Methodological Problems and Different Approaches in Tafsir - A Study on the Example of The Verse 189 in Baqarah

Yıl 2024, Sayı: 12, 961 - 1004, 15.09.2024

Abdullah Karaca

https://doi.org/10.56720/mevzu.1525997

Öz

This article presents a methodological analysis of the exegesis on verse al-Baqarah 2/189. The narrations and different interpretations put forward in the exegesis of the verse reveal important methodological problems and different perspectives that tafsîr faces. The study begins with a general overview of the exegesis of the verse al-Baqarah 2/189. Then, it analyzes the methodological problems in exegesis, the reasons for the diversity of in-terpretations, and the difficulties of the science of tafsir in line with the dis-putes that arose over the verse. The methodological issues raised in the con-text of the verse are as follows: The problem of the authenticity and suffici-ency of narrations in tafsîr, the relationship between sabab al-nuzul and the text, and the question of the preference of literal meaning or figurative mea-ning. The verse is also an example of the effects of different views about the level of knowledge of the Qur’an’s first interlocutors and the value of scien-ce on exegesis. Another issue that comes up in the exegesis of the verse is its use as a basis for discussions on scientific exegesis. The discussion of the ver-se in the context of scientific exegesis has indirectly paved the way for a new question. The new question that has emerged is this: Why are historical events included in the Qur’an and especially in other holy books? The rese-arch has tried to reveal some reasons for the different views on the verse and the problems of exegesis in the light of the works of tafsir and Qur’anic sciences.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, methodology, controversy, crescents, houses

Tefsirde Yöntemsel Sorunlar ve Farklı Yaklaşımlar -Bakara 2/189. Ayet Örneğinde Bir İnceleme-

Öz

Bu makale Bakara 2/189. ayet üzerine yapılan tefsirlerin yöntemsel bir incelemesini sunmaktadır. Ayetin tefsirinde ileri sürülen rivayetler ve farklı yorumlar, tefsirin karşı karşıya kaldığı önemli yöntemsel sorunları ve farklı bakış açılarını gözler önüne sermektedir. Çalışma, öncelikle Bakara 2/189. ayetin tefsirine dair genel bir bilgi vererek başlamaktadır. Ardından, ayet üzerinde ortaya çıkan ihtilaflar doğrultusunda tefsirde metodolojik sorunlar, yorum çeşitliliğinin nedenleri ve tefsir ilminin zorlukları analiz edilmektedir. Ayet çerçevesinde gündeme gelen metodolojik bahisler şunlardır: Tefsirde rivayetlerin hücciyeti ve yeterliliği sorunu, sebeb-i nüzul ve metin ilişkisi, zâhirî/hakiki anlam veya mecazi anlamın tercihi meselesi. Ayet, Kur’an’ın ilk muhataplarının bilgi seviyesi hakkında ve bilimin değeri hakkında farklı görüşlerin tefsir üzerindeki etkileri konusuna da bir örnektir. Ayetin tefsi-rinde gündeme gelen bir diğer mesele bilimsel tefsir tartışmalarında dayanak olarak gösterilmesidir. Ayetin bilimsel tefsir bağlamında tartışma konusu oluşu dolaylı olarak yeni bir müşkile de zemin hazırlamıştır. Ortaya çıkan yeni müşkil şudur: Kur’an’da ve özellikle diğer kutsal kitaplarda tarihi olay-lara niçin yer verilmiştir? Araştırma, tefsir ve Kur’an ilimleri eserleri ışığında ayet hakkındaki farklı görüşlerin ve tefsir problemlerinin bazı nedenlerini ortaya koymaya çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, metodoloji, ihtilaf, hilaller, evler

