Sürdürülebilir Büyümede Enerjinin Rolü: Türkiye’nin Kaynak Bolluğu-Enerji Kıtlığı Paradoksu

Yıl 2021, Sayı: Özel Sayı 2, 145 - 172, 02.02.2021

Fatma Rabia Aktaş Şenkardeşler

https://doi.org/10.33203/mfy.844003

Cited By: 1

Öz

Enerji kullanımı, üretimi hem doğrudan hem de diğer üretim faktörlerinin verimliliklerini yükselterek dolaylı olarak artırmaktadır. Dolayısıyla enerjinin arz güvenliği üretimin sürdürülebilir olması açısından hayati öneme sahiptir. Üretimde kullanılan enerji türü yerli kaynak olmadığı sürece ekonomik ve siyasi sebeplerle arz güvenliği tam olarak garanti altında değildir. Fosil yakıtların bir gün tükenecek olması, coğrafi sebeplerle dünya üzerinde orantısız dağılmış olması ve çevreye verdikleri zararlar sebebiyle yenilenebilir enerji kaynakları tüm ülkeler için önemli hale gelmiştir.
Elektrik enerjisi tüm birincil kaynaklardan üretildiği ve diğer enerji kaynaklarına kıyasla çevreye zararsız olduğu için önemli bir kaynaktır. Türkiye iklim şartları ve coğrafi özellikleri sebebiyle elektrik üretimine elverişli tüm yenilenebilir enerji kaynaklarına sahiptir. Buna rağmen bu kaynakları yetersiz kullandığı için enerjide dışa bağımlı bir ülkedir. Bu bağımlılığın olumsuz etkileri her alanda hissedilmektedir.
Bu çalışmanın amacı Türkiye’nin kendi enerji potansiyelinden yeterince faydalanmadığını ve bu sebeple atıl kapasiteyle üretime devam ettiği için büyümesinin sürdürülebilir olamayacağını ampirik olarak ispatlamaktır. Bu amaçla elektrik tüketimi ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi araştırılmıştır. Çalışmanın üstün tarafı seçilen değişkenlerdir. Literatürdeki bezer çalışmalarda GSYH ve elektrik tüketimi verileri kullanılmıştır. Bu araştırmada ise incelenen dönemde negatif büyüme de olduğu ihmal edilmemiş ve GSYH yerine ekonomik büyüme oranları değişken olarak kullanılarak daha gerçekçi bir araştırma yapılmıştır. Eviews paket programı kullanılarak yapılan Granger Nedensellik Testi sonucuna göre incelenen dönemde Türkiye’de net elektrik tüketimi ve ekonomik büyüme oranları arasında nedensellik ilişkisi olmadığı saptanmıştır. Sonuç bölümünde bulguların muhtemel sebepleri ve çözüm önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

ekonomik büyüme, enerji, nedensellik

Kaynakça

• Acaravcı, A. ve Öztürk, I. (2010), “On The Relationship Between Energy Consumption, CO2 Emissions and Economic Growth in Europe”, Energy, 35(12), 5412–5420.
• Acaravcı,A.,Erdoğan,S. ve Akalın,G. (2015) “The Electricity Consumption, Trade Opennes and Foreign Direct Investment: The Empirical Evidance From Turkey”, International Energy Economics and Policy, 5(4), s.1050-1057
• Akarca,A.ve Long,T.V. (1980) “ Relationship Between Energy And GNP: A Reexamination”, Journal of Energy&Finance Development, 5:2(2), s.326-331
• Akbaş,E.Y., ve Şentürk,M. (2013) “MENA Ülkelerinde Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Karşılıklı İlişkinin Analizi”, Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi Sayı:41,s.45-67 Aktaş,C. ve Yılmaz,V. (2008) “Causal Relationship Between Electricity Consumption and Economic Growth in Turkey”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), s.45-54
• Altınay,G.ve Karagöl,E. (2005)”Electricity Consumption and Economic Growth: Evidence From Turkey”,Energy Economics,27, s.849-856
• Aydın,B. ve Bozdağ, E.G. (2018) “Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Avrupa Birliği ve Türkiye Örneği”, International Journal of Academic Value Studies, 4(18),s.70-80
• Ayres, R. U. and B. Warr (2005) “Accounting For Growth; The Role of Physical Work”,Structural Change and Economic Dynamics, 16(2),s. 181–209.
• Bayraktutan,Y., Uçak,S. ve Bicil,İ.M (2012) “Yükselen Piyasalarda Elektrik Tüketimi-Büyüme İlişkisi: Nedensellik Analizi”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), s.241-254
• Beaudreau, Bernard C. (1998) Energy and Organization: Growth and Distribution Reexamined. Westport, CT: Greenwood Press.
• Belloumi,M.(2009).”Energy Consumption and GDP in Tunisia: Cointegra-tion and Causality Analysis” Energy Policy, 37 s.2745–2753.
• Dagher, L., and T. Yacoubian (2012). “The Causal Relationship between Energy Consumption and Economic Growth in Lebanon”. Energy Policy 50, s.795–801
• Dergiades, T., G. Martinopoulos, and L. Tsoulfidis (2013). “Energy Consumption and Economic Growth: Parametric and Non-Parametric Causality Testing for the Case Greece”. Energy Economics, 36, s.686–697.
• Dickey, D. A.and W.A. Fuller (1979). “Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series With a Unit Root” Journal of the American Statistical Association Vol. 74, No. 366 ,s. 427-431
• Enerji Atlası: https://www.enerjiatlasi.com/ulkelere-gore-gunes-enerjisi.html
• Eren,M.V., Polat,M.A. ve Aydın,H.İ. (2016) “Türkiye’de Yapısal Kırılmalı Testlerle Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Analizi”, Akademik Bakış Dergisi sayı:56, s.275-289
• Ergün,S. ve Polat,M.A. (2015) “OECD Ülkelerinde CO2 Emisyonu, Elektrik Tüketimi ve Büyüme İlişkisi” Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, sayı:45, s.115-141.
• Ertuğrul, H.M. (2011) “Türkiye’de Elektrik Tüketimi ve Büyüme İlişkisi” Enerji Piyasa ve Düzenleme,2, s.49-73
• Georgescu-Roegen, N.(1971) The Entropy Law And The Economic Process. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
• Georgescu-Roegen, N.” Energy And The Economic Myths”. Southern Economic Journal, 41(3), s.347-381.
• Ghali, K. H., and M. I. T. El-Sakka(2004). “Energy Use and Output Growthin Canada: Multivariate Cointegration Analysis”, Energy Economics, 26(2), s. 225–258
• Granger, C. W. J. (1969), “Investigating Causal Relations By Econometric Models And Cross-Spectral Methods”, Econometrica, 37, s.424-438.
• Gujarati, D.N.(2011). Temel Ekonometri, (Çeviri: G. G. Şenesen/ Ü. Şenesen ), Literatür Yayınları:33, İstanbul.
• Iyke,N.B. and Odhiambo N.M. (2014). “The Dynamic Causal Relationship Between Electricity Consumption And Economic Growth In Ghana: A Trivariate Causality Model”. Managing Global Transitions 12 (2), s. 141–160
• İsmiç,B. (2015) “Gelişmekte Olan Ülkelerde Elektrik Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Nüfus İlişkisi” Çankırı Karatekin Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi,5(1),s.259-274
• Johansen,S. ve K. Juselıus (1990). “ Maximum Likelihood Estimation and Inference on Co-integration with Applications to The Demand For Money”, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), s.169-210
• Kapusuzoğlu,A. ve Karan, M.B. (2010), “Gelişmekte Olan Ülkelerde Elektrik Tüketimi ile Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Arasında Eş-Bütünleşme ve Nedensellik İlişkisinin Analizi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Çalışma” İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1(3), s. 57-68
• Kar,M. Ve Kınık,E.(2008), “Türkiye’de Elektrik Tüketimi Çeşitleri ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Bir Analizi” Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi,10(2), s.333-353
• Karagöl,E., Erbaykal,E.ve Ertuğrul,H.M. (2007), “Türkiye’de Ekonomik Büyüme İle Elektrik Tüketimi İlişkisi: Sınır Testi Yaklaşımı” Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8(1), s.72-80 Kraft,J. Ve Kraft,A. (1978) “On The Relationship Between Energy And GNP” The Journal of Energy And Development,3(2),s.401-403
• Kummel, R., D. Lindenberger, and W. Eichhorn (2000) “The Productive Power of Energy and Economic Evolution,” Indian Journal of Applied Economics, Special Issue on Macro and Micro Economics. S.231-262
• Lee, C. C. (2005). “Energy Consumption And GDP in Developing Countries: A Cointegrated Panel Analysis”, Energy Economics,27 (3), s. 415–427.
• MacKinnon, J. G. (1991), “Critical Values For Cointegration Tests,” Chapter 13 in Long-Run Economic Relationships: Readings in Cointegration, ed. R. F. Engle and C. W. J. Granger. Oxford, Oxford University Press.
• MacKinnon, J. G. (1996), “Numerical Distribution Functions For Unit Root And Cointegration Tests,” Journal of Applied Econometrics, 11, s.601–618.
• MGM, Meteoroloji Genel Müdürlüğü https://www.turkiye.gov.tr/meteoroloji-genel-mudurlugu
• Mozumder, P., Marathe, A., (2007). “Causality Relationship Between Electricity Consumption and GDP in Bangladesh”. Energy Policy 35, s.395–402.
• Murray, D.A. ve Nan, G.D., (1994). “A Definition of The Gross Domestic Product–Electrification Interrelationship". Journal of Energy and Development 19(2),s. 275–283.
• Narayan, P. K., and R. Smyth(2005). “The Residential Demand for Electricity in Australia: An Application of the Bounds Testing Approach to Cointegration”, Energy Policy,33, s.467–474
• Narayan, P.K., Prasad, A., (2008). “Electricit Consumption—Real GDP Causality Nexus: Evidence From A Bootstrapped Causality Test For 30 OECD Countries”. Energy Policy 36, s.910–918.
• Nazlıoğlu,S., Kayhan,S. ve Adıgüzel, U. (2014) “Electricity Consumption And Economic Growth In Turkey:Cointegration, Linear and Nonlinear Granger Causality” ,Energy Sources,PartB: Economics, Planning and Policy, 9(4), s.315-324
• Nişancı,M. (2005) “Türkiye’de Elektrik Enerjisi Talebi ve Elektrik Tüketimi İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki”, Sakarya Üniversitesi İ.İ.B.F. Sosyal Bilimler ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(9), s.107-121
• OECD,The Organisation for Economic Co-operation and Development http://www.oecd.org/
• Özturk,I.,ve A. Acaravci (2011). “Electricity Consumption and Real GDP Causality Nexus: Evidence From ARDL-Bounds Testing Approach for 11 MENA Countries”, Applied Energy, 88 (8),s. 2885–2892
• Öztürk,I.(2010). “A Literature Survey On Energy-Growth Nexus”, Energy Policy, 38(1), s.340-349
• Polat,Ö., Uslu,E.E. ve San,S. (2011) “Türkiye’de Elektrik Tüketimi, İstihdam ve Ekonomik Büyüme İlişkisi” Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 16(1), s.349-362
• Rashe,R.H.ve Tatom,J.A. (1977) “Energy Resources And Potential GNP”, Federal Reserv Bank of St. Louis Review,June 1977, s.10-24
• S. Ghosh (2002). “Electricity consumption and economic growth in India” Energy Policy, 30, s.12-129
• Saatçi,M. Ve Dumrul,Y. (2013) “Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Dinamik Bir Analizi: Türkiye Örneği”, Uludağ Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi,32(2), s.1-24
• Savaş,B. ve Durğun,B. (2016) “Elektrik Tüketimi İle Ekonomik Büyüme Arasında Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği”, Dicle Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 6(1), s.213-244
• Sevüktekin, M. ve Nargeleçekenler, M. Ekonometrik Zaman Serileri Analizi EViews Uygulamalı. Nobel Yayım Dağıtım, Ankara. 2007
• Shahbaz,M.,Öztürk,İ.ve Ali,A. (2015) “Electricity Consumption And Economic Growth Causality Revisited: Evidence From Turkey”, Bulletin of Energy And Economics, 3(4), s.176-193
• Shiu, A. Ve Lam, P.L., (2004). “Electricity Consumption And Economic Growth In China”. Energy Policy 32, s.47–54.
• Sims,C.A.(1972). “Money, Income and Causality”, American Economic Review,62,s.540-552
• Squalli, J. (2007), “Electricity Consumption And Economic Growth: Bounds and Causality Analysis Of OPEC Members”, Energy Economics, Vol. 29, No. 6,s. 1192-1205
• Stern, D. I., and K. Enflo(2013). “Causality Between Energy and Output in the Long-Run”, Energy Economics, 39, s.135–146
• Şenkardeşler Aktaş R.(2019). “Ekonomik Büyüme ve Elektrik Tüketimi Arasında Nedensellik Araştırması” ierfm.com/wp-content/uploads/2020/02/KONGRE-KİTABI-26.02.2020-2.pdf
• TEİAŞ,Türkiye Elektrik Kurumu https://www.teias.gov.tr/tr-TR/
• Terzi,H. (1998) “Türkiye’de Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Sektörel Bir Karşılaştırma”İktisat, İşletme ve Finans, Mart 1998, s.62-71
• Tsani, S. Z. (2010). “Energy Consumption and Economic Growth: A Causality Analysis for Greece”, Energy Economics, 32 (3), s.582–590
• TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu http://tuik/gov.tr
• TÜREB, Türkiye Rüzgâr Enerjisi Birliği https://www.tureb.com.tr/en/publications/turkish-wind-energy-statistics-report-january-2017
• Wolde-Rufael, Y. (2006). “Electricity Consumption and Economic Growth: A TimeSeries Experience for 17 African Countries”,Energy Policy, 34(10), s.1106–1114
• Yang, H.Y., (2000). “A Note On The Causal Relationship Between Energy And GDP In Taiwan”. Energy Economics 22, s.309–317.
• Yıldırım,C. ve Dağdemir,Ö. (2018) “Türkiye’de ekonomik Büyüme ve Elektrik Tüketimi İlişkisi”, Sakarya İktisat Dergisi, 7(4), s.57-76
• Yıldırtan D.Ç. (2010). Eviews Uygulamalı Temel Ekonometri Makro Ekonomik Verilerle, Türkmen Kitabevi.
• Zhang, X. P., and X. M. Cheng (2009). “Energy Consumption, Carbon Emissions, and Economic Growth in China”, Ecological Economics 68 (10),s.2706–2712
• Zhang, X., ve Cheng, X. (2009). “Energy Consumption, Carbon Emissions, And Economic Growth In China”. Ecological Economics, 68, s.2706–2712