Yapay Zeka Tarafından Meydana Getirilen Fikri Ürünlerin 5846 Sayılı Fikir Ve Sanat Eserleri Kanununa Göre Korunması

Yıl 2022, Sayı: 1, 17 - 50, 29.06.2022

Esra Karataş Uğur Karaca

Öz

Günümüzde yapay zekâ teknolojilerinin fikri mülkiyet hukukunun konusunu oluşturulabilecek ürünler meydana getirebilecek seviyeye ulaşmasıyla yaratıcı endüstriler yapay zekâ teknolojilerindeki gelişmelerden en çok etkilenen alanlardan biri haline gelmiştir. Örneğin fabl, roman, şiir yazabilen, müzikal besteleyebilen, resim yapabilen hatta bilgisayar programı üretebilen yapay zekâ teknolojileri mevcuttur.
Yaratıcı endüstrilerde yapay zekanın verimliliğine odaklanıldığından genellikle ortaya çıkan eserlerin hukuki sonuçları göz ardı edilmektedir. Ancak yapay zekânın fikri ürün yaratmadaki kapasitesi ve kabiliyeti, bu ürünlerin telif hukuku kapsamında bir eser sayılıp sayılamayacağı ve fikri mülkiyet haklarına kimin sahip olacağı sorularını gündeme getirmektedir. Bu kapsamda yapay zekâ tarafından meydana getirilen ürünün eser niteliğine sahip olup olmadığı; eğer bu niteliğe sahipse hak sahibinin nasıl belirleneceği, yapay zekâ taşıyan makinenin kullanıcısının mı, yapay zekâyı oluşturan programcının mı, yoksa yapay zekânın kendisinin mi eser üzerindeki fikri haklara sahip olacağı veya eser üstünde burada sayılanların ortak bir hak sahipliğinin mi kabul edileceği ya da eserin kamuya ait mi sayılacağı soruları cevaplanmalıdır.
Bu sorulara cevap verebilmek için öncelikle yapay zekâ, eser ve eser sahipliği kavramları incelenmelidir. Kavramlar açıklanırken yapay zekânın hukuki statüsü ve eserin unsurları bu bağlamda tartışılmalıdır. Ardından benimsenebilecek hukuk politikasının ve getirebilecek düzenlemelerin bu alandaki gelişmelere muhtemel etkileri de değerlendirilerek en adil sonuca nasıl ulaşılabileceği tespit edilmeye çalışılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zekâ, Eser, Eser Sahipliği, Yapay Zekanın Hukuki Statüsü, Eserin Korunması

Kaynakça

• ABBOTT, Ryan Benjamin, The Reasonable Robot: Artificial Intelligence and the Law, Cambridge University Press, Guilford, 2020.
• ABUDUREYIMU, Yılıyaer, Karşılaştırmalı Örnekler Üzerinden Yapay Zekâ ve Kişisel Verilerin Korunması, Doktora Tezi, İstanbul Ticaret Ünı̇versı̇tesı̇ Dış Tı̇caret Enstı̇tüsü, İstanbul, 2021.
• AKİPEK, Jale/