Kaynakça

• Âlûsî, Ebü’s̱-S̱enâ Şehâbeddîn Maḥmûd b. Abdullâh b. Maḥmûd. Rûḥu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm ve’s-sebʿi’l-mes̱ânî. thk. Mâhir Ḥabbûş vd. Dımaşk: er-Risâle el-ʿÂlemiyye, 2015.
• Ateş, Abdurrahman. “Anlam Bütünlüğü Açısından Bakara 189. Âyet ile İlgili Bir Değerlendirme (Evlere Kapılarından Girmenin Hilaller Hakkındaki Soru ile Münasebetine Dair)”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (Nisan 2017), 9-30.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri. 12 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1988.
• Beġavî, Muhyissünne Ebû Muḥammed el-Ḥuseyn b. Mes‘ûd. Tefsîru’l-Beġavî Meʿâlimü’t-tenzîl. thk. Muḥammed Abdullah en-Nemr vd. Riyad: Dâru Ṭaybe, 1414/1993.
• Biḳâʿî, Ebu’l-Ḥasen İbrâhîm b. ʿOmer. Naẓmu’d-Durer fî Tenâsubi’l-Âyâti ve’s-Suver. 22 Cilt. Kahire: Dâru’l- Kitâbi’l-İslâmî, 1404/1984.
• Birışık, Abdulhamit. “Mecâzü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/223-225. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Candan, Abdulcelil. Kur’an Okurken Zihne Takılan Ayetler. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2. Basım, 2014.
• Cerrahoğlu, İsmail - Koçyiğit, Talât. Kur’an-ı Kerim Meâl ve Tefsiri. Ankara: DİB Yayınları, 1984.
• Cündioğlu, Dücane. Kur’an’ı Anlama’nın Anlamı: Hermenötik Bir Deneyim (I). İstanbul: Kapı Yayınları, 8. Basım, 2014.
• Çağıl, Necdet. Din Dili ve Mecaz. İstanbul: İz Yayıncılık, 2008.
• Çelik, Feyza. Bakara Suresi 189. Ayetin Soru-Cevap Bağlamında Değerlendirilmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, SBE, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Demir, Recep. “Bağlamından Kopuk Kur’ân Okumalarının Serencamı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/2 (Eylül 2020), 573-604. https://doi.org/10.33415/daad.761309
• Demirci, Muhsin. Tefsirde Metodolojik Sorunlar. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2012.
• Doğrul, Ömer Rıza. Tanrı Buyruğu: Kur’ân-ı Kerim’in Tercüme ve Tefsiri. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri, 4. Basım, 1980.
• Ebû Ḥacer, Ahmed Omer. et-Tefsîrü’l-ʿilmî li’l-Ḳur’ân fi’l-mîzân. Beyrut: Dâru Kuteybe, 1991.
• Ebû Ḥayyân el-Endelüsî. en-Nehrü’l-mâdd mine’l-Baḥri’l-muḥîṭ. thk. Ömer el-Es‘ad. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1995.
• Ebû ʿUbeyde, Maʿmer b. el-Mus̱ennâ et-Teymî. Mecâzu’l-Ḳurʾân. thk. Muḥammed Fuâd Sezgin. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1381/1961.
• Elik, Hasan - Coşkun, Muhammed. Tevhit Mesajı & Özlü Kur’an Mesajı. İstanbul: İFAV, 2. Basım, 2015.
• Güllüce, Veysel. “Destekleyenler ve Karşı Olanlar Açısından Bilimsel Tefsir”. Kur’an ve Pozitif Bilim. ed. M. Turan Çalışkan. 111-155. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2020.
• Ḫafâcî, Şihâbuddîn. Ḥâşiyetu’ş-Şihâb ʿala’l-Beyḍâvî:ʿİnâyetu’l-Ḳâḍî ve Kifâyetu’r-Râḍî. Beyrut: Dâru Ṣâdır, ts.
