Türkiye’de Din ile Siyaset İlişkisi Bağlamında Milli Nizam Partisi

Yıl 2020, Sayı: 3, 115 - 138, 15.03.2020

Ramazan Akkır

https://doi.org/10.5281/zenodo.3710808

Öz

Necmettin Erbakan ve 18 arkadaşı tarafından kurulan Milli Nizam Partisi (MNP), Milli Görüş Hareketi’nin ilk partisi olma özelliği taşır. Milli ve manevi yönden kalkınma ile beraber İslamcı hassasiyetleri esas alan MNP, Türkiye’de politik arenaya çıkan ilk İslami hareket olma niteliğine de sahiptir. 26 Ocak 1970 tarihinde kurulmuş olan MNP’nin siyasi ömrü oldukça kısa olmuş; 20 Mayıs 1971 tarihinde Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmıştır. Siyasi ömrünün kısalığına rağmen MNP, etkisini uzun bir süre devam ettirmiştir. MNP’nin Türkiye’de dinin siyasete olan etkisini göstermesi bakımından laboratuvar olma özelliği vardır. Modernleşme sürecinde politik alanda dindarlara yaşam hakkı tanımaya yanaşmayan siyasal düzen, MNP ile beraber değişmek zorunda kalmış; din ve dini söylem, siyasetin ve kamunun dünyasında görünmeye başlamıştır. Bu çalışmanın amacı, dinin siyasete olan etkisini MNP üzerinden ortaya koymaktır. Bu hedefe ulaşmak için de betimleyici yönteme müracaat edilmiştir. Bunun yanı sıra, MNP’nin dini ve siyasi söyleminin oluşmasında etkisi olan politik aktörlerin tanıklığına da başvurulmuştur. Çalışmada, din-siyaset ilişkisinin parametrelerine değinilmiş, ardından da MNP’nin kısa tarihi ile beraber laiklik, din ve diyanet söylemine odaklanılmıştır. Sonuç bölümünde ise dinin siyasete olan etkisi MNP üzerinden değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

