Sağlık Hizmet Alanı Çalışanlarının Mobbing Algıları: Sistematik Bir Derleme

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 154 - 194, 13.10.2023

Hava Tahtalıoğlu

https://doi.org/10.59007/meyadakademi.1326170

Cited By: 2

Öz

Sağlık hizmet alanının personel yapısı, her biri kendi içinde çeşitliliği olan, sağlık personeli ve diğer personelden oluşmaktadır. Hizmetin doğası gereği yoğun ve stresli çalışma koşulları altında istihdam edilen personel ne yazık ki hem fiziksel hem de psikolojik şiddete (mobbinge) maruz kalmaktadır. Şiddetin her türlüsü diğer sektörlerde olduğu gibi sağlık alanında da hizmet kalitesini ve çalışan motivasyonunu düşüren sosyal, psikolojik ve sosyo-psikolojik çeşitli sorunları beraberinde getirmektedir. Bu tarz sorunların giderilmesi sorunun tespit edilme sürecini ön plana çıkarmaktadır. Sektörün yoğunluğundan dolayı tespite yönelik çalışmaların diğer sektörlerdeki kadar sıklıkla yapılması mümkün olmamaktadır. Bu yüzden daha önceden literatürde farklı örneklem kitleler üzerinde yapılan çalışmaların derlenerek genel çıkarımda bulunulması oldukça önemlidir. Çalışmanın amacı DergiPark veri tabanında yer alan ve Türkiye’deki sağlık hizmet alanı çalışanlarının mobbing algılarını/maruziyetlerini ölçen ampirik makalelerin sistematik derlenmesiyle sorunun temeline ilişkin bilgileri derlemektir. Bu kapsamda öncelikle çeşitli kıstaslar belirlenerek ilgili veri tabanındaki çalışmalar irdelenmektedir. Akabinde çalışmaları karşılaştırma ve/veya derlemeye yönelik bilgiler tablolar eşliğinde sunulmakta ve yorumlanmaktadır. Elde edilen sonuç çerçevesinde sağlık sektörü çalışanlarının mobbing algı/maruziyet düzeyinin yüksek olmadığı tespit edilmiştir. Ancak mobbing algıları/maruziyetleri düşük olsa da hizmet kalitesini ve çalışan motivasyonunu etkileyici diğer kuramları tetikleyebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Sağlık Hizmet Alanı Çalışanları, Sistematik Derleme

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Mobbing Perceptions of Healthcare Employees: A Systematic Review

Öz

The personnel structure of the health service area consists of health personnel and others, each of which has its own diversity. Due to the nature of the service, there are intense and stressful working conditions. The personnel employed in this context are unfortunately exposed to both physical and psychological violence (mobbing). As in other sectors, all kinds of violence create social, psychological and socio-psychological problems that reduce service quality and employee motivation in the field of health. Elimination of these problems brings the process of identifying the problem to the fore. Due to the intensity of the sector, it is not possible to carry out studies for detection as frequently as in other sectors. Therefore, it is very important to make general inferences by compiling studies on different sample groups in the literature before. The aim of the study is to compile information on the basis of the problem by systematically compiling empirical articles in the DergiPark database that measure the mobbing perceptions/exposure of healthcare professionals in Turkey. In this context, firstly, various criteria are determined and studies in the relevant database are examined. Afterwards, information for comparing and/or compiling studies is presented and interpreted in the presence of tables. Within the framework of the obtained result, it has been determined that the level of mobbing perception/exposure of healthcare professionals is not high. However, although mobbing perceptions/exposures are low, they can trigger other theories that affect service quality and employee motivation.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Healthcare Professionals, Systematic Review