• Ḥalebî, Aḥmed b Yûsuf es-Semîn. ed-Dürrü’l-maṣûn fî ‘ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. thk. Aḥmed Muḥammed el- Ḫarrâṭ. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 4. Basım, 2016.
• İbn ‘Aṭıyye, Ebû Muḥammed Abdu’l-Ḥak el-Endelusî. el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. thk. er- Raḥḥâle el-Fârûḳ vd. Beyrut: Vizâratü’l-Evḳâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye & Dâru’l-Ḫayr, 2. Basım, 1428/2007.
• İbn Ebî Ḥâtim, Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Tefsîru’l-Ḳurʾâni’l-ʿAzîm. thk. Esʿad Muḥammed eṭ-Ṭayyib. Mekke - Riyad: Mektebetu Nizâr Muṣṭafâ el-Bâz, 1997.
• İbn Ḥacer, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Aḥmed b. ʿAlî b. Muḥammed el-ʿAsḳalânî. el-ʿUcâb fî Beyâni’l-Esbâb. thk. ʿAbdulḥakîm Muḥammed el-Enîs. 2 Cilt. b.y.: Dâru İbni’l-Cevzî, ts.
• İbn Kemal Paşa. Mecmûʿu resâili’l-ʿallâme İbn Kemalpaşa. thk. Hamza el-Bekrî vd. İstanbul: Dârü’l-Lübâb, 1439/2018.
• İbn Kes̱îr, ʿİmâdüddîn Ebü’l-Fidâ’ İsmâʿîl b. ʿOmer. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm. thk. Sâmi bin Muhammed es- Selâme. Riyad: Daru Taybe, 1418/1997.
• İbn ʿÂdil, Ebû Ḥafṣ Sirâc ed-Dîn ʿOmar b. ʿAlî b. ʿÂdil el-Ḥanbelî ed-Dimeşḳî en-Nuʿmânî. el-Lubâb fî ʿUlûmi’l- Kitâb. thk. ʿÂdil Aḥmed ʿAbdulmevcûd - ʿAlî Muḥammed Muʿavviḍ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1419/1998.
• İbn ʿÂşûr, Muḥammed eṭ-Ṭâhir. et-Taḥrîr ve’t-Tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. thk. Züheyr eş-Şâvîş. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1423/2002.
• İbnü’l-ʿArabî, Ebû Bekr Muḥammed b. ʿAbdillâh b. Muḥammed el-Meâfirî. Aḥkâmu’l-Ḳurʾân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1424/2003.
• İsfahânî, er-Râgıb. Tefsîru’r-Râgıb el-Isfahânî. thk. Muhammed Abdulaziz Besyûnî. Tanta: Câmi‘atü Tanta Külliyyetü’l-Âdâb, 1999.
• Karaca, Abdullah. Tefsirde Dilbilimsel Tahlil ve Tenkidin Özgün Bir Örneği: el-Baḥru’l-muḥîṭ. Ankara, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2024.
• Karataş, Ali. “Tefsir İlminde Rivayet Algısı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/1 (31 Mayıs 2018), 21-57.
• Kefevî, Ebü’l-Beḳāʾ. el-Külliyyât. thk. Adnan Derviş -Muhammed el-Mısrî. 2. Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2016.
• Kırca, Celal. Kur’ân-ı Kerîm ve Modern İlimler. İstanbul: Marifet Yayınları, 1981.
• Koç, Mehmet Akif. “Sebeb-i Nüzûle Bağlı Anlamın Aşılmasını Kolaylaştıran Bir Unsur Olarak ’Kur’an Metni’: 7. A’raf Suresinin 31-32. Ayetleri”. İslâmiyât VII/1 (2004), 113-124.
• Koç, Mehmet Akif. “Tefsirde Keyfiliğin Çaresi: Tefsir Rivayetleri”. Tefsire Akademik Yaklaşımlar I, ed. Mehmet Akif Koç İsmail Albayrak. 43-55. Ankara: Otto Yayınları, 2013.
