II. Abdülhamid Image on II. Constitutional Humor Press

Yıl 2024, Sayı: 11, 1 - 29, 15.03.2024

Esra Oguzhan

https://doi.org/10.56720/mevzu.1327366

Öz

Humor press plays an important role in conveying and depicting events other than writing In this study the developments that took place during approximetely thirty years between Constitutional Monarchy II. Abdülhamid was researched through his cartoons published during his rule. For this purpose after the declaration of II. Constitution till before dethrone of II. Abdulhamid between 07. 23. 1908-12. 31. 1908 published humor journals (Püsküllü Bela, Gramofon, Boşboğaz ve Güllabi, Bağçe (Zıpır), Mirat-ı Alem, Karagöz, El Üfürük, Zuhuri, Tasvir-i Hayal, Kalem, Cingöz, Üç Gazete, Zevzek, Dalkavuk, Temaşa, Resimli Tonton Risalesi, Musavver Cellat, Hacivat, Mahkûm, Karakuş Ezop, Musavver Şakacı, Edep Yahu, Şakrak, Tavus, Davul, İbiş, Geveze, İncili Çavuş, Köroğlu, Musavver Papağan) were searched. The cartoons depicted II. Abdülhamid were determined and examined by visual rhetoric method. By using this method it is aimed to shed light on the historical developments of the period through the press by associating the visuals with the events, persons and subjects of the period.

Anahtar Kelimeler

II. Abdülhamid, II. Constitutionalism, Humor, Press history, Ottoman history

II. Meşrutiyet Mizah Basınında II. Abdülhamid İmajı

Öz

Karikatür, yazı dışında olayların aktarım ve tasviri bakımından basın hayatında önemli rol oynamaktadır. Bu çalışmada I ve II. Meşrutiyet arasında süren yaklaşık otuz sene boyunca yaşanan gelişmeler üzerinden II. Abdülhamid imajı, yönetimde olduğu süreçte yayımlanan karikatürleri üzerinden araştırılmıştır. Çalışmamızın amacı basın özgürlüğüne dair şartların iyileştirildiği bir imparatorlukta padişah yönetimde iken basında kendisine nasıl imaj çizildiğini ortaya koymaktır. Bu amaçla II. Meşrutiyet’in ilânı ile II. Abdülhamid’in hal’ine kadar olan süreçte, 23.07.1908-27.04.1909 tarih aralığında yayımlanan mizah dergi ve gazeteleri (Püsküllü Bela, Gramofon, Boşboğaz ve Güllabi, Bağçe (Zıpır), Mirat-ı Alem, Karagöz, El Üfürük, Zuhuri, Tasvir-i Hayal, Kalem, Cingöz, Üç Gazete, Zevzek, Dalkavuk, Temaşa, Resimli Tonton Risalesi, Musavver Cellat, Hacivat, Mahkûm, Karakuş Ezop, Musavver Şakacı, Edep Yahu, Şakrak, Tavus, Davul, İbiş, Geveze, İncili Çavuş, Köroğlu, Musavver Papağan) taranarak II. Abdülhamid karikatürleri tespit edilmiş ve bu karikatürler görsel retorik yöntemi ile incelenmiştir. Bu araştırma yöntemi ile görseller dönemin olay, şahıs ve konu ile ilişkilendirilerek dönemin tarihi gelişmelerine basın üzerinden ışık tutması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