Proje Numarası

-

Kaynakça

• 1. Sargutan, AE. Sağlık sektörü ve sağlık sistemlerinin yapısı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2005;8(3): 400-428.
• 2. Bağcı, H, Arık, MT. Sağlık hizmet alanı personel yönetimi sistemi. İçinde: Bilgin, KU, Tuğan, ES, editör. Türk Kamu Personel Yönetimi Sistemi Hizmet Alanları Açısından. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2021; s. 67-115.
• 3. Leymann, H. The content and development of bullying at work. European Journal of Work and Organizational Psychology. 1996;5: 165–184.
• 4. Einarsen, S. Harassment and bullying at work: A review of the Scandinavian approach. Aggression and Violent Behavior. 2000;5(4): 379-401.
• 5. Björkqvist, K, Österman, K, Hjelt-Back, M. Aggression among university employees. Aggressive Behavior. 1994;20: 173-184.
• 6. Özen, S. İşyerinde psikolojik şiddet ve nedenleri. ‘İş, Güç’ Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi. 2007;9(3): 1-24.
• 7. Tınaz, P. İşyerinde Psikolojik Taciz Mobbing. Çalışma ve Toplum. 2006;4(11): 13-28.
• 8. Leymann, H. Mobbing and psychological terror at workplaces. Violence and Victims. 1990;5(2): 119-126.
• 9. Lee, D. An analysis of workplace bullying in the UK. Personnel Review. 2000;29(5): 593-612.
• 10. Zapf, D. Organizational, work group related and personal causes of mobbing/bullying at work. International Journal of Manpower. 1999;20(1/2): 70-85.
• 11. Rayner, C, Cooper, C. Workplace bullying: myth or reality – can we afford to ignore it?. Leadership & Organization Development Journal. 1997;18(4): 211–214.
• 12. Rayner, C, Hoel, H. A summary review of literature relating to workplace bullying. Journal of Community and Applied Social Psychology. 1997;7: 181-191.
• 13. Türk Dil Kurumu Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr (Erişim Tarihi: 04.05.2023).
• 14. Karaçam, Z. Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2013;6(1): 26-33.
• 15. Petticrew, M, Roberts, H. Systematic reviews in the social sciences: A practical guide. UK: Blackwell Publishing; 2006.
• 16. Tiftik, C. Akademisyenler ve psikolojik yıldırma: Sistematik bir derleme araştırması. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi. 2021;11: 249-279. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ibad/issue/61967/935054.
• 17. Chapman, K. Characteristics of systematic reviews in the social sciences. The Journal of Academic Librarianship. 2021;47(5): 1-9. https://doi.org/10.1016/j.acalib.2021.102396.
• 18. Çalış, M, Tokat, B. Örgüt yapısı ve mobbing ilişkisinin özel hastanelerde incelenmesi: Giresun ili örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 2013;68(4): 103-120. DOI: 10.1501/SBFder_0000002297.
• 19. Acar, N, Turunç, Ö, Uçku, R. Tıp fakültesi uzmanlık öğrencilerinde mobbingin depresyon belirti insidansına etkisi: Bir kohort çalışması. Turkish Journal of Public Health. 2020;18(3): 195-209. DOI: 10.20518/tjph.578011.
• 20. Bat-Tonkuş M, Coşkun A. Hemşirelik Bölümü Öğrencilerinin Klinik Uygulamada Mobbinge Maruz Kalma Durumlarının Belirlenmesi. Türk Hemşireler Derneği Dergisi. 2021;2(1): 15-26.
• 21. Alar-Erkal, E, Naktiyok, A. Örgüt kültürü özelliklerinin hemşirelerin psikolojik taciz algısı üzerindeki rolü. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2019;23(4): 1515-1533. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/51774/645623.
• 22. Akyön, FV. İşyerinde şiddete (workplace violence) karşı çalışanların bireysel çatışma yönetimi yaklaşımları: Sağlık sektöründe bir araştırma. Öneri Dergisi. 2008;8(30): 163-175. DOI: 10.14783/maruoneri.679681.
• 23. Tutar, H, Akbolat, M. Sağlık çalışanlarının yönetici cinsiyetleri bakımından mobbing algıları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2012;28: 19-29.