• Kurtubî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Aḥmed b. Ebî Bekr. el-Câmiʿ li-Âḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. ʿAbdulmuḥsin et- Turkî vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Ḳuṭub, Seyyid. Fî Ẓılâli’l-Ḳurʾân. Kahire: Daru’ş-Şurûk, 32. Basım, 1423/2003.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtu'l-Ḳur'ân. thk. Bekir Topaloğlu ve Ahmed Vanlıoğlu. İstanbul: Dâru'l-Mîzân, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen. en-Nüket ve’l-ʿuyûn. thk. Abdülmaksûd b. Abdurrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, ts.
• Mekkî b. Ebî Ṭâlib, Ebû Muḥammed. el-Hidâye ilâ bulûġi’n-nihâye. thk. eş-Şâhid el-Buşeyḫî vd. Şârika: Câmiʿatü’ş-Şâriḳa Külliyetü’d-Dirâsâti’l-‘Ulyâ ve’l-Baḥs̱i’l-’İlmî, 1429/2008.
• Mevdudi. Tefhîmu’l-Kur’ân. çev. Muhammed Han Kayanî vd. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
• Merâġī, Ahmed Mustafa el-. Tefsîrü’l-Merâġī. Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1946.
• Muhammad Ali, Maulvi. The Holy Qur’an: The Arabic Text With Eng-lish Translation and Commentary. London: The Islamic Review Office, 1917.
• Muḥammed S̱enâʾullâh el-Os̱mânî. et-Tefsîrü’l-Maẓharî. thk. Ġulâm Nebî et-Tûnisî. Pakistan: Mektebetu’r- Rüşdiyye, 1412.
• Multeḳâ Ehli’t-Tefsîr. “الترائب والدهان.. والإعجاز”. Erişim 13 Ağustos 2024. https://mtafsir.net/threads/الترائب-والدهان-والإعجاز. 79025/#post-470415.
• Nâbulsî, Muhammed Râtib. Tefsîru’n-Nâbulsî. Amman: Müessesestü’l-Fursân, 1438/2017.
• Öztürk, Mustafa. “Sahâbe Neslinin Kur’an’la İlişkisi ve Bu İlişkinin Tefsir Açısından Önemi”, XII. Tefsir Akademisyenleri Koordinasyon Toplantısı: Kur’an ve Sahâbe Sempozyumu (22-23 Mayıs 2015/Sivas). 131-161.
• Râzî, Faḫruddîn Muḥammed. Tefsîru’l-Faḫri’r-Râzî Mefâtîḥu’l-Ġayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
• Rızâ, M. Reşîd. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Hakîm - Tefsirü’l-Menâr. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-‘Âmme, 2. Basım, 1947.
• Sekkâkî, Ebû Ya‘kûb Yusuf b Ebû Bekr b Muḥammed b. ’Ali. Miftâḥu’l-ʿulûm. thk. Na’îm Zerzûr. Beyrut: Dârü’l- Kütübi’l-‘İlmiyye, 1983.
• Semerkandî, Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm. Tefsîru’s-Semerkandî. thk. Ali Muhammed Muavvad vd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Ṣıddîḳ Ḥasen Ḫân, Ebû’ṭ-Ṭayyib Muḥammed b. Ḥasen el-Ḳannûcî. Fetḥu’l-Beyân fî Maḳâṣidi’l-Ḳurʾân. thk. ʿAbdullâh b. İbrâhîm el-Enṣârî. 15 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, 1412/1992.
• Ṣubḥî eṣ-Ṣâliḥ. Mebâḥis̱ fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 10. Basım, 1977.
• Süyûṭî, Celâleddîn. el-İtḳân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Şuayb el-Arnaûṭ. Dımaşk: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2008.
• Şâtıbî, Ebû İshak. el-Muvâfaḳât fî usûli’ş-şerî‘a. thk. Abdullah Dirâz. Kahire: el-Mektebetü’t-Ticâriyyeti’l-Kübrâ, ts.
• Şeltût, Maḥmûd. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm, el-Eczâʾü’l-ʿaşeretü’l-ûlâ. Kahire: Daru’ş-Şurûk, 12. Basım, 2004.
