The Method of Analysıng The Concepts and Words In The Münşî’s Tafseer “Nezîlü’t-Tenzîl”

Yıl 2023, Sayı: 9, 401 - 430, 15.03.2023

Ahmet Turan Özdemir

https://doi.org/10.56720/mevzu.1231274

Öz

In order to understand a text correctly, knowing the meanings of the words in that text is a priority issue. Because the most effective and powerful unit in a language is words. For this reason, to understand the messages that Quran offers to humanity, it is of great importance to understand the words and concepts mentioned in it correctly. From the time of the Companions, the effort to understand the meanings of the words in Qur'an began, and in every period, linguists and commentators have been in an effort to understand and explain these words. As a result, many independent studies have been written in this field. In this article, the method used by Cemâleddîn Mehmet el-Münşî (d.1000/1591), one of the linguist commentators of the Ottoman period, while analyzing words and concepts in his tafsir Nezîlü't-Tenzîl has been tried to be revealed. In particular, the method used in the interpretation of nouns and verbs and the analysis of some words that have been conceptualized in the process is the main topics of our article. In the study, the tafsir called Nezîlü't-Tenzîl and the works that Münşî applied in word analysis constitute our main sources. In addition to these, today's studies dealing with the words and concepts in Qur'an have also been applied to . As a result of this research, it was concluded that it would be possible to give meaning to the words and concepts in the Qur'an only as a result of a meticulous study and Münşi applied this meticulous study in his interpretation and used a simple and understandable style on this subject.

Anahtar Kelimeler

Word, Münşî, Nezîlü, Noun, Verb, Semantic

Cemâleddîn Mehmet el-Münşî’nin “Nezîlü’t-Tenzîl” İsimli Tefsirinde Kelime ve Kavram Tahlil Metodu

Öz

Bir metni doğru anlamada o metinde geçen kelimelerin anlamlarının bi-linmesi öncelikli bir meseledir. Çünkü bir dilde en etkili ve güçlü birim keli-melerdir. Bu sebeple Kur’ân’ın insanlığa sunduğu mesajları anlamak için onda zikredilen kelime ve kavramların doğru anlaşılması büyük önem arz eder. Sahabe devrinden itibaren Kur’ân’da geçen kelimelerin manalarını anlama çabası başlamış, sonraki dönemlerde de bu çaba dilci ve müfessirler tarafından devam ettirilmiştir. Bunların sonucu olarak bu alanda birçok müstakil eser yazılmıştır. Bu makalede Osmanlı dönemi dilci müfessirlerinden Akhisarlı Cemâleddîn Mehmet el-Münşî’nin (ö.1000/1591) Nezîlü’t-Tenzîl isimli tefsirinde kelime ve kavram tahlilleri yaparken kullandığı metot incelenmiştir. Özellikle isim ve fiiller ile süreç içerinde kavramlaşan bazı kelimelerin tahlil yöntemi makalenin ana konusunu oluşturmaktadır. Çalışmanın temel kaynakları, Münşî’nin kaleme aldığı Nezîlü’t-Tenzîl isimli tefsir ile onun kelime tahlilinde müracaat ettiği dil ve tefsir kaynaklarıdır. Bunlara ilaveten günümüzde Kur’ân’daki kelime ve kavramları ele alan çalışmalara da müracaat edilmiştir. Araştırmanın sonucunda, Kur’ân’daki kelime ve kavramlara anlam vermenin titiz bir çalışma neticesinde mümkün olacağı ve Münşî’nin sade ve anlaşılır bir üslûpla bu titiz çalışmayı tefsirinde uyguladığı kanaatine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kelime, Münşî, Nezîlü’t-Tenzîl, İsim, Fiil, Semantik