• 24. Yıldız, G, Akbolat, M, Işık, O. Psikolojik taciz ve örgütsel bağlılık: Sağlık çalışanları üzerine bir araştırma. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2013;2(2): 85-117.
• 25. Aksoy, CC, Taşpınar, B, Okur, İ, Kurt, G, Taşpınar, F. (2017). Fizyoterapistlerde mobbing maruziyeti ve iş üretkenliğinin incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2017;1(1): 20-27. https://dergipark.org.tr/tr/pub/amusbfd/issue/30708/334616.
• 26. Kılıçaslan, S, Kaya, A. Mobbingin örgütsel sinizm üzerine etkisi hemşireler üzerinde bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2017;26: 9-25. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/29477/450381.
• 27. Tüfekci, N. Psikolojik yıldırmanın örgütsel strese ve çalışan davranışına etkisi: Antalya alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2018;23(2): 499-508. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/52999/703573.
• 28. Öcal, H, Menteş, K. Sağlık çalışanlarında mobinge maruz kalanların üzerindeki psikolojik etki ve mücadele yöntemleri ile ilgili bir araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020;19(37): 201-221.
• 29. Kaya, K. Mobbing: Şanlıurfa kadın sağlık çalışanları üzerine ampirik bir çalışma. Econharran Harran Üniversitesi İİBF Dergisi. 2021;5(7): 101-117.
• 30. Ghiasee, A. The effect of communication skills and mobbing living levels of healthcare professionals on employee silence. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2022;25(3), 465-484. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hacettepesid/issue/72721/979052.
• 31. Çarıkçı, İH, Yavuz, H. Çalışanlarda mobbing (psikolojik şiddet) algısı: Sağlık sektörü çalışanları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2009;2(10), 47-62.
• 32. Doğan, R, Bayraktar, O. Özel sağlık sektöründe yıldırma ile iş performansı arasındaki ilişki: Hemşireler üzerine bir araştırma. Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 2020;2(1): 53-67.
• 33. Diken, ÖF, Bedük, A. Mobbing davranışlarının çalışanların tükenmişliği ile ilişkisi: Üniversite hastanesinde bir araştırma. MAKU SOBED. 2021;(33), 61-81. DOI: 10.20875/makusobed.704148.
• 34. Güven, ŞD, Özcan, A, Kartal, B. (2012). Nevşehir il merkezinde kamuya bağlı sağlık kuruluşlarında çalışan ebe ve hemşirelerin mobbinge uğrama durumları. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi. 2012;1(3): 117-123. https://dergipark.org.tr/tr/pub/balikesirsbd/issue/38426/451615.
• 35. Soysal, A, İnal, G, Gül, Z. Yıldırma (mobbing) davranışı: Sağlık çalışanları üzerinde bir araştırma. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 2014;14(27): 149-171.
• 36. Kılıç, N, Tel, H. Sağlık çalışanlarında mobbing algısı ve iş doyumunun belirlenmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 2017;25(1): 31-40.
• 37. Örs, M. Investigation of the relationship between the frequency of exposure to mobbing and demographical features of midwives and nurses working in hospitals. International Journal of Health Management and Tourism. 2017;2(3): 27-43. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijhmt/issue/33638/349024.
• 38. Ertaş, H, Çiftçi-Kıraç, F. Sağlık sektöründe mobbing. International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal. 2018;4(2): 36-46.
• 39. Çetin, A, Keklik, B. (2020). Sağlık çalışanlarının yıldırıcı davranışa maruz kalma ve mesleki adanmışlık düzeylerinin araştırılması: Bir hastane örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Dergisi. 2020;4(2): 308-340. DOI: 10.31200/makuubd.754635.
• 40. Karsavuran, S. Sağlık sektöründe mobbing: Hastane yöneticileri üzerinde bir uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2014;11(26): 271-296.
• 41. Turaç, İS, Şahin, B. Mobbinge maruz kalma durumunun belirlenmesi: Hemşireler üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2014;15(1): 87-112.
