Katharlar: Balkan Kökenli, Avrupa Ortaçağinda Katoliklerce Yakilarak Öldürülen Heretik Hiristiyan Dinî Hareket Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2019, Sayı: 2, 279 - 321, 30.09.2019

Halim Işık

Öz

Ülkemizde çok
tanınmayan, Hıristiyan Ortaçağ’ının Düalist-Gnostik bir tarikatı Kathar cemaati
bu havzada yer alan dinî hareketler arasında en dikkat çekici özelliklere sahip
olanıdır. Bu özellikleriyle Katolik Kilise tarafından heretik ilân edilen
Katharlar, Tanrı algısı, vaftiz, İsa Mesih, Meryem, aslî günah, Kutsal Kitap
gibi temel dogma ve pratiklerde uzlaşmaz duruşu ile Kilise’nin ultra
husûmetinin hedefi olmuş, o döneme dek tarihin şahit olduğu en büyük
katliamlara maruz kalmıştır. Papalık ve Engizisyon mahkemelerinin,
liderlerinden taraftar kitlesine kadar yürüttüğü saldırılar sonucu binlerce
bağlısını kurban vermiş olan Katharlar, Albigeois özel ismiyle anılan bir Haçlı
seferinin cinayetleriyle tarihe en mazlum toplumlardan biri olarak geçmiş,
haklarında “yakılarak öldürülmek” cezası uğradıkları zulmün yüzünü gösteren bir
tanım olmuştur.

Avrupa’da
Bosna, İtalya, Sırbistan, Dalmaçya, Hırvatistan ve Fransa’nın özellikle
Languedoc bölgesinde yerleşik hayat yaşayan Katharlar Ortaçağ uzmanlarına yoğun
miktarda belge, kale, şato ve âyin pratikleri sunmuş; teolojik olarak Eski ve
Yeni Ahid’de Düalizme işaret eden ifadeler üzerinde yoğunlaşmışlardır. Bu
bağlamda bıraktıkları kültür miraslarında abdest ritüelinin icra edildiği
çeşmeler, vaftizi tümüyle reddeden, yerine cemaate aidiyetini sembolize eden,
isminin anlamıyla bütünleşen mutlak arınmışlık gerçeği consolamentum
âyini ile hayatın içinde keşişliği teklif eden bir hareket olmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Katharlar, Katolik, düalist, gnostik, heretik

Cathars: An Analysis on the Heretic Christian Religious Movement of Balkan Origin Killed By Burning ın the Middle Age of Europe by Catholics

Öz

Cathars, a Christian dualist-gnostic order of the
Middle Ages, is not known well in our country and has some certain striking
features among the religious movement in this cultural area. The Cathars were
denounced as heretics due to the mentioned features, and attracted the
antagonism of the Churchseverely by their irreconcilable stances in basic
dogmas and practices including the perception of God, baptism, Jesus Christ,
Holy Virgin, the primordial sin, the Sacred Scripture. Thus, they witnessed the
greatest massacres in a manner unprecedently throughout the history. As a
result of the attacks of the Papacy and the Inquisition against their leaders
as well as their proponents, thousands of their followers were sacrificed.
Moreover, the Cathars put their stamp on history as one of the most oppressed
societies within the history in consequence of the carnages carried out by a
certain Crusade called Albigeois, and they were exterminated by burning at the
stake, which indicates the extent of the oppression they witnessed.

The
Cathars, who settled in Bosnia, Italy, Serbia, Dalmatia, Croatia and especially
in Languedoc province of France, provided the experts on the Middle Ages a
great deal of documents, fortresses, castles and rituals. As to theology, they
focused on the expressions within the New Testament and the Old Testament those
refer to Dualism. In this context, it became a movementwhich offers a kind of
ascetism through the consolamentum ritual, the reality of the
absolute purification rejecting baptism totally and replacing it by the
membership to the community as well as the fountains through which the ablution
ritual is performed in their cultural heritage.

