Selection of Naturally Growing Hawthorn (Crataegus spp.) Genotypes in Yıldızeli and Şarkışla Districts of Sivas Province

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 61 - 67, 31.12.2022

Resul Gerçekcioğlu Ercan Türkoğlu Murat Aydemir

https://doi.org/10.51532/meyve.1190366

Öz

This research was carried out in 2018-2019 as the first stage of selection breeding in hawthorn genotypes found naturally in Yıldızeli and Şarkışla districts and villages of Sivas province. Among the total 4497 hawthorn genotypes identified in the study area, 39 healthy, productive and large-fruited hawthorn genotypes, which were determined by pre-selection, were analyzed in the first year with the modified weighted ranking method according to relative yield and fruit size ((by weight) criteria. By means of this analysis, 12 hawthorn genotypes selected from 39 hawthorn genotypes were examined for phenological and morphological observations as well as some fruit characteristics in the second year. These were average fruit weight (g), fruit width (mm), fruit length (mm), number of seeds per fruit, 100 seeds weight (g), soluble solid content (SSC) (%), total dry matter (%), pH and titratable acidity (%). The harvest dates of the genotypes were between September 23-28. In 12 selected hawthorn genotypes, average fruit weights were 3.0-6.2 g, fruit length 13.1-17.7 mm, fruit width 14.7-20.6 mm, number of seeds 2.9- 5.1 seeds/fruit, SCC 16.20-26.3%, 100 seeds weight 7.12-20.3 g, total dry matter 30.61-46.85%, pH 3.30-3.85, TA 0.82-2.75% in the second year. The hawthorn genotypes 58YLDZ19, 58YLDZ20, 58YLDZ17 and 58ŞRKL02, which received the highest scores among these genotypes by the modified weighted ranking method, were suggested as promising cultivar candidates in the first stage of selection.

Anahtar Kelimeler

Hawthrown, Crataegus spp., Selection breeding

Sivas İli Yıldızeli ve Şarkışla Yörelerinde Doğal Olarak Yetişen Alıç (Crataegus spp.) Genotiplerinin Seleksiyonu

Öz

Bu araştırma, Sivas ilinin Yıldızeli ve Şarkışla ilçe ve köylerinde doğal olarak bulunan alıç genotiplerinde seleksiyon ıslahının ilk aşaması olarak 2018-2019 yıllarında gerçekleştirilmiştir. Çalışma alanında tespit edilen toplam 4497 alıç genotipi içerisinden ön seleksiyonla belirlenmiş olan sağlıklı, verimli ve iri meyveli 39 alıç genotipi birinci yıl göreceli olarak verim ve meyve iriliği (ağırlığa göre) kriterlerine göre değiştirilmiş tartılı derecelendirme yöntemi ile analiz edilmiştir. Bu analiz ile 39 alıç genotipi içerisinden seçilen 12 alıç genotipinde ikinci yıl fenolojik ve morfolojik gözlemlerin yanında bazı meyve özellikleri de incelenmiştir. Bunlar ortalama meyve ağırlığı (g), meyve eni (mm), meyve boyu (mm), tohum sayısı (adet/meyve), 100 adet tohum ağırlığı, suda çözünebilir kuru madde (SÇKM) (%), toplam kuru madde (%), pH ve titre edilebilir asitliktir (TA) (%). Genotiplerin hasat tarihleri 23-28 Eylül arasındadır. Seçilmiş 12 alıç genotipinde ikinci yılda ortalama meyve ağırlıkları 3,0-6,2 g, meyve boyu 13,1-17,7 mm, meyve eni 14,7-20,6 mm, tohum sayısı 2,9- 5,1 adet/meyve, SÇKM %16,20-26,3, 100 adet tohum ağırlığı 7,12-20,3 g, toplam kuru madde %30,61-46,85, pH 3,30-3,85, TA %0,82-2,75 arasında bulunmuştur. Değiştirilmiş tartılı derecelendirme analizi ile bu genotiplerden en yüksek puanı alan 58YLDZ19, 58YLDZ20, 58YLDZ17 ve 58ŞRKL02 alıç genotipleri seleksiyonun ilk aşamasında ümitvar çeşit adayları olarak bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Alıç (Crataegus spp), Sivas, Yıldızeli, Şarkışla, Seleksiyon ıslahı, Hawthrown, Crataegus spp., Selection breeding