I. Abdülhamid, II. Meşrutiyet, Mizah, Basın tarihi, Osmanlı tarihi

Kaynakça

• Akşin, Sina. Fedâkaran-ı Millet Cemiyeti, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 29-01 (1974), s. 125-136.
• Alay, Okan. “Mizah Kavramı ve Mizahın Tarihsel Süreci”. Erişim 15 Temmuz 2023.
• https://tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2018/12/5_Okan-ALAY-_-Yergi-%C4%B0roni-ve-Mizahla-%C4%B0lintili- Kavramlara-Dair-Bir-De%C4%9Ferlendirme.pdf
• Aristoteles. Retorik. (Çev. Mehmet H. Doğan) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları Yayınları, 2006.
• Aslan, Celal. Başbuğ, Fatih. “Türk Minyatür Sanatında Garip Hayvan Formları”.Erişim 15 Temmuz 2023. http://isamveri.org/pdfdrg/D02907/2008_6/2008_6_BASBUGF.pdf
• Baykal, Hülya. Türk Basın Tarihi 1831-1923, İstanbul: Afa Matbaacılık, 1990.
• Berkes, Niyazi. Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları Yayınları, 2002.
• Bozdağ, İsmet. Abdülhamid’in Hatıra Defteri. İstanbul: Kervan Kitapçılık, 1975.
• Bulmer, Sandy- Oliver B. Margo. “Visual Rhetoric and Global Advertising Imagery”. Journal of Marketing Communications 12 (2006), s. 49-61.
• Buzpınar, Tufan. “Sayyâdi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Erişim 15 Temmuz 2023.
• Cevdet Küçük,“II. Abdülhamid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Erişim 15 Temmuz 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/abdulhamid-ii
• Cingöz, “Karikatür” 8 Eylül 1908, s.1
• Çapanoplu, M. Süleyman. Seksen Yıllık Gazetecimiz Asaf Konsilitçi, İstanbul: Sinan Matbaası, 1961.
• Çeviker, Turgut. Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü Meşrutiyet Dönemi 1908-1918, İstanbul: Adam Yayınları, 1988.
• Çeviker, Turgut. Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü Tanzimat Dönemi 1878-1908, İstanbul: Adam Yayınları, 1986.
• Davul, “Karikatür” 10 Aralık 1908, s. 7.
• Davul, “Karikatür” 10 Aralık 1908, s. 7.
• Durmuş, İsmail. “Mizah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Erişim 15 Temmuz 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/mizah#1
• El Üfürük, “Karikatür”26 Eylül 1908, s. 9
• El Üfürük, “Karikatür” 17 Eylül 1908, s . 16
• Ertuğ, Hasan Refik (ed).Yeni Türkiye, İstanbul: Nebioğlu Yayınevi, 1959.
• Fesch, Paul. Abdülhamid’in Son Günlerinde İstanbul, İstanbul: Pera Turizm, 2021.ahq2
• Georgeon, François vd.(ed). Doğu’da Mizah . çev. Ali Berktay, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• Gelen, Ufuk. “II. Abdülhamid’in Dış Politikası”, Genç Kalemler, 2015, s. 48-53.
• Hokkabaz, ”Karikatür” 26 Eylül 1908, s. 8
• Hokkabaz, “Karikatür” 10 Ekim 1908, s.9
• Hokkabaz, “Karikatür” 10 Ekim 1908, s. 11
• Hokkabaz, “Karikatür” 10 Ekim 1908, s. 24
• İnuğur, Nuri. Basın Yayın Tarihi, İstanbul: Der Yayınları, 5. Basım, 2005.
• Kabacalı, Alpay. Türk Basınında Demokrasi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999.
• Kerimoğlu, Hasan. “İkinci Meşrutiyetin İlk Yıllarında Sürgün ve Firariler Sorunu ve Fedekaranı Millet Cemiyeti”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 7, 2007, s. 133-149.
• Koloğlu, Orhan. Osmanlı Dönemi Basının İçeriği, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, 2010.
• Koloğlu, Orhan. “Matbaacılık”, İstanbul Ansiklopedisi.1/641-642. İstanbul: NTV Yayınları, 2010.
• Kurşun, Zekeriya. “Küçük Said Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Erişim 15 Temmuz 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/said-pasa-kucuk
• Küçük, Cevdet. “II. Abdülhamid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Erişim 15 Temmuz 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/abdulhamid-ii
• Okay, M. Orhan. “Hiciv”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Erişim 15 Temmuz 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/hiciv#1
• Nalcıoğlu, Belkıs U. Osmanlı’da Muhalif Basının Doğuşu, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2013.
• Noyan, Sema. Bahçe (1908-1909) 1-52. Sayılar İnceleme, Tahlili fihrist, Seçilmiş Yazılar , İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayım-lanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Şapolyo, Enver B. Türk Gazetecilik Tarihi ve Her Yönüyle Basın, Ankara: Güven Matbaası, 1969.
• Topuz, Hıfzı. II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2003.
• Tunaya, Tarık Z. Türkiye’de Siyasal Gelişmeler 1876-1908, İstanbul: Bilgi Yayınları, 2009.
• Uzunçarşılı, İsmail. “II. Sultan Abdülhamid’in Ha’li ve Ölümüne Dair Bazı Vesikalar”, Belleten 40 (1946), s. 705-748.