Anahtar Kelimeler

Cathars, Catholic, Dualist, Gnostic, heretic

Kaynakça

• Açıklamalı Kutsal Kitap, Kitabı Mukaddes Şirketi, Yeni Yaşam Yayınları, İstanbul 2010.
• Albayrak, Kadir, “İznik Konsili Öncesinde ve Sonrasında Heretik Hıristiyan Akımları”, Ulus-lararası İznik Sempozyumu, İznik 5-7 Eylül 2005, ss. 103-137.
• Alphandéry, Paul, Les idées morales chez les hétérodoxes latins au début du XIIIe siècle, Bibli-othèque de l’École pratique des hautes études, sciences religieuses, volume XVI, Paris 1903.
• Bayrakdar, Mehmet, Üç Dinin Tarihi Yahudilik, Hıristiyanlık, İslam, Say Yayınları, İstanbul 2016.
• Biget, Jean-Louis, “Catharisme et cathares en Languedoc”, Clio voyages culturels, mars 2018, ss. 1-5.
• Bonnerot, Jean-Pierre, “Consolamentum, Reincarnation et Évolution Spirituelle Dans le Catha-risme et le Christianisme Originel”, Cahiers d’Études Cathares, Et2 1983 N° 98, 1-54.
• Challet, Vincent, “Jean-Louis Biget, Catharisme et cathares en Languedoc”, Cahiers de rec-herches médiévales et humanistes, (Journal of médiéval and humanistic studies), 2007, pp. 1-5. URL: http://journals.openedition.org/crm/3082.
• Cristiani, L., “Vaudois”, Dictionnaire de Théologie Catholique, (sous la direction de A. Va-cant-E. Mangenot-É. Amann), tome quinzième, première partie, (I-XV), Paris 1946, ss.2586-2600.
• Djurdiev, Branislav, “Bosna-Hersek”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara 1992, ss. 297-305.
• Draguet, René, Pages catholiques Histoire du dogme catholique, éditions Albin Miche, Paris 1946. www.eglise-realiste.org/pdf/Traducianisme_ed.pdf.Duminil, Arnaud, Des Cathares. Vie des bons hommes et bonnes femmes,10 Ocak 2017. Edi-teur: Grin Publishing.
• Durand, Philippe, “Les lieux de justice dans le château du Moyen Âge”, Revue de la B.P.C., 29 septembre 2014, s. 1. http://www.philosophiedudroit.org.
• Duvernoy, Jean,Le catharisme: l’histoire des cathares, éditions Privat, Domaine Cathare, Tou-louse 1979. Fontaine, Le P. J. s.j., Le Nouveau Testament et les origines du Christianisme-Études apo-logétiques, Retaux-Bray, Libraire - Éditeur, Paris 1890.Gorce, M. M., “Vincent Ferrier (saint)”, Dictionnaire de Théologie Catholique, tome quin-zième-première partie, Tabaraud-Trincarella, Paris 1946, pp. 3033-3045.
• Guiraud, Jean, “Saint Dominique et la Fondation du Monastère de Prouille”, Revue Histo-rique, t. 64, fasc. 2 (1897), pp. 225-257.……………....., “Le «consolamentum» Cathare”, Revue desQuestions Historiques, volume LXXV, 1er janvier 1904, pp. 74-112.
• Gündüz, Şinasi, Nag Hammâdî Literatürü ve “Âdem’in Vahyi”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 7, sayı: 7, Samsun 1993, ss. 93-126.
• Heurtebize, B., “Eckbert”, Dictionnaire de Thélogie Catholique, tome quatrième-première par-tie, Dabillon-Dimɶrites, Paris 1939, ss. 2081.………………, “Héribert”, Dictionnaire de Théologie Catholique, tome sixième-première par-tie, Flacius Illyricus-Gezon, Paris 1924, s. 2259-2260.
• Hodziç, İsmajil, Bogomilizm ve Bosna-Hersek Bogomilleri, Ondokuzmayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç. Dr. Mahmut Aydın, Samsun, 2007, ss. I-VII, 1-108.
• Işık, Halim,“Hıristiyan Düalist-Gnostik Bir Tarikat Olarak Bogomilizm ve Avrupa Heretik Toplumlarına Etkileri”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, c. 6, s. 1, Temmuz 2017, ss. 109-187.
• Jiménez Sanchez, Pilar, “Sources juridiques de Catharisme: Les actes du ‘concile’ de Lombers (1165)”, Clio-Crime, no 1 (2004), pp. 365-379.……………………….,“Les cathares, une question sensible?”, Pastel la revue académique d’histoire-géographie, numéro 9/novembre 2018, ss. 121-123.Jugie, Martin, “Phoundagiagites et Bogomil”, Échos d’Orient, tome 12, No, 78, 1909, ss. 257-262.