Kaynakça

• Akça N, 2020. Niksar’da (Tokat) Doğal Olarak Yetişen Alıç (Crataegus spp.) Genotiplerinin Ön Seleksiyonu. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 40s, Ordu.
• Atay E, Pırlak L., Atay AN, 2009. Elmalarda Meyve Büyüklüğünü Etkileyen Faktörler. Ege Üniv. Ziraat Fak. Dergisi 46 (2): 137-144.
• Aydemir M, 2016. Kahramanmaraş’taki Doğal Alıç (Crataegus spp.) Populasyonlarında Seleksiyon Çalışması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 275s, Kahramanmaraş.
• Bağran C, 2018. Orta Kelkit Vadisinde Doğal Olarak Yetişen Alıç Genotiplerinin (Crataegus spp.) Seleksiyon Yolu ile Islahı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 46s, Bolu.
• Balta MF, Çelik F, Türkoğlu N, Özrenk K, Özgökçe F, 2006. Some Fruit Traits of Hawthorn (Crataegus spp.) Genetic Resources from Malatya, Turkey. Research Journal of Agriculture and Biological Sciences 2 (6): 531-536.
• Bektaş M, Bükücü ŞB, Özcan A, Sütyemez M, 2017. Akçadağ ve Hekimhan İlçelerinde Yetişen Alıç (Crataeugus spp.) Genotiplerinin Bitki ve Pomolojik Özellikleri. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 4 (4): 484-490.
• Browicz PH, 1976. Crataegus L. Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburg University Press, 667pp, Edinburg.
• Calişkan O, Gündüz K, Serçe S, Toplu C, Kamiloğlu O, Sengül M, Ercişli S, 2012. Phytochemical Characterization of Several Hawthorn (Crataegus spp.) Species Sampled From The Eastern Mediterranean Region of Turkey. Pharmacogn Mag. 8 (29): 16-21.
• Davis PH, Mill RR, Tan K, 1972. Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press, Edinburg.
• Dönmez AA, 2003. The Genus Crataegus L. (Rosaceae) with Special Reference to Hybridisation and Biodiversity in Turkey. Turk J. Bot. 28: 29-37.
• Gazioğlu Rİ, 2000. Van Yöresinde Yetişen Alıçlar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Van.
• Gundogdu M, Ozrenk K, Ercisli S, Kan T, Kodad O, Hegedus A, 2014. Organic Acids, Sugars, Vitamin C Content and Some Pomological Characteristics of Eleven Hawthorn Species (Crataegus spp.) from Turkey. Biological Research 47 (1): 21.
• Gültekin HC, 2007. Yabanıl Meyveli Ağaç Türlerimiz ve Fidan Üretim Teknikleri. Çevre ve Orman Bakanlığı, Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü, Fidanlık ve Tohum İşleri Daire Başkanlığı, 52s, Ankara.
• Gürlen A, 2018. Bolu İlinde Yetişen Alıç (Crataegus spp.) Genetic Kaynaklarının Fizikokimyasal ve Moleküler Karakterizasyonu. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bolu.
• Karadeniz T, 2004. Şifalı Meyveler (Meyvelerle Tedavi Şekilleri). Burcan Ofset Matbacılık Sanayi, 208s, Ordu.
• Karadeniz T, Kalkışım Ö, 1996. Edremit ve Gevaş İlçelerinde Yetişen Alıç Tiplerinin Meyve Özellikleri ve Ümitvar Tiplerin Seçimi. Yüzüncü Yıl Üniv. Zir. Fak. Dergisi 6 (1): 27-33.
• Keles H, 2018. Yozgat İli ve İlçelerinde Bulunan Alıç (Crataegus spp.) Genetik Kaynaklarının Seleksiyonu Morfolojik, Biyokimyasal ve Moleküler Karakterizasyonu. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum.
• Koşar B, 2017. Akçadağ (Malatya) İlçesinde Yetişen Alıç Genotiplerinin (Crataegus spp.) Karakterizasyonu. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ordu.
• Liu P, Kallio H, Lu D, Zhou C, Ou S, Yang B, 2010. Acids, Sugars, and Sugar Alcohols in Chinese Hawthorn (Crataegus spp.) Fruits. J Agric Food Chem 58: 1012-1019.
• Özcan M, Hacıseferoğulları H, Marakoğlu T, Arslan D, 2005. Hawthorn (Crataegus spp.) Fruit: Some Physical and Chemical Properties. Journal of Food Engineering 69: 409-413.
• Öztürk G, 2010. Bazı Armut Çeşitlerinde Kendine Verimlilik Durumları İle Partenokarpi Eğilimlerinin ve Uygun Tozlayıcı Çeşitlerin Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 165s, Isparta.
• Seçmen Ö, Gemici Y, Leblebici Y, Görk G, Bekat L, 1989. Tohumlu Bitkiler Sistematiği. 2. Baskı, E.Ü. Fen Fak., 396s, İzmir.
• Serçe S, Kamiloğlu Ö, Toplu C, 2009. Hatay İlinden Örneklenen Alıç ve Hünnap Genotiplerinin Moleküler Karekterizasyonu. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Proje No: TOVAG 107O904, 45s.
• Sorkun E, 2012. Farklı Renkteki Alıç Meyvelerinin Pomolojik ve Fitokimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 47s, Tokat.
• Türkoğlu N, Kazankaya A, Yılmaz M, Gazioğlu Rİ, 2002. Van Gölü Havzası’nda Doğal Olarak Yetişen Kuşburnu ve Alıçların Seleksiyonu ve Gen Kaynaklarının Korunması. Türkiye Tarımsal Araştırma Projesi, Proje No: TARP 2418.
• Yanar M, Ercişli S, Yılmaz KU, Şahiner H, Taşkın T, Zengin Y, Akgül İ, Çelik F, 2011. Morphological and Chemical Diversity Among Hawthorn (Crataegus spp.) Genotypes from Turkey. Scientific Research and Essays 6 (1): 35-38.
• Yılmaz A, Gerçekioğlu R, Öz Atasever Ö, 2016. Determination of Pomological and Chemical Properties of Some Medlar (Mespilus germanica L.) Genotypes. Journal of New Results Science 11: 118-124.