizi, Dâru’s-Selâm Yayınevi, Arabistan.
• VÂKİDÎ, Muhammed b.Ömer. (1965), Kitâbu’l-Meğâzî, nşr. M. Jones, London.
• VEHBÎ, Mehmet. (1966), Hülâsatu’l-Beyân fi Tefsiri’l-Kur’ân, Üçdal Neş., İstanbul.
• YAZIR, Elmalılı Hamdi. (1982), Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Neşriyyat, İstanbul.
• YİĞİT, İsmail. (2011), “Tebük”, DİA, 228-230, İstanbul.
• ZEBÎDÎ, Muhammed Murtaza. (1994), Tâcu’l-Arûsmin Cevâhiri’l-Kamus, Beyrut.
• ZEHEBÎ, Muhammed b. Ahmed. (1985), Siyer-i A’lâmu’n-Nübela, nşr. Şuayb el-Arnavut vdğr., Beyrut.
• ZEMAHŞERÎ, Ebû’l-Kasım b. Amrİbn-i Ahmed. (1407), el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidu’t-Tenzîl, Dâru’l-Kütübi’l-Arabi Yay., Beyrut.