Mobbingin Birey Üzerindeki Etkileri: Bir Derleme Çalışma

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 75 - 96, 30.04.2024

Mehtap Karacil

https://doi.org/10.59007/meyadakademi.1464671

Öz

Araştırma, mobbingin birey üzerindeki etkilerine yönelik ulusal ve uluslararası çalışmaları analiz etmek amacıyla yapılmıştır. Nitel bir derleme deseniyle hazırlanmıştır Bu amaçla Google Scholer, Scopus h-index, Science Direct, Dergipark, YÖK veri tabanları taranarak, araştırmada 2004-2024 yılları arasında yazılmış ve bilimsel hakemli dergilerde açık erişimli olarak yayımlanmış çalışmalar sistematik derleme yaklaşımından yararlanılarak incelenmiştir. Araştırmalar analiz edilirken çalışmaların yapıldığı yıllara, kullanılan anahtar kelimelere, hedeflere, kullandıkları yöntemlere, araştırma gruplarına, veri toplama araçlarına, veri analizlerine, inceledikleri konulara, sonuçlara ve araştırmacıların belirttikleri önerilere göre değerlendirilmiştir. Çalışmada mobbing süreci, mobbinge neden olan faktörler ile mobbingin sonuçlarından bahsedilmekte ve mobbingle baş etme yolları gösterilmektedir. Çalışmada mobbingin birey üzerindeki etkileri ile ilgili incelenen çalışmalar kategorilendirilmiş, kategoriler tartışılmıştır. Yapılan içerik analiz sonucunda konuyla ilgili mobbingin bireyin psikolojik sağlamlığı üzerinde olumsuz etkileri olduğu tespit edilmiştir. Bu etkiler özellikle iş yaşantısında bireyde tükenmişlik sendromu, iş stresi, kaygı ve iş performansında düşme olarak kategorilendirilmiştir. İncelenen çalışmalardan hareketle araştırmacılara önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, psikolojik yıldırma, psikolojik sağlamlık.

