Discussions on Liqā’ in Hadith Methodology: Attribution of the Liqā’ Condition to Al-Bukhārī in Context of Muslim’s Objections

Yıl 2022, Sayı: 7, 23 - 53, 15.03.2022

Sevdenur Kaya

https://doi.org/10.5281/zenodo.6199073

Öz

Liqā', which is a concept belonging to the hadith methodology termino-logy, is known as a subject of controversy between al-Bukhārī and Muslim, who are among the most prominent hadith scholars. Although al-Bukhārī did not express it clearly, the attribution of the liqā' condition to himself is accepted by most hadith researchers. In the introductory part of Muslim's Ṣaḥīḥ, inferences are made that the person whom Muslim criticizes heavily without declaring a name due to the liqā' condition is his sheikh, al-Bukhārī. In the context of Muslim's criticisms, the nature of the liqā' condition attributed to al-Bukhārī has not been clarified in the previous studies. In this article, it has been examined how the issue of liqā' is understood in the context of al-Bukhārī and Muslim, around whom the debates about the concept of liqā' are shaped. In the context of hadith acceptance conditions, the nature of liqā, the opinions of hadith imams about liqā, and who(s) defended the liqā condition were evaluated and determined. The fact that the liqā' debate is shaped around al-Bukhārī and Muslim requires understanding why inferences are made that these two important hadith imams have different views on the subject. The methodical differences between al-Bukhārī and Muslim are also included in the study. Various opinions on the subject were included and their analysis were to be evaluated.

Anahtar Kelimeler

al-Bukhārī, Muslim, hadith, methodology, taḥammulu’l-‘ilm, liqā’

Hadis Usulünde Liḳā’ Tartışmaları: Müslim’in İtirazları Bağlamında Liḳā’ Şartının Buḫârî’ye Atfedilmesi

Öz

Hadis usulü terminolojisine ait bir kavram olan liḳā’, hadis tarihinin en önde gelen muhaddislerinden Buḫârî ve Müslim arasında bir ihtilâf konusu olarak bilinmektedir. Buḫârî’nin açıkça ifade etmediği hâlde liḳā’ şartının kendisine nispet edilmesi çoğu hadis araştırmacısı nezdinde kabul görmektedir. Müslim’in Saḥîḥ’inin mukaddime bölümünde liḳā’ şartından dolayı isim vermeksizin ağır eleştiriler yönelttiği şahsın, hocası Buḫârî olduğuna dair çıkarımlar yapılmaktadır. Müslim’in eleştirileri bağlamında Buḫârî’ye atfedilen liḳā’ şartının mahiyeti, konuyla ilgili yapılmış çalışmalarda açıklığa kavuşmamıştır. Bu çalışmada, liḳā’ kavramına ilişkin tartışmaların etrafında şekillendiği Buḫârî ve Müslim özelinde liḳā’ meselesinin nasıl anlaşıldığı incelenmiştir. Hadis kabul şartları bağlamında liḳā’ın mahiyeti, hadis imamlarının liḳā’a ilişkin görüşleri ile liḳā’ şartını kim(ler)in savunduğuna dair değerlendirme ve tespitlerde bulunulmuştur. Liḳā’ tartışmasının Buḫârî ve Müslim etrafında şekillenmesi, bu iki önemli hadis âliminin konuya farklı baktıkları yönünde çıkarımların neden yapıldığını anlamayı gerektirmektedir. Buḫârî ile Müslim’in metodik farklılıkları da çalışmada yer almıştır. Konuya ilişkin muhtelif görüşlere yer verilerek bunların tahlil ve değerlendirmeleri çözümlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Buḫârî, Müslim, hadis, usul, taḥammulu’l-‘ilm, liḳā’

Kaynakça

• ‘Avvâme, Muhammed. el-Liḳā’ beyne’r-râviyeyni ḳarinetun ‘ala el-ittiṣali ev şarṭun lehu. 1. Baskı. 1 Cilt. Cidde: Dâru’l-Yusr / Dâru’l-Minhâc, 2017.
• ‘Avnî, eş-Şerîf Ḥâtim b. ‘Arif. İcmâu’l muhaddis̱în ‘ala adem-i işṭırâti’l-‘ilmî bi’s-semâ‘ fî'l-ḥadis̱i’l-mu‘an‘an beyne’l mute‘âsırîn. 1. Baskı. Mekke: Dâru’l İl-mi’l-Fevâid, 1421/2000.
• Baġdâdî, Ḫatîb. el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye. 1 Cilt. Medine: Mektebetu ’İlmiyye, 2010.
• Buḫârî, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Cāmiʿu’ṣ-Ṣaḥīḥ, Riyad: Beytu’l-Efkār, 1419/1998.
• Buḫârî, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. İsmail. et-Tariḫu’l-kebîr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, t.y.
• Dureys, Ḫâlid b. Mansûr b. ‘Abdullah. Mevḳıfu’l imâmeyn el-Buḫârî ve Muslim min işṭırâtı’l luḳya ve’s-semâ‘ fi’s- senedi’l mu‘an‘ani beyne’l mute‘âsırayn. 1. Baskı. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1417.
• Ebû Muâẕ, Ṭârık b. ‘İvaḍullâh b. Muhammed. Hasmu’n nizā’ fî mese’letu’s-semâ‘ ve tercîhu kavlu men işṭırâtu’s- semâ‘ ‘ala men iktifa bi imkânu’l icmâ‘. 2. Baskı. Kahire: Mektebetu’l-Tev‘ıyyetu’l-İslâmiyye, 1426.
• İbn Ebû Ḥâtim. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. 1. Baskı. 9 Cilt. Dâiretu’l-Ma‘arifi’l-Osmâniyye, 1952.
• İbn Ḥacer el-Asḳalânî, Ebû’l-Faḍl Şehabeddin Ahmed. en-Nuket ’alâ kitabi İbni’s-Ṣalâh. 1. Baskı. 2 Cilt. Medine: el- Câmiatu’l-İslâmiye, 1984.
• İbn Ḥacer el-Asḳalânî, Ebû’l-Faḍl Şehabeddin Ahmed. Fethi’l-bârî: şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 3. Baskı. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379.
• İbn Ḥacer el-Asḳalânî, Ebû’l-Faḍl Şehabeddin Ahmed. Hedyu’s-sârî muḳaddimetu fethi’l-bârî: şerḥu Ṣaḥîḥi’l- Buḫârî. 3. Baskı. Riyad: Mektebetu’l-Melik Fahd El-Vataniyye, 2011.
• İbn Receb, Zeynuddîn ’Abdurrâhmân b. Ahmed. Şerḥu ‘ileli’t-Tirmiẕî. 1. Baskı. 2 Cilt. Zerka, Ürdün: Mektebetu’l- Menâr, 1987.
• İbn Receb, Zeynuddîn ’Abdurrâhmân b. Ahmed. Şerhu ‘ileli’t-Tirmiẕî. 3. Baskı. 2 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selam, 2016.
• İbn Ruşeyd el-Fihrî. es-Senenu’l-ebyen ve’l-mevridu’l-em’an. 1. Baskı, 1 Cilt. Medine: Mektebetu’l-Gureba / ed- Dâru’l-Eseriyye, 1417.
• İbnu’l-Ḳattan el-Maġribî, Ebû’l-Ḥasan Ali b. Muhammed b. Abdulmelik. Beyânu’l-vehm ve’l-ihâmi’l-vâkıayn fî kitābi’l-aḥkâm. 2. Baskı. 6 Cilt. Riyad: Dâru’t-Taybe, 2011.
• Kandemir, M. Yaşar. “İbnü’l-Kayserânî”, DİA. Cilt: XLIV. Türkiye Diyanet Vakfı, 2000.
• Lâhim, İbrâhîm b. ‘Abdullâh. el-İttisâl ve’l-inkıtâ’. 1. Baskı. 1 Cilt. Riyad: Mektebetu’-Ruşd, 1426/2005.
• Lâhim, İbrâhîm b. ‘Abdullâh. Şartu’l-‘ilm bi’s-semâ‘ fî’l-isnâdi’l-mu‘an‘an. 1 Cilt. Riyad: Qassim University, 1431/2010.
• Makdisî, Ebû’l-Faḍl Muhammed b. Tâhir - el-Hâzimî, Ebû Bekr Muhammed b. Mûsâ. Şurûtu’l eimmeti’s-sitte ve şurûtu’l eimmeti’l-ḫamse. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- ʿİlmiyye, 1984.
• Müslim, Ebû’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc b. el-Kuşeyrî. Câmiu’s-Ṣaḥîḥ: Ṣaḥiḥi Müslim. 4 Cilt. Dâru’t-Tıb’ati’l ’Amire, 1330.
• Müslim, Ebû’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc b. el-Kuşeyrî. Ṣaḥîḥu Müslim. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabi, 2010.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muḥyiddîn Yaḥya b. Şeref. et-Telhîs şerḥu’l-Câmiî’s-Ṣaḥîḥ li’l-Buḫârî. 2 Cilt. Riyad: Dâru’t- Taybe, 2008.
• Nîsâbûrî, Ḥâkim. Ma‘rifetu ‘Ulûmi’l-ḥadîs̱. 1. Baskı. 1 Cilt. Beyrut: Dâr-u İbn Ḥazm, 2003.
• Nîsâbûrî, Ḥâkim. Maʿrifetu ‘Ulûmi’l-ḥadîs̱. 2. Baskı. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2010.
• Seḫâvî, Şemseddîn. Fetḥu’l-muġîs bi-şerḥi elfiyeti’l-ḥadîs̱ li’l-Irakî. 2. Baskı. 3 Cilt. Dâru’l İmam et-Taberî, 2003.
• Sezgin, M. Fuad. Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar. 7. Baskı. Ankara: Otto Yayınları, 2019.
• Râmhürmüzî, Ebû Muhammed b. Hallad Hasan b. ‘Abdurrahmân. el-Muḥaddis̱u’l fâsıl beyne’r-râvi ve’l-vaʿî. 1. Baskı. 1 Cilt. Kum: Dâru’z-Zehair, 2016.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1992.
• Yahsubî, Ebû’l-Faḍl ʿİyâḍ b. Musa b. ʿİyâḍ. İkmâlu’l-muʿlim. 1. Baskı. 9 Cilt. Kahire: Dâru’l-Vefa, 1998.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Buhârî, Muhammed b. İsmâil: Akaid’e Dair Görüşleri”, DİA, VI, İstanbul 1992.
• Yücel, Ahmet. Hadis Sözlüğü. 1. Baskı. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2020.
• Ẕehebî, Ebû ‘Abdullah Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân - thk. Şuayb el-Arnaût. Siyeru aʿlâmi’n- nubelâ. 1. Baskı. 23 Cilt. Beyrut: Muessesutu’r-Risâle, 1983.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. ‘Abdullah. en-Nuket ’ala İbni’s-Ṣalâh. 3 Cilt. Riyad: Mektebetu Avzâi’-Selef, 1998.