• 42. Yılmaz, M, Doğan, S. Sağlık kurumlarında örgütsel adalet algısının mobbing davranışları üzerine etkisi: Bolu’da bir uygulama. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2017;7(1): 67-94.
• 43. Büyüktaş-Gayır, G, Özçelik, Z. Sağlık çalışanlarının mobbing algıları üzerine bir araştırma. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2021;24(4): 793-812. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hacettepesid/issue/67142/931106
• 44. Kara, S, Kaya, ŞD. Sağlık çalışanlarının psikolojik yıldırma ve algılanan sosyal destek düzeylerinin incelenmesi: Konya ilinde bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi. 2021;24(2): 381-399. DOI: 10.29249/selcuksbmyd.952926.
• 45. Ünlüsoy-Dinçer, N, Görgülü, RS, Boyacıoğlu, A. Hemşirelerin işyeri şiddetine maruz kalma durumları ile iş doyumları ve işten ayrılma eğilimleri. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2023;Özel Sayı:42-54. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gsbdergi/issue/75880/1233839
• 46. Şahin, B, Dündar, T. Sağlık sektöründe etik iklim ve yıldırma (mobbing) davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 2011;66(1): 129-159.
• 47. Akca, N, Çakmak, A, Şahin, H. Cam tavan sendromu ve mobbing: Kadın sağlık çalışanları üzerine bir araştırma. Akademik Hassasiyetler. 2022;9(20): 89-106. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akademik-hassasiyetler/issue/74690/1145755.
• 48. Erzincan, E, Coşkun, B, Gündüz, N. Bir üniversite hastanesinde çalışan hekim, hemşire ve sağlık memurlarının psikolojik dayanıklılık, psikolojik yıldırma, şiddete ilişkin kaygı düzeyleri ve ruhsal belirti düzeylerinin tükenmişlik düzeyleri ile ilişkisi. Current Addiction Research. 2022;6(1): 25-39.
• 49. Uçmak, F. Acilde çalışan hemşirelerin hasta ve hasta yakını kaynaklı saldırılara karşı tutumları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul. 2004.
• 50. Çalışkan O. Turizm işletmelerinde çalışanlara yapılan yıldırma davranışları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2005.
• 51. Fox, S, Tallworth, LE. Racial/ethnic bullying: exploring links between bullying and racism in the US workplace. Journal of Vocational Behavior. 2005;66(3): 438- 456
• 52. Avcı, U, Kaya, U. Yıldırma (mobbing) ve kişilik ilişkisi: Hizmet sektörü çalışanları üzerinde bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi. 2010; 12(2): 51-79.
• 53. Dangaç, G. Örgütlerde psikolojik yıldırma (mobbing) ve bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir. 2007.
• 54. Qureshi, MI, Iftikhar, M, Janjua, SY, Zaman, K, Raja, UM, Javed, Y. (2015). Empirical investigation of mobbing, stress and employees’ behavior at workplace: quantitatively refining a qualitative model. Quality & Quantity, 2015;49(1): 93-113.
• 55. Yıldırım, A, Yıldırım, D. Mobbing in nursing: Mobbing experienced by nurses working in healthcare facilities in Turkey and its effect on nurses. Journal of Clin Nursing, 2007;16(8): 1445-1453.
• 56. Laleoğlu, A, Özmete, E. Mobbing ölçeği: geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Sosyal Politika Çalışmaları. 2013;13(31): 9-31.
• 57. Karakale, SB. Mobbing ve mobbingle başa çıkma yöntemleri: Mobbing mağdurlarına yönelik bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2011.
• 58. Çögenli, MZ, Asunakutlu, T. Akademisyenlere yönelik mobbing ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2014;7(2): 92-105. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usaksosbil/issue/21638/232556.
• 59. Karaca, EG. (2019). Hastane eczacılarında psikolojik yıldırmaya (mobbinge) maruziyetin, örgüt bağlılığı ve işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: İzmir ili kamu ve üniversite hastaneleri örneği. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2019.
• 60. Davenport, N, Distler-Schwartz, R, Pursell-Elliott, G. Mobbing, işyerinde duygusal taciz. (OC. Önertoy, Çev.). İstanbul: Sistem Yayıncılık (2003).