Kaynakça

• Aydın, İsmail. (2014), Kur’an’ın Filolojik Yorumu tarihsel Gelişim ve Sorunlar, Ankara Okulu Yayınları, Ankara.
• Bedeva, Abdullah. “İbn Âşûr’un Tefsirinde İstişhâd Yöntemi”, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, 2018, 311-331.
• el- Buhârî, Muhammed b. İsmail. (2006), el-Câmiu’s-Sahîh, Dâru İbni Kesîr, Beyrut.
• Bursalı Mehmed Tâhir. (1972) Osmanlı Müellifleri, Hazırlayanlar, A. Fikri Yavuz, İsmail Özen, 2/20, Meral Yayınları, İstanbul.
• el-Cürcânî, Abdulkâhir. (2014), Delailü’l-Îcâz (Söz Dizimi ve Anlam Bilim) Ter, Osman Güman, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul.
• Çelik, Ahmet. “Kur’ân’da Tevhid Kavramının Semantik Alanları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat fakültesi Dergisi 17, Haziran 2002, 120-144.
• Demirci, Muhsin. (2012), Tefsir Usûlü, İfav, İstanbul.
• Durmuş, İsmail. (2001), "İstişhâd", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 23, İstanbul: TDV Yayınları, 396- 397.
• Elmalı, Hüseyin. (1994) "Ebû Temmâm", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansik-lopedisi, Cilt: 10, İstanbul: TDV Yayınları, 241-243.
• el-Ferâhî, Abdulhamîd. (2002), Müfredâtü’l-Kur’ân Nazarâtün Cedîdetün fî Tefsîri Elfâin Kur’âniyyetün, Dârü’l- Garb el-İslâmî, Beyrut.
• el-Galâyînî, Mustafa. (2005), Câmiu’d-Durûsi’l-Arabiyye, Dâru Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• Güvel, Orhan. (2020), Hamîduddin el-Ferâhî ve Kur’ân’ı Yorumlama Metodu. Kuramer, İstanbul.
• el-Halebî, Ahmed İbn Yusuf es-Semîn. (1986), ed-Dürrü’l-Masûn Fî Ulumi’l-Kitâbi’l-Meknûn, Tahk. Ahmed Muhammed el-Harrât, Dârü’l-Kalem, Dımeşk.
• Hasan, Abbas. (1975), en-Nahvu’l-Vâfî, Darü’l-Meârif, Kâhire.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed bin Fâris bin Zekariyya. (1987), Mu’cemü Makâyisi’l-Lüga, Daru’l-Fikr, Beyrut.
• İbn Hişâm, Cemâlüddîn el-Ensârî. (2004), Şerhü Katrü’n-Nedâ ve Bellü’s-Sadâ, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• İbn Kesîr, (1997), Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Dâru’l-Fikr , Beyrut.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. Mukaddime fî Usûli’t-Tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Kur’âni’l-Kerîm, 1972.
• İzutsu, Toshihiko. Tarihsiz, Kur’an’da Allah ve İnsan, Çev., Süleyman Ateş. Kevser Yayınları, Ankara.
• İzutsu, Toshihiko. (1991), Kur’ân’da Dînî ve Ahlâkî Kavramlar, Ter., Selahattin Ayaz, Pınar yayınları, İstanbul.
• Itır, Nûreddîn. (1993), Ulûmü’l-Kur’âni’l-Kerîm, Matbaatü’s-Sabâh, Dımeşk.
• Karagöz, Mustafa. (2017), “Kur’ân Kavramlarının Anlamını Belirlemede Artzamanlı ve Eşzamanlı Semantiğin Rolü”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı, XLIII, 313-363.
• el-Münşî, Cemâleddîn Mehmet. Ed-Dürrü’l-Mendûd fi’l-Haberi’l-Mevrûd, İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi, Türkçe yazmaları bölümü, Numara, 347.
• el-Münşî, Cemâleddîn Mehmet. (1985), Elfâzü’l-Cumûi’lletî vusife bihâ’l-Vâhid, thk, Süleyman İbrahim el-Âyid, Mecelletü’l-Buhûsi’l-Külliyeti’l-Lügati’l-Arabiyyeti, Medine.