Kaynakça

• 1. Akgemci, T. (2010). Örgütlerde stres ve yönetimi. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 15(1-2).
• 2. Alıcı, E. (2015). Mobbing Nedir, Ne Değildir? Hukuk Sokagı. URL: https://hukuksokagi.com/guncel/mobbing-nedir-ne-degildir/. (Erişim Tarihi: 03.04.2024).
• 3. Alkan, E., Yıldız, S. M., & Bakır, M. (2011). Mobbingin beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin tükenmişliği üzerine etkisi. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Bilim Dergisi, 13(3), 270-280.
• 4. Arslan, H., Mergen, H., Mergen, E. B., Arslan, E., & Ayyıldız, Ü. (2016). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Depresyon, Anksiyete ve Benlik Saygısı Puanlarının Farklı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. Medical Sciences, 11(1), 1-13.
• 5. Aslankoç, R., Öztürk, M., & Yıldırım, G. N. (2001). Ebe ve Hemşirelerin Mesleki Sorunları ve Anksiyete İle İlişkisi. SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 8(2), 12-20.
• 6. Avcı, U., & Kaya, U. (2013). Yıldırma Algısı ve Etkileri: Hizmet Sektöründe Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 68(2), 1-25.
• 7. Aydoğan, Ü., Mutlu, S., Akbulut, H., Taş, G., Aydoğdu, A., & Sağlam, K. (2012). Hipertansiyon Hastalarında Anksiyete Bozukluğu. Konuralp Tıp Dergisi, 4(2), 1-5.
• 8. Aygün, H. A. (2012). Psikolojik Yıldırma (Mobbing) Üzerine Nitel Bir Araştırma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5).
• 9. Bayarçelik, E. B., Durmaz, B. V., & Gürler, N. (2019). İş stresi ve pozitif psikolojik sermayenin tükenmişlik üzerine etkisi: Bankacılık sektöründe bir araştırma. İnsan ve İnsan, 6(21), 493-523.
• 10. Cornoiu, T. S., & Gyorgy, M. (2013). Mobbing in Organizations. Benefits of Identifying the Phenomenon. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 78, 708-712.
• 11. Çalış, M., & Tokat, B. (2013). Örgüt yapısı ve mobbing ilişkisinin özel hastanelerde incelenmesi: Giresun ili örneği. Ankara University SBF Journal, 68(4), 103-120.
• 12. Çöl, Güner. (2008). Algılanan Güçlendirmenin İşgören Performansı Üzerine Etkileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9(1), 35-46.
• 13. Davenport, N., Schwartz, R. D., & Elliott, G. P. (2003). Mobbing: İşyerinde Duygusal Taciz (O.C. Önertoy, Çev.). İstanbul: Sistem Yayınları.
• 14. Demir, Y. (2009). Mobbıng’in Kişisel Ve Örgütsel Etkileri Üzerine Bir Araştırma. Journal Of The Institute Of Social Sciences, 3, 99-111.
• 15. Demiral, Y. (2006). Sağlık Çalışanlarında İş Gerilimi İş Doyumu Ve Mesleksel Riskler. TTB Mesleki Sağlık Ve Güvenlik Dergisi, 7(28), 35-40.
• 16. Dikmetaş, E., Top, T., & Ergin, G. (2011). Asistan hekimlerin tükenmişlik ve mobbing düzeylerinin incelenmesi. Türk Psikiyatri Dergisi, 22, 1-15.
• 17. Dursun, S., & Aytaç, S. (2011). İşyerinde Şiddet Davranışlarının Çalışanlar Üzerine Etkisi: Bir Uygulama. TİSK Akademi, 6(11), 6-29.
• 18. Eroğlu, Ş. G. (2014). Örgütlerde duygusal emek ve tükenmişlik ilişkisi üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 147-160.
• 19. Ersin Kavi, & Berna Karakale. (2018). Çalışan Psikolojisi Açısından Psikolojik Dayanıklılık. 7(17), 55-77.
• 20. Girardi, P., et al. (2007). Personality and Psychopathological Profiles in Individuals Exposed to Mobbing. Human Resource Management International Digest, 22(2), 173–192.
• 21. Göymen, Y. (2020). İş Hayatında Mobbing ve Mobbingle Başa Çıkma Yolları. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 31-60.
• 22. Karakuş, M., & Çankaya, İ. H. (2012). Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir model sınaması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 225-237.
• 23. Karsavuran, S. (2011). Ankara’daki sağlık bakanlığı hastaneleri yöneticilerinin yıldırmaya maruz kalmalarıyla tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü]. Ankara.
• 24. Kayhan, N., & Ünlü, S. E. (2016). Türkiye’de Sağlık Sektöründe Mobbinge Götüren Sebepler ve Mücadele Yolları: Gaziantep Sağlık Çalışanları Örneği. Toplum Bilimleri Dergisi, 10(19), 301-324.
• 25. Keser, A. (2012). Çalışma yaşamında davranış güncel yaklaşımlar. In A. Keser, G. Yılmaz, & S. Yürür (Eds.), Tükenmişlik Sendromu içinde (ss.455-471). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• 26. Keser, A. (2013). Geleneksel ve güncel boyutuyla iş stresi kaynakları. Bursa: Ekin Yayınevi.
• 27. Koyuncu, N. (2015). İşyerinde psikolojik şiddetin (mobbing) tükenmişlik sendromu ile ilişkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı]. Kars.
• 28. Leymann, H. (1990). Mobbing and psychological terror at workplaces. Violence and Victims, 5(2), 119–126.
• 29. Leymann, H. (2000). What is PTSD? The Mobbing Encyclopedia. Erişim adresi: http://www.leymann.se/English/15100E.HTM
• 30. Mayhew, M. G., Ashkanasy, N. M., Bramble, T., & Gardner, J. (2007). A study of the antecedents and consequences of psychological ownership in organizational settings. The Journal of Social Psychology, 147(5), 477-500.
• 31. McMahon, L. (2000). Bullying and Harassment İn The Workplace. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 12(6), 384–387.
