Hamas As a Philistine Islamic Resistance Movement: Identity and Organizational Structure

Yıl 2025, Sayı: 13, 107 - 130

Mehmet Ozan Ahnas

https://doi.org/10.56720/mevzu.1539471

Öz

Islamic movements are among the topics of interest for many researc-hers both locally and internationally. In the field of socio-logy of religious groups in Turkey, congregations, sects, religious movements and groups are covered in the literature. Studies in the field of international relations and political sciences on Hamas, on the other hand, focus on issues such as the history of the establishment of Hamas, its rivalry with Fatah, its resort to violence as a military organisation, and terrorism. This shows the inadequ-acy of studies dominated by a sociological perspective in the literature. In addition, the related studies do not examine Islamic movements in depth and ignore the role of Hamas in the Palestinian struggle, its presence at the governmental level, and its political and educational organisation. This re-search, which aims to elucidate the organisational structure, educational method, action-activity and struggle style of Hamas, which is an important movement in the resistance of the Palestinian people in Gaza today, reveals the importance of in-depth analysis of the issue of Islamic movements. In this research, it is assumed that it is a narrow approach to deal with this issue only in terms of violence and politics, and it is thought that it is neces-sary to analyse the movement in the context of its social conditions. In this context, this research aims to reveal the intellectual tradition of Hamas, its founding philosophy, the importance it attaches to education and social aid, how its political and military structure was formed, the reasons for its aut-hority in the eyes of the Palestinian people, and how the movement is defi-ned and classified within the framework of the possibilities and limits of sociology and qualitative method. In these aspects, it is accepted that this research will contribute to future in-depth studies.

Anahtar Kelimeler

Sociology, Sociology of Religious Groups and Movements, Social Move-ments, Islamic Movements, Hamas

Filistin İslami Direniş Hareketi Olarak Hamas: Kimliği ve Teşkilat Yapısı

Öz

İslami hareketler yerel ve uluslararası alanda birçok araştırmacı için merak uyandıran konular arasında yer almaktadır. Türkiye’de dini gruplar sosyolojisi dalında cemaatler, tarikatlar, dini hareketler ve gruplar literatürü kapsamaktadır. Hamas’ı konu edinen uluslararası ilişkiler ve siyasal bilimler alanında yapılan çalışmalarda ise, Hamas’ın kuruluş tarihçesi, El Fetih ile girdiği rekabet, askeri oluşum olarak şiddete başvurması, terörizm gibi ko-nulara odaklanılmaktadır. Bu da literatürde sosyolojik bakış açısının hâkim olduğu çalışmaların yetersizliğini göstermektedir. Yanı sıra ilgili araştırma-larda İslami hareketlerin incelenmesi derinlemesine yapılmamış, Hamas’ın Filistin mücadelesindeki rolü, hükümetler düzeyindeki varlığı, siyasi ve eği-tim örgütlenmesi göz ardı edilmektedir. Günümüzde Gazze özelinde Filistin halkının direnişinde önemli bir hareket olan Hamas’ın örgüt yapısı, eğitim metodu, eylemselliği ve mücadele biçiminin aydınlatılmasını amaçlayan bu araştırma, İslami hareketler meselesinin derinlikli analizinin önemini ortaya koymaktadır. Söz konusu meselenin salt şiddet ve siyasal açıdan ele alınma-sının dar bir yaklaşım olduğu varsayılan bu araştırmada, hareketin sosyal şartları bağlamında irdelenmesinin gerekli olduğu düşünülmektedir. Bu me-yanda sosyolojinin ve nitel yöntemin imkân ve sınırları çerçevesinde Ha-mas’ın taşıdığı düşünce geleneğinin, kuruluş felsefesinin, eğitime ve sosyal yardımlaşmalara verdiği önemin, siyasal ve askeri yapılanmasının nasıl oluştuğunun, Filistin halkı nezdindeki otoritesinin nedenlerinin, hareketin nasıl tarif ve tasnif edildiğinin açığa çıkarılmasını amaçlayan bu araştırma, bu bağlamlar ekseninde yorumlamalara yer vermektedir. Bu yönleriyle araş-tırmanın ileride yapılacak derin çalışmalara katkılarda bulanacağı kabul edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, Dini Gruplar ve Hareketler Sosyolojisi, Toplumsal Hareketler, İs-lami Hareketler, Hamas

Kaynakça

• Aziz, Aysel. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık, 2015.
• Bartal, Shaul. “Chapter 16 Ḥamās: The Islamic Resistance Movement”. Handbook of Islamic Sects and Movements. 379-401. Brill, 2021.
• Baumgarten, Helga. “The Three Faces/Phases of Palestinian Nationalism, 1948––2005”. Journal of Palestine Studies 34/4 (2005), 25-48. https://doi.org/10.1525/jps.2005.34.4.25
• Bayat, Asef. “Islamism and Social Movement Theory”. Third World Quar-terly 26/6 (2005), 891-908.
• Benedetta, Berti. Armed Political Organizations: From Conflict to Integration. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2013.
• Bhasin, Tavishi- Hallward, Maia Carter. “Hamas as a Political Party: De-mocratization in the Palestinian Territories”. Terrorism and Political Vio-lence 25/1 (2013), 75-93. https://doi.org/10.1080/09546553.2013.733273
• Bozarslan, Hamit. Ortadoğu: Bir Şiddet Tarihi (Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonundan El Kaide’ye). İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Buechler, Steve. “The Strange Career of Strain and Breakdown Theories of Collective Action”. The Blackwell Companion to Social Movements. ed. Hanspeter Kriesi vd. 47-66. New Jersey: Blackwell Publishing, 2007.
• Corbin, Juliet, Anselm Strauss. Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Thousand Oaks: SAGE Pub-lications, 2008.
• Çınkar, Gökhan, “Filistin’de İslami Hareketin Siyasallaşması: Hamas (1946-2024)”. Ombudsman Akademik 2 (2024), 163-194.
• Erkilet, Alev. Eleştirellikten Uyuma: Müslümanların Kamusal Alan Serüveni. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2015.
• Fiske, John. İletişim Çalışmalarına Giriş. çev. Süleyman İrvan. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2003.
• Flynn, Simone. “Types of Social Movements”. Theories of Social Moveme-ments. ed. Salem Press. Incorporated: Salem Press, 2014.
• Frank, Andre Gunder- Fuentes, Marta. “Nine Theses On Social Move-ments”. Thesis Eleven 18-19/1 (1987), 143- 165. https://doi.org/10.1177/072551368701800110
• Gıddens, Anthony. Sosyoloji. çev. Cemal Güzel. İstanbul: Kırmızı, 2012.
• Gökhan Çınkara, Batu Çoşkun. “Mapping the Genesis of the Abraham Ac-cords: Elite Preferences, Rising Nationalism, and the Quest for Political Stability”. Insight Turkey 2/2 (2023), 63-76.
• Gunning, Jeroen. Hamas in Politics: Democracy, Religion, Violence. Londra: Hurst, 2007.
• Hegghammer, Thomas. The Caravan: Abdallah Azzam and the Rise of Global Jihad. Cambridge: Cambridge University Press, 2020.
• Hroub, Khaled. Hamas: A Beginner’s Guide. Londra: Pluto, 2006.
• Joshua L. Gleis- Benedetta Berti. Hezbollah and Hamas: A Comparative Study. Baltimore: The John Hopkins University Press, 2012.
• Kear, Martin. Hamas and Palestine The Contested Road to Statehood. New York: Routledge, 2020.
• Keskin, Sabriye. “1960 Sonrası Toplumsal Hareket Teorileri ve Çerçeveleme Teorisinin Önemi”. Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergi-si 9/2 (2023), 143-166.
• Kurzman, Charles. “Conclusion: Social Movment Theory and Islamic Stu-dies”. Islamic Activism: A Social Movement Theory Approach. ed. Quintan Wiktorowicz. 289-303. Indiana: Indiana University Press, 2004.
• Kümbetoğlu, Belkıs. Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştır-ma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 2005.
• Maqdsi, Muhammad. “Charter of the Islamic Resistance Movement (Ha-mas) of Palestine”. Journal of Palestine Studies 22/4 (1993), 122-134. https://doi.org/10.2307/2538093
• Meijer, Roel. “Taking the Islamist Movement Seriously: Social Movement Theory and the Islamist Movement”. International Review of Social His-tory 50/2 (2005), 279-291. https://doi.org/doi.org/10.1017/S0020859005001963
• Meşal, Halit. “Filistin Araştırmaları Dergisi ile Diyalog”. Filistin Araştırmaları Enstitüsü 19/16 (2008), 5-68.
• Mishal, Khalid. “Remarks on Hamas‟s Policies”. Journal of Palestine Studies 40/1 (2010), 186-191.
• Nüsse, Andrea. Muslim Palestine: The Ideology of Hamās. Amsterdam: Harwood Academic Publishers, 1998.
• Rabbani, Mouin. “The Making of a Palestinian Islamist Leader: An Inter-view with Khalid Mishal: Part I”. Journal of Palestine Studies 37/3 (2008), 59-73.
• Raissouni, Ahmed. Fas İslami Hareketi, Yükselişi ve Düşüşü. Kalima Yayıncılık ve Dağıtım, 2013.
• Robinson, E. Glenn. “Hamas as a Social Movement”. Islamic Activism A So-cial Movement Theory Approach. ed. Quintan Wiktorowicz. Indiana: In-diana University Press, 2004.
• Roy, Sara. Hamas and Civil Society in Gaza: Engaging the Islamist Social Sector. Princeton: Princeton University Press, 2001.
• Rudolph, Rachael M. “The Islamic Resistance Movement In Palestine (Ha-mas): A Successful Transition, But Will It Survive?” From Terrorism to Politics. ed. Anisseh V. Engeland. 81-96. UK: Ashgate Publishing, 2008.
• Saleh, Michael. Hamas Düşünce ve Deneyim Araştırmaları. Beyrut: Al-Zaytouna Araştırma ve Araştırma Merkezi, 2015.
• Smith, H. W. Strategies of social research: the methodological imagination. Eng-lewood Cliffs, N.J: Prentice- Hall, 1975.
• Tamimi, Azzam. Hamas: A History from Within. Northampton: Olive Branch Press, 2010. The Middle East Eye: Hamas in 2017: The document in full, ts. https://www.middleeasteye.net/news/hamas-2017-document-full
• Tilly, Charles. Toplumsal Hareketler. çev. Orhan Düz. İstanbul: Babil, 2008.
• Yavuz, M. Hakan. Islamic Political Identity in Turkey. New York: Oxford Unıversıty Press, 2003.
• Yetim, Mustafa vd. Ortadoğu’da Devlet Dışı Aktörler ve Arap Baharı: Müslü-man Kardeşler, Hizbullah ve Hamas. Ankara: Orion Kitapevi, 2020.
• Ziad, Abu-Amr. “Hamas: A Historical and Political Background”. Journal of Palestine Studies 22/4 (1993), 5-19. https://doi.org/10.2307/2538077