Mesnevi’de Nübüvvet: Vahiy ve Mucize Açısından Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Sayı: 12, 827 - 851, 15.09.2024

Fikret Soyal

https://doi.org/10.56720/mevzu.1513135

Öz

Kur’an’da belirtildiği üzere Allah insanı “vahiy, perde arkasından ko-nuşma ve elçi göndermek” olmak üzere üç ayrı şekilde muhatap almaktadır. Birincisi herhangi bir elçi bulunmadan doğrudan peygamberin kalbine vah-yin bırakılması şeklinde gerçekleşir. İkinci yol olan “perde arkasından ko-nuşmada”, peygamberin vahyi perde arkasından işittiği kabul edilir. “Al-lah’ın bir melek göndermesi” yoluyla gerçekleşen vahiy ise elçi görevlendi-rilmesidir. Öte yandan Kur’an’ın buyruklarına göre vahiy, peygamberler dışında bazı şahıslarla alakalı olarak da gündeme gelmektedir. Hz. Mu-sa’nın annesine yapılan tebliğ bunlardan biridir. Yine Kur’an’da geçtiği gibi Allah Hz. İsa’nın havarilerine vahyetmiştir. Nübüvvet bağlamında vahiy, Allah’ın kullarına yönelik emir ve yasaklarını tebliğ etmekle görevlendirilen peygamberlere mahsus olmakta; diğer insanlarla ilgili zikredilen vahiy ise ilham manâsına hamledilmekte/yorumlanmaktadır. İnsan için en somut delil ve gösterge, hiç şüphesiz vahye delalet eden ve onun açık sonuçları olan kutsal metinlerdir. Vahyin bu özelliğinden ötürü insanların onu kabul etmesini kolaylaştırmak ve bu noktada peygamberin iddiasının doğruluğu-nu onaylamak ve teyid etmek maksadıyla peygamberler bazı mucizelerle desteklenmiştir. Buna göre İslâm inancı açısından vahiy ve mucize birbirini tamamlayan iki unsurdur. Bu çalışmada nübüvvet açısından önemli iki ko-nunun birbiriyle olan irtibatı ve bu ilişkinin önemi öncelikle İslâm düşüncesi açısından ortaya konulacak, ardından meselenin Mesnevî’de nasıl anlaşıldı-ğı üzerinde durulacaktır. Konuyla ilgili farklılıklar ve benzerlikler tespit edilmeye çalışılacak, dile getirilmeyen hususlar ve onların sebepleri tespit edilerek değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Mevlânâ, Mesnevi, Nübüvvet, Vahiy, Mucize

The Prophethood in Masnavi: An Evaluation in Terms of Revelation and Miracle

Öz

As stated in the Qur'an, Allah addresses people in three channels: "rev-elation, speaking from behind the scenes, and sending messengers". The first is the release of revelation directly into the heart of the prophet without the presence of any messenger. As a second way, in speaking from behind the scenes, it is accepted that the prophet heard the revelation from behind the scenes. The revelation that takes place through “Allah sending an angel” is the appointment of a messenger. On the other hand, according to the com-mandments of the Qur'an, revelation comes to the fore in relation to some persons other than the prophets. The notification made to the mother of Moses is one of them. In addition, as mentioned in the Qur'an, Allah sent revelations to the disciples of Jesus. In the context of the prophethood, the revelation is for the prophets who are tasked with communicating the commands and prohibitions of Allah to his servants; the revelation men-tioned about other people is interpreted as inspiration. The most concrete evidence and indicator for humans is undoubtedly the sacred texts that sig-nify a revelation and have clear consequences. Because of this feature of the revelation, the prophets were supported by some miracles to make it easier for people to accept it and to approve and confirm the truth of the prophet's claim in this regard. Accordingly, in terms of Islamic belief, revelations and miracles are two complementary elements. In this study, the connection be-tween the two important issues in terms of prophethood and the im-portance of this relationship will be demonstrated first in terms of Islamic thought, and then how the issue is understood in Masnavi will be empha-sized. Differences and similarities related to the subject will be tried to be determined, and issues not addressed and their causes will be determined and evaluated.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Mevlana, Masnavi, Prophethood, Revelation, Miracle