• Keskin, Esra, “Amasya Müzesinde Bulunan Altar Masası”, XVI. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazı-ları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri 18-20 Ekim 2012, II, Ekim Sivas 2014, ss. 473-481.
• Le Petit Larousse (PL.), “médiéval/e, médiéviste”, Larousse, Paris 2000, s. 639.
• Martin, Sean, Ortaçağ’da Avrupa’da Alevi Hareketi Katharlar, (çev. Barış Baysal), Kalkedon Yayınları, İstanbul 2009.
• ……………., Gnostikler İlk Hristiyan Sapkınlar, (çev. Eylem Çağdaş Babaoğlu), Kalkedon Yayınları, İstanbul 2010.
• Pacaut, Marcel, “Conrad de Marbourg”, Encyclopædia Universalis, volume 4, Cavafy-Cortazar, Paris 1974, s. 558.
• Rızaj, Skender, “Dalmaçya”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara 1993, ss. 432-433.
• Roquebert, Michel, “Le ‘déconstructionnisme’ et les études cathares”, Extrait de Les cathares devant l’Histoire. Mélanges offerts à Jean Duvernoy, sous la direction de Martin AURELL. Textes rassemblés par Anne BRENON et Christine DIEULAFAIT, L’Hydre/éditions, Cahors 2005. pp. 1-44. (105-133.)
• Rruga, Ilir, Arnavutluk’ta Hıristiyanlık ve İslâmiyet’in Tarihçesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Aras, Konya-2011, ss. 1-201.
• Ruiz,Pedro J.Garcia vd. “Ancient descriptions of movement disorders-Cathedral el Burgo de Osma (Soria, Spain)”, See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/7265528, Original communication, July 2006, pp. 1-5.
• Šamić, Jasna, “Le tekke mevlevi de Bembaša à Sarajevo”, (Neşir Heyeti, Halil İnalcık-Nejat Göyünç vdğ.), Osmanlı Araştırmaları XIV, İstanbul 1994 s. 158-176.
• ………………………., “Sources juridiques de Catharisme: Les actes du ‘concile’ de Lombers (1165)”, Clio-Crime, no 1 (2004), pp. 365-379.
• Šanjek, Franjo, “Les «chéritens bosniaques» et le mouvement cathare au Moyen Âge”,Revue de l’histoire des religions, tome 182, no 2, 1972 (131-181
• Scher, Mgr Addaï, “Etude Supplémentaire Sur les Écrivains Syriens Orientaux”, Revue de l’Orient Chrétien, Deuxième Série, Tome I (XI) -1906, N° 1.
• Schmidt, Charles, Histoire et doctrine de la secte des cathares ou albigeois, (I-II),Même Mai-son, Paris-Genève 1849, II.
• eş-ŞEHRİSTÂNÎ, Ebü’l-Feth Tâcüddîn (Lisânüddîn) Muhammed b. Abdilkerîm b. Ahmed el-Milel ve’n-Nihal-Dinler Tarihi, Mezhepler ve Felsefî Sistemler Tarihi, (çev. Mustafa Öz), Tür-kiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul 2015.
• Şenay, Bülent, “Merkûniyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara 1999, c. XXIX, ss. 207-208.
• Tanyu, Hikmet, “Ahd-i Cedîd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), (I- XLIV), İstanbul 1988, c. I, ss. 501-507.
• Thouzellier, Christine, “La Bible des Cathares Languedociens et son usage dans la controverse au début du XIIIe siècle”, Extrait des CAHİERS DE FANJEAUX, No 3-1968, J.M. Impres-sion, Toulouse.
• Vernet, F., “Cathares”, Dictionnaire de Théologie Catholique, tome deuixième-première partie, Baader-Buzetti, Paris 1932, ss. 1987-1999.
• ………….., “Concoréziens”, Dictionnaire de théologie catholique, tome troisième-première partie, Clarke-Constantinople, Paris 1938, s. 79-81.
• Zbíral, David, “La Charte de Niquinta et les Récits sur les Commencements des Églises Cat-hares en Italie et dans le Midi”, Hérésis, n° 44-45, année 2006, p. 135-162.
• https://www.arlima.net/mp/pierre_des_vaux-de-cernay.html (ARLIMA archives de littérature du MOYENÂGE).www.eglise-realiste.org/pdf/Traducianisme_ed.pdf].https://journals.openedition.org/crm/3082.remomeix.mairie.com/Mairie-02-Bruys.awp.https://www.lombers.fr/decouvrir-lombers-histoire.html “Bienvenue à Lombers!”.