• el-Münşî, Cemâleddîn Mehmet. Müsennâ ve Müselles der Lugat-i Fârisî, İstan-bul: Süleymaniye Ktp., Lala İsmâil, Numara, 655; İstanbul: Süleymaniye Ktp., Tırnovalı, 1816.
• el-Münşî, Cemâleddîn Mehmet. Mecmuatü'r-Resâil, İstanbul: Âtıf Efendi Ktp., Numara, 2800.
• el-Münşî, Cemâleddîn Mehmet. Nezîlü’t-Tenzîl, İstanbul: Süleymâniye Ktp. Mihrişah Sultan Bölümü, Numara,19.
• el-Münşî, Cemâleddîn Mehmet. Ravzatü’l-Cinâs, İstanbul: Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, no. 2617, Lala İsmâil, no. 655, vr. 58-163.
• el-Münşî, Cemâleddîn Mehmet. Şerhü Makâmâti’l-Harîrî, İstanbul: Süleymaniye Ktp., Çelebi Abdullah Efendi, Numara, 384.
• el-Münşî, Cemâleddîn Mehmet. Telhîsü Muhtasari’l-Kudûrî, İstanbul: Süley-maniye Ktp., Lâleli, Numara, 1122.
• el-Münşî, Cemâleddîn Mehmet. Tırâzü’l-Bürde (Tırâzü’l-İbre fî Şerhi Kasîdeti’l-Bürde), İstanbul: Nuruosmaniye Ktp., Numara, 4010, 4013.
• Önen, Hacı, (Nisan 2016), “Taberî Tefsirinde Kelime Tahlil Metodu”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Sayı, 8, 217-233.
• Önen, Hacı, (2022), “Müfessirin Bilmesi Gereken İlimler: İsfahânî ve Süyûtî Mukayesesi”, Dicle İlahiyat Dergisi Sayı, 27, 495-513.
• er-Râcihî, Abduh. (1972), et-Tatbîku’s-Sarfiyyü, Dârü’n-Nehdati’l-Arabiyye, Beyrut.
• er-Ragıb el-İsfahânî. (2005), el-Müfredât Fî Garîbi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Halîl Îtânî, Dâru’l-Mârife, Beyrut.
• er-Ragıb el-İsfahânî. (1999), Tefsîrü’r-Râgıp el-İsfahânî, Thk., Muhammed Abdulazîz Bisyûnî, Külliyetü’l-Âdâb, Tanta.
• es-Sâmerrâî, Fazıl Salih. (2019), Belağatü’l-Kelime fî’t-Ta’bîri’l-Kur’âniyyi, Daru İbn Kesir, Beyrut.
• es-Sâmerrâî, Muhammed Fazıl Salih. (2019), En-Nahvü’l-Arabiyyü Ahkâmün ve Meânin, Daru İbn Kesîr, Beyrut.
• es-Sâmerrâî, İbrâhim. (1966), el-Fi’lü Zemânuhû ve Ebniyetühû, Matbaatü’l-Ânî, Bağdat.
• es-Semarkandî, Ebu’l-Leys. (1993), Tefsîru’s-Semakandî (Bahrü’l-Ulûm), Dârü Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir. (1984), et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, ed-Dâru’t-Tunusiyye, Tunus.
• Tural, Hüseyin. (1990) “Arap Dilinde Şiir ve Hadisle İstişhâd Meselesi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı, 9, 67-79.
• ez-Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. (1998), Esâsü’l-Belâga, Darü Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut.
• es-Suyûtî, Celâlüddîn. (2006), el-İktirâh Fî Usûlün Nahv, Thk., Abdü’l-Hakîm Atiyye, Dârü’l-Beyrûtî, Beyrut.
• es-Suyûtî, Celâlüddîn. el- İtkan fi Ulumi’l-Kur'ân. (2006), Daru İbni Kesir, Beyrut.
• et-Taberânî, Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. (1983), Eyyûb. el-Mu’cemü’l-Kebîr, Mektebetü İbn Teymiyye, Kâhire.
• Öğmüş, Harun. (2010), Kur’ân Yorumunda Şiirin Yeri: (II/VII. Asır Çerçevesinde). İsam Yay, İstanbul.
• Yerinde, Âdem. (2006), "Münşî". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi Ankara: TDV Yayınları, Cilt, 32/ 22-23.