din sosyolojisi, Dini Söylem, Siyaset, Laiklik, Milli Nizam Partisi

Kaynakça

• Acar, E. (2019), “Katılımcı Demokrasilerde Baskı Gruplarının İşlev Ve Yön-temleri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 61, Sayfa: 235-249.
• Aktürk, H. (2017), “Yumuşak İdeolojinin Gücü: Diğer İslami Hareketleri Besleyen Bir İdeoloji Olarak Milli Görüş Hareketi”, Doğumunun 90. Yılında Necmettin Erbakan Ve Milli Görüş Düşüncesi Sempozyumu, (Edit: Mahmut Hakkı Aydın), Sayfa: 457-470, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Kültür Yayınları.
• Aksay, H. (1971), Milli Davamız, İzmir: Karınca Matbaası.
• Algar, H. (2007), Nakşibendilik, (Çev: A. Cüneyd Köksal), İstanbul: İnsan Yayınları
• Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi, (1972), Cumhuriyet Başsavcılığının İddianamesi, Sayı 9, Ankara: Yanaçık Cezaevi Matbaası. www.anayasa.gov.tr/media/4928/kd_09.pdf (Erişim: 01.01. 22020).
• Atay, T. (1996), Batı’da Bir Nakşi Cemaati: Şeyh Nazım Kıbrısi Örneği, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bayyiğit, M. (2003), “Din- Siyaset İlişkileri Bağlamında Seçmen Davranışları ve Din”, Selçuk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: XV, Sayfa: 29-37.
• Bora, T. (2017), Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cemal, M. (1995), Muhterem Başkan Erbakan, İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Cizre, Ü. (1999), Muktedirlerin Siyaseti: Merkez Sağ-Ordu- İslamcılık, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çakır, R. (1990), Ayet ve Slogan: Türkiye’de İslami Oluşumlar, İstanbul: Metis Yayınları.
• Çakır, R. (1994), Ne Şeriat Ne Demokrasi: Refah Partisi’ni Anlamak, İstanbul: Metis Yayınları.
• Çakır, R. (2005), “Milli Görüş Hareketi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, (Edit: Yasin Aktay), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çavdar, T. (1996), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi: 1950-1995, Ankara: İmge Kitabevi.
• Çalmuk, F. (2005), “Necmettin Erbakan”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, (Edit: Yasin Aktay), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çaha, Ö.-Baykal, Ö. (2017), “Milli Görüş Hareketinin Kuruluşu: Türk Siyasetinde Milli Nizam Partisi Deneyimi”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Cilt: 19, Sayı: 3, Sayfa: 788-806.
• Çınar, Ö. (2016), Türk Siyasi Hayatında Milli Nizam Partisi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü-sü.
• Emre, S. A. (1990), Siyasette 35 Yıl-I. İstanbul: Akabe Yayınları.
• Eren, S. (2012), “Din, Devlet ve Siyaset”, Din Sosyolojisi El Kitabı, (Edit: Niyazi Akyüz-İhsan Çapçıoğlu), Ankara: Gündüz Yayınları.
• Gevgilili, A. (1987), Yükseliş ve Düşüş. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• İnce, A. (2017), “Nakşîlik Siyaset İlişkisi Bağlamında Türkiye’de Dinî Gruplar ve Milli Görüş”, Turkish Studies: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Cilt: 12, Sayı: 10, Sayfa: 143-164.
• Mardin, Ş. (1991), “Türk Tarihinde Nakşibendi Tarikatı”, Çağdaş Türkiye’de İslam Din, Siyaset, Edebiyat ve Laik Devlet, (Edit: Richard Tapper), İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Macit, A. (2018), Necmettin Erbakan, İstanbul: İlke Yayınları.
• Macit, M. (2007), “Türkiye’de Sosyal Değişme, Din ve Siyaset (Çok Partili Demokratik Hayata Geçişten Günümüze Din-Siyaset İlişkisinde Etkin Sosyal Dinamikler Çerçevesinde Bir İnceleme)”, Dinî Araştırmalar, Cilt: X, Sayı: 30, Sayfa: 91-120.
• Maviş, N. (2018), Türk Siyasal Hayatında Milli Nizam Partisi (Tercih, Yapısı ve İdeolojisi), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Milli Nizam Partisi Program ve Tüzük, (1970), İstanbul: Haktanır Matbaası,
• Mili Nizam Partisi Kuruluş Beyannamesi, (1970), Ankara: Nüve Matbaası.
• Özdalga, E. (2018), İslamcılığın Türkiye Seyri: Sosyolojik bir Perspektif. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Peköz, M. (2001), Türkiye’de Politik İslamın Gelişimi, İstanbul: Gün Yayıncılık.
• Roy, O. (2003), Küreselleşen İslam, (Çev: Haldun Bayrı), İstanbul: Metis Yayınları.
• Resmî Gazete, (14 Ocak 1972), Anayasa Mahkemesi Kararları, Sayı: 14072.
• http://www.esam.org.tr/pdfler/siyasi_dokumanlar/1%20MNP/MNP%201972%20Kapat%C4%B1lma%20Karar%C4%B1%20Resmi%20Gazete.pdf (Erişim: 05. 01. 2020).
• Sarıbay, A. Y. (2004), “Milli Nizam Partisinin Kuruluşu ve Programının İçeriği”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, (Edit: Yasin Aktay), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sarıbay, A. Y. (1985), Türkiye’de Modernleşme, Din ve Parti Politikası: MSP Örnek Olayı, İstanbul: Alan Yayınları.
• Şaylan, G. (1992), Türkiye’de İslamcı Siyaset, Ankara: V Yayınları.
• Teazis, C. (2010), İkincilerin Cumhuriyeti: Adalet ve Kalkınma Partisi, İstanbul: Mızrak Yayınları.
• Tekin, Y-Akgün, B. (2004), “İslamcılar-Demokrasi İlişkisinin Tarihi Seyri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, (Edit: Yasin Aktay), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekin, Ü. (2004), Ak Parti’nin Muhafazakâr Demokrat Kimliği, Ankara: Orient Yayınları.
• Tekin, M. (2015), “Türkiye’de Din Siyaseti ve Siyaset-Cemaat İlişkisi”, Kur’an ve Toplumsal Bütünleşme (Mezhepler ve Dinî Gruplar Arası İlişkiler), (Edit: Hayati Hökelekli-Vejdi Bilgin), Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Turan, İ. (1991), “Türkiye’de Din ve Siyasal Kültür”, Çağdaş Türkiye’de İslam Din, Siyaset, Edebiyat ve Laik Devlet, (Edit: Richard Tapper), İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Türk. H. B. (2018), Muktedir: Türk Sağ Geleneği ve Recep Tayyip Erdoğan, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yavuz, M. H. (2005), “Milli Görüş Hareketi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, (Edit: Yasin Aktay), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yavuz, H. (2005), Modernleşen Müslümanlar: Nurcular, Nakşiler, Milli Görüş ve Ak Parti, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Yıldırım, E. (2002), “AKP: Bir Politik Tasarının Sosyolojik Temsiliyeti”, Birikim Dergisi, Sayı: 163-164, Sayfa: 66-70.
• Yıldız, A. (2017), “Milli Görüş Programlarında Laiklik Anlayışı”, Doğumunun 90. Yılında Necmettin Erbakan ve Milli Görüş Düşüncesi Sempozyumu, (Edit: Mahmut Hakkı Aydın), Sayfa: 219-227, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Kültür Yayınları.
• Yılmaz, S. (2016), “Milli Görüş Hareketi: Toplumsal Hareketlerde Çerçeve Değişimi Etkisi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi Cilt: 5, Sayı: 4, Sayfa: 1164-1185.
• Yılmaz, S. (2018), Milli Nizam Partisinin Karadeniz Teşkilatı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Giresun: Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens-titüsü.
• Yorgancılar, S. (2017), “Milli Görüş Hareketinin İlk Göz Ağrısı Milli Nizam Partisi’nin Kuruluşu, Söylem ve Politikaları”, Doğumunun 90. Yılında Necmettin Erbakan ve Milli Görüş Düşüncesi Sempozyumu, (Edit: Mahmut Hakkı Aydın), Sayfa: 165-169, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Kültür Yayınları.
• Yücekök, A. N. (1983), 100 Soruda Din ve Siyaset, İstanbul: Gerçek Yayınları.