Kaynakça

• Adam, Hüdaverdi. “Nübüvvete Dair İki Mesele: Nebi ile Rasul Arasındaki Fark ve Kadının Peygamberliği”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1996), 57-105.
• Aslan, Abdulgaffar. Kur’ân’da Vahiy. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• Aydınlı, Osman. “Mutezilî Düşüncede Nübüvvet Meselesi ve Hz. Muham-med”. İslâmî İlimler Dergisi 1/1 (2006), 7-26.
• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed Basri. İ’câzü’l-Kur’ân. thk. Muhammed Abdülmün’ Hafaci. Kahire: Mektebetu Mu-hammed Ali Sabih, 1951.
• Cevâdî, Muhsin. Akıl Terazisinde Vahiy ve Nübüvvet. çev. Sedat Baran. İs-tanbul: Önsöz Yayıncılık, 2012.
• Çelebi, İlyas. İslâm’ın İnanç Esasları. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Çelebi, İlyas. “Hüsün ve kubuh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/59-63. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Düzgün, Şaban Ali. “Kur’ân’ın Oluşumu (Vahiy Süreci)”. Kelâm Araştırma-ları Dergisi 5/2 (2007), 1-13.
• Erdem, Hüsameddin. “Deizm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/109-111. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Gündüz, Şinasi. Hıristiyanlık. İstanbul: İSAM Yayınları, 2006.
• Işık, Ayhan. Bir Felsefi Problem Olarak Vahiy ve Mucize. Ankara: Elis Yayınla-rı, 2006.
• İbn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed b. Hasan b. Fûrek el-Ensârî. el-Hudud fî’l-usûl: (hudud ve’l-muvazaat). thk. Muhammed Süleymani. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1999.
• İbn Manzur, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisanü’l-Arab. Beyrut: Dâru Sadr, ts.
• İbn Meymun, Ebû İmran Maimonides Musa b. Meymun b. Yusuf. Delaletü’l-hairin. haz. Hüseyin Atay. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Diniyye, ts.
• İşcan, Mehmet Zeki. “Muhammed Abduh’un Nübüvvet Görüşü ve Çağdaş İslam Düşüncesine Etkileri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergi-si 26 (2006), 27-55.
• Kâdî Abdülcebbar, Ebü’l-Hasan Abdülcebbar b. Ahmed. el-Mugni fî ebvabi’t-tevhid ve’l-adl: rü’yetü’l-bari. thk. Ahmed Fuâd el-Ehvânî. 16 Cilt. Kahi-re: ed-Darü’l-Mısriyye, 1963.
• Kâdî Abdülcebbar, Ebü’l-Hasan Abdülcebbar b. Ahmed. Şerhu usûli’l-hamse. thk. Abdülkerim Osman. Kahire: Mektebetu Vehbe, 2. Basım, 1988.
• Mahmoud, Ramy. “Dâi Ebû Hâtim er-Razi’nin A’lamu’n-nübüvve Adlı Ese-rinde Filozof Ebû Bekir er-Râzî’nin Nübüvvetle İlgili Düşünceleri Hak-kındaki İddiaları”. Mizanü'l-Hak: İslami İlimler Dergisi 9 (2019), 269–289.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Kitâbu’t-tevhîd. haz. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi. Ankara: İSAM Yayınları, 2005.
• Mevlânâ, Muhammed b. Muhammed b. Hüseyin Celaleddin-i Rumî. Mes-nevî. çev. Veled Çelebi İzbudak. 6 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1991.
• Nesefî, Ebu’l-Muin. Tebsiratü’l-edille fî usûli’d-dîn. thk. Claude Salam. Dı-meşk: Institut Français de Damas, 1990.
• Özdemir, Metin. “Mutezile’nin Nübüvvet Müdafaası”. Cumhuriyet Üniversi-tesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2 (2006), 119-134.
• Önal, Recep. “Muhammed Murtazâ ez-Zebîdî’nin Nübüvvet Anlayışı”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/2 (2008), 675-707.
• Râzî, Ebu Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn Fahreddin. Muhassalu efkari’l- mütekaddimin ve’l-müteehhırin mine’l-ulema. haz. Taha Abdürrauf Sa’d. Kahire: Mektebetü’l-Külliyati’l- Ezheriyye, ts.
• Semerkandi, Şemseddin Muhammed b. Eşref el-Hüseyni. es-Sahâifü'l-ilahiyye. thk. Ahmed Abdurrahman Şerif. Kuveyt: Mektebetü'l-Felah, 1985.
• Sinanoğlu, Mustafa. Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an-ı Kerim’de Nübüvvet. İstan-bul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1995.
• Teftazânî, Sa’düddin. Şerhu’l-mekâsıd. thk. İbrahim Şemsüddin. 3 Cilt. Bey-rut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
• Topaloğlu, Bekir-Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Ya-yınları, 2010.
• Tümer, Günay. “Brahmanizm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/329-333. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Uludağ, Süleyman. “Dehriyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/107-109. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Delâilü’n-nübüvve”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm An-siklopedisi. 9/115-117. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Vahiy”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/440-443. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.