• Şerîf el-Murtazâ, Alî b. el-Hüseyn el-Mûsevî el-Alevî. Emâli’l-Murtażâ: Ġurerü’l-fevâʾid ve dürerü’l-ḳalâʾid. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1954.
• Şimşek, M. Sait. Günümüz Tefsir Problemleri. Konya: Kitap Dünyası Yayınları, 2013.
• Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri. 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Şinḳîṭî, Muḥammed el-Emîn b. Muḥammed el-Muḫtâr el-Cekenî. Eḍvâʾü’l-beyân fî îżâḥi’l-Ḳurʾân bi’l-Ḳurʾân. ed. Bekr b. ʿAbdillah Ebû Zeyd. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• Şirâzî, Mekârim Nasır. el-Ems̱el fî tefsîri Kitâbillahi’l-münezzel. Beyrut: Müessesetü’l-A‘lemî, 2013.
• Ṭabâṭabâʾî, Muhammed Hüseyin. el-Mîzân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. Beyrut: Müessesetü’l-Aʿlemî li’l-Matbuʿât, 1997.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Tefsîru’ṭ-Ṭaberî - Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Kahire: Dâru Hecr, 2001.
• Ṭayyâr, Müsâ‘id b Süleymân. “et-Tefsîru’l-Me’s̱ûr: Ta‘rîfuh ve beyânu ehemmiyyetih ve meṣâdirih ve envâ‘ıh ve ḥucciyyetih”, Mevsû‘atü’t-tefsîri’l-me’s̱ûr. ed. Müsâ‘id b Süleymân eṭ-Ṭayyâr. 1/105-179. Cidde & Beyrut: Merkezü’d-Dirâsât ve’l-Ma‘lûmâti’l-Ḳur’âniyye Ma‘hedü’l-İmâm eş-Şâṭıbî & Dâru İbn Ḥazm, 2017.
• Teftâzânî, Sa’deddîn Mes’ûd b. ’Umer. el-Muṭavvel şerḥu Telḫîṣi Miftâḥi’l-’ulûm. thk. Abdülḥamid Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 2013.
• Ṭîbî, Şerefüddîn el-Ḥuseyn b. Abdillâh. Fütûḥu’l-ġayb fî’l-keşf ʿan ḳınâʿi’r-reyb (Ḥâşiyetü’ṭ-Ṭîbî ’ale’l-Keşşâf). thk. Muḥammed Abdurraḥîm vd. Dubai: Câizetu Dubeyy ed-Duveliyye li’l-Ḳur’ân’il-Kerîm, 1434/2013.
• Türcan, Saliha. “Rivayet Tefsiri Geleneğinin Dönüşümünde İbn Kesîr’in Yeri”. Turkish Academic Research Review 4/3 (30 Eylül 2019), 337-364. https://doi.org/10.30622/tarr.601381
• Vâḥidî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Aḥmed b. Muḥammed b. ʿAlî en-Nîsâbûrî. et-Tefsîrü’l-basîṭ. thk. Muḥammed b. ’Abdullâh el-Fevzân vd. Riyad: Câmiʿatu’l-İmâm Muḥammed b. Suʿûd el-İslâmiyye - ʿImadetu’l-Bahs̠i’l-ʿİlmî, 1430.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ahmed en-Nisâburî. Esbabü’n-nüzûl. thk. ʿIsâm el-Ḥumeydân. Demmam: Dâru’l- Islâh, 1412.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili: Türkçe Tefsir. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Zeccâc, Ebû İsḥâḳ İbrâhîm b. es-Sırrî. Me‘âni’l-Ḳur’ân ve i‘râbuh. thk. Abdülcelîl ‘Abduh Şelebî. Beyrut: ‘Âlemü’l- Kütüb, 1408/1998.
• Zemaḫşerî, Ebu’l-Ḳâsım Cârullâh Mahmûd b. ’Umer. el-Keşşâf ʿan Ḥaḳâʾiḳi’t-Tenzîl ve ʿUyûni’l-Eḳâvîl fî Vucûhi’t-Teʾvîl. thk. Ḫalîl Me’mûn Şîḫâ. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1430/2009.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muḥammed b. Abdillâh. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Ebu’l-Faḍl ed-Dimyâṭî. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.