• 32. Mete, M., Ünal, Ö. F., Akyüz, B., & Kılıç, R. (2015). Psikolojik şiddetin işe bağlı tükenmişliğe etkisi: Batman ilinde öğretmenler üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6(12), 37-61.
• 33. Mojoyinola, J. (2008). Effects of job stress on health, personal and work behaviour of nurses in public hospitals in Ibadan metropolis, Nigeria. Ethno-Med, 2(2), 143-148. https://doi.org/10.1080/09735070.2008.11886326
• 34. Johnston, J. (2004). Those Who Can, Do. Those Who Can’t, Bully. Health and Safety for Beginners. Erişim adresi: http://www.hsfb.co.uk/Downloads/Those%20who%20can,%20do.%20%20Those%20who%20cant,%20bully.pdf
• 35. Ölçücü, B., Vatansever, Ş., Özcan, G., Paktaş, Y., & Çelik, A. (2015). Ortaöğretim Öğrencilerinde Fiziksel Aktivite Düzeyleri İle Depresyon ve Anksiyete İlişkisi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, X(4), 58-67.
• 36. Önsal, N. (2017). Endüstri ilişkileri sözlüğü. Ankara: Türk Metal Sendikası Araştırma Ve Eğitim Merkezi Yayınları-12.
• 37. Örücü, E., & Özafşarlıoğlu, S. (2013). The Influence of Organizational Justice on the Turnover Intention: A Study in the Republic of South Africa. Mustafa Kemal University Social Sciences Journal, 10(23), 335-358.
• 38. Öz, UHEB., & Yılmaz, B. (2009). Ruh sağlığının korunmasında önemli bir kavram: Psikolojik sağlamlık. HUHEMFAD, 16(3), 82-89.
• 39. Özaslan, H., & Gültekin Akduman, G. (2018). Okul öncesi öğretmenleri ve mobbing. Sunulan bildiri, Al-Farabı 3. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, Ankara.
• 40. Özbucak Albar, B., & Ofluoğlu, G. (2017). Çalışma hayatında mobbing ve tükenmişlik ilişkisi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 6(16), 538-550.
• 41. Özer, E., & Deniz, M. (2014). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin duygusal zeka açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 13(4), 1240-1248. DOI: 10.17051/io.2014.74855
• 42. Özkuşcu, E., & İhtiyaroğlu, N. (2021). Okul müdürlerinin ve öğretmenlerin mobbing davranışlarına yönelik algılarının incelenmesi. Erciyes Eğitim Dergisi, 5(1), 23-50. https://doi.org/10.32433/eje.896928
• 43. Paksoy, S. (2020). Mobbing. In M. Şerif Şimşek, A. Çelik, T. Akgemci, & A. Diken (Eds.), Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi içinde (ss. 353-360). Konya: Eğitim Yayınevi.
• 44. Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2013). Örgütsel davranış. (Çev. İ. Erdem). Ankara: Nobel Yayınevi.
• 45. Serinkan, C., Akşit, İ., Avcik, C., Arat, G., & Alacaoğlu, D. (2013). The study of students’ perceptions of mobbing at Pamukkale University. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 89, 856-861.
• 46. Shelton, T. L. (2011). Mobbing, zorbalık ve taciz: İşyerinde sessiz bir ikilem. Araştırma Makaleleri, 149.
• 47. Sürgevil Dalkılıç, O. (2014). Çalışma hayatında tükenmişlik sendromu: Tükenmişlikle mücadele teknikleri. Ankara: Nobel Yayınevi.
• 48. Sürgevil, O., Fettahlıoğlu, Ö. O., Gücenmez, S., Budak, G., & Budak, G. (2007). Belediye çalışanlarının duygusal saldırıya uğrama ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesine yönelik bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(17), 36-58.
• 49. Şahin, M., & Bedük, A. (2019). Mobbing (Yıldırma). In A. Bedük (Ed.), Örgüt psikolojisi yeni yaklaşımlar, güncel konular içinde (ss. 137-158). Konya: Atlas Akademi.
• 50. Şenerkal, R., & Çorbacıoğlu, S. (2015). Akademik personelin algıladığı psikolojik taciz davranışları ile iş performansı, psikolojik ve fizyolojik sağlık ilişkisi üzerine bir araştırma. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 107-135.
• 51. Tınaz, P. (2006). İşyerlerinde psikolojik taciz (mobbing). İstanbul: Beta Basım Yayım.
• 52. Tınaz, P. (2011). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing). (3. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.
• 53. Tutar, H. (2004). İşyerinde psikolojik şiddet sarmalı: Nedenleri ve sonuçları. Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 101-128.
• 54. Tutar, H., & Altınöz, M. (2010). Örgütsel iklimin işgören performansı üzerine etkisi: Ostim imalat işletmeleri çalışanları üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 65(2), 196-218.
• 55. Uludağ, G. (2019). Duygusal zekâ ile işten ayrılma niyeti ilişkisini incelemeye yönelik bir alan araştırma. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 350-365.
• 56. Yaman, E. (2009). Psikoşiddet (mobbing) ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. 967-988.
• 57. Demir, Y., & Çavuş, M. F. (2009). Mobbing’in kişisel ve örgütsel etkileri üzerine bir araştırma. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(1), 13-23.
• 58. Yortan, N., & Olataş, M. (2021). Türkiye’de kamu ve özel sektör çalışanlarının maruz kaldıkları mobbing ve ruh sağlığı sorunları ilişkisi. Journal of International Social Research, 14(76), 895-902.
• 59. Yumuşak, S. (2008). İşgören verimliliğini etkileyen faktörlerin incelenmesine yönelik bir alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi