As a Historian of Religions Poet Asaf Hâlet Çelebi and Religious Motives in Poetry

Yıl 2019, Sayı: 2, 129 - 166, 30.09.2019

Necati Sümer

Öz

Asaf
Halet Çelebi, who is a poet interested in Eastern religions. This is due to
reach the family atmosphere, the love to know different languages and
mysticism. What makes him different aspects of Turkish literature, the history
of religions is the masterful use of motifs in his poems. Religions, mythology,
mysticism and music information about the poet, his poetry reflects this versatility.
Sound in poetry, harmony, knowledge, symbols, and images of compliance on this
issue reveals the talent of the poet. He uses motifs in poetry from Ancient
Egypt, Buddhism, Judaism, Christianity and Islam traditions. This is particularly
highlighted in poems motifs identified with religious traditions. In this
context, the Tafnit, Bodhisattva, Sidharta, Mâra, Torah, Abraham, Solomon, the
Church of Christ, the Trinity concepts are the motives of the history of
religions of the poet's poems aesthetic and depth to you to use. Çelebi focuses
more on Buddhism. For this reason, he wrote a work called According to Pali
texts Budha Gotama. Here he focuses on the Buddha's life story and some
Buddhist texts. This study entrated on the religious motifs of a poet who is a
historian of religions. In this context, priority has been given to the poetry
found associated with religious motifs. In this article, it is tried to explain
what these motifs in his poems mean in terms of the history of religions.

Anahtar Kelimeler

History of Religions, Religious Motives

Dinler Tarihçisi Bir Şair Asaf Hâlet Çelebi ve Şiirlerinde Dinlerle İlgili Motifler

Öz

Asaf Hâlet Çelebi, Doğu dinlerine
ilgisi olan bir şairdir. Bunun sebebi yetiştiği aile ortamı, farklı diller
bilmesi ve mistisizmi sevmesidir. Onu Türk edebiyatında farklı kılan yönü,
dinler tarihine ait motifleri şiirlerinde ustaca kullanmasıdır. Dinler,
mitoloji, tasavvuf ve müzik konusunda bilgisi olan şair, bu çok yönlülüğünü
şiirine yansıtır. Şiirindeki ses, ahenk, bilgi, simge ve imge uyumu şairin bu
konudaki yeteneğini ortaya koyar. O, şiirinde Eski Mısır, Budizm, Yahudilik,
Hıristiyanlık ve İslam gibi dinsel geleneklerine ait motifler kullanır. Şiirinde
bu dinsel geleneklerle özdeşleşen motifleri özellikle ön plana çıkarır. Bu
çerçevede Tafnit, Bodhisattva, Sidharta, Mâra, Tevrat, İbrahim, Süleyman,
Kilise, İsa, Teslis kavramları şairin şiirine estetik ve derinlik katmak için kullandığı
dinler tarihine ögelerdir. Çelebi, daha çok Budizm üzerinde durur. Bu nedenle
Pali Metinlerine gör Budha Gotama adında bir eser yazar. Burada Buda’nın hayat
öyküsüne ve bazı Budist metinlere değinir. Bu çalışma dinler tarihçiliği yönü
olan bir şairin şiirlerindeki dinsel motiflerini konu edinmiştir. Bu çerçevede
çalış0000-0002-7875-667mada dinlerle ilişkili motif bulunan şiirlere öncelik verilmiştir. Makalede
Çelebi’nin şiirlerinde yer alan bu motiflerin dinler tarihi açısından ne anlama
geldiği izah edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Dini Motifler

Kaynakça

• Abeysekera, Radhika (1991). The Life of the Buddha, Srilanka: Bhikkhu Kassapa.
• Adam, Baki (2015). “Din Hakkında Genel Bilgiler”, Dinler Tarihi El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları.
• ------------------------ (2019). “Yahudi Kutsal Metinleri”, Kur’an’da Yahudiler, 1. Baskı, İstanbul: Kur’an Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Arvon, Henri (2006). Budacılık, trc. İsmail Yerguz, 1. Baskı, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Aydın, Mahmut (2016). “Hıristiyanlık”, Yaşayan Dünya Dinleri, Ed. Şinasi Gündüz, 4. Baskı, İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Aydın, Mehmet (2002). “Kilise”, DİA, XXVI, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Bilgiç, A. Timur Bilgiç (2015). Din Terimleri Teoloji Sözlüğü, Ankara: Bencekitap Yayınları.
• Cilacı, Osman (2001). “Kilise”, Dinler ve İnançlar Terminolojisi, İstanbul: Damla Yayınları.
• ----------------------------. “Nirvana”, Dinler ve İnançlar Terminolojisi, İstanbul: Damla Yayınları.
• Challaye, Felicien (1962). Dinler Tarihi, trc. Semih Tiryakioğlu, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Çelebi, Asaf Hâlet (1998). Bütün Yazıları, Haz. Hakan Sazyek, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ------------------------ (2015). Gotama Buddha: Pali Metinlerine Göre, 2. Baskı, Ankara: Hece Yayınları.
• ------------------------ (2018). Bütün Şiirleri, 3. Baskı, İstanbul: Everest Yayınları.
• Eliade, Mircea (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi (Gotama Budha’dan Hıristiyanlığın Doğuşuna), trc. Ali Berktay, 1. Baskı, II. C, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Eroğlu, Ahmet Hikmet (2015). “Hıristiyanlık ”, Dinler Tarihi El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları, 2015.
• Gündüz, Şinasi (1998). Din ve İnanç Sözlüğü, 1. Baskı, Konya: Vadi Yayınları.
• Harman, Ömer Faruk (2019). “Mabet ve İbadet”, Kur’an’da Yahudiler, 1. Baskı, İstanbul: Kur’an Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• -------------------------------- (2002). “Kudüs”. DİA, XXXII, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Herold, Andre Ferdinand (1927). The Life of Buddha, trans. Paul C. Blum, New York: A & C Boni.
• Higham, Charles F. W. (2004). ”Bodhisattva”, Encyclopedia of Ancient Asian Civilizations, New York: Facts on File.
• Irons, Edward A. (2008). “Central Asia (The Silk Road)”, Encyclopedia of Buddhism, New York: Facts on File.
• --------------------------------.“Mantra”, Encyclopedia of Buddhism, New York: Facts on File.
• Katar, Mehmet (2019). “Kur’an Kıssaları Bağlamında Yahudi (İsrail) Tarihi”, Kur’an’da Yahudiler, 1. Baskı, İstanbul: Kur’an Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Kutsal Kitap (Eski ve Yeni Antlaşma), Yeni Yaşam Yayınları, İstanbul, 2001.
• Lesko, Leonard H. (1987). “Seth”, Encyclopedia of Religion, Edt. Lindsay Jones, Vol 12, New York: Thomson Gale.
• Nakamura, Hajime (2012). Gotama Buddha (En Güvenilir Metinler Üzerinden Yazılmış Bir Biyografi), trc. Zeynep Seyhan. 1. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öztürk, Özhan (2016). “Tefnut”. Dünya Mitolojisi, 1. Baskı, Ankara: Nika Yayınevi.
• Pesch, Otto Hermann (2013). “Kilise, Katolik anlayışa Göre”, İslamiyet- Hıristiyanlık Kavramları Sözlüğü, Edt. Mualla Selçuk- Halis Albayrak- Peter Antes- Richard Heinzmann- Martin Thurner, Cilt 1, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi.
• Reynolds, Frank E.- Hallisey, Charles (1987). “Buddhism: An Overview”, Encyclopedia of Religion, Edt. Lindsay Jones, Vol 2, New York: Thomson Gale.
• Ronnberg, Anmari (1987). “Spitle and Spitting”, Encyclopedia of Religion, Edt. Lindsay Jones, Vol 13, New York: Thomson Gale.
• Ruben, Walter (2000). Eski Metinlere Göre Budizm (Budacılığın Diyalektik Yorumu), trc. Lütfü Bozkurt. 3. Baskı. İstanbul: Okyanus Yayınları.
• Schimmel, Annamarie (1999). Dinler Tarihine Giriş, İstanbul: Kırkambar Yayınları.
• Uçman, Abdullah (1993). “Asaf Hâlet Çelebi”, DİA, VIII, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Tarakçı, Muhammed (2012). Protestanlıkta Sakramentler, Bursa: Emin Yayınları.
• Thera, Piyadassi (1995). The Buddha, His Life and Teaching, Sri Lanka: Budist Publication Society, 1995.
• Tümer, Günay (1997). Hıristiyanlıkta ve İslam’ da Hz. Meryem, 2. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Williams, Paul (2005). “Bodhisattva Path”, Encyclopedia of Religion, Edt. Lindsay Jones, Vol 2, New York: Thomson Gale.
• Yitik, Ali İhsan (2016). “Budizm”, Yaşayan Dünya Dinleri, Edt. Şinasi Gündüz, 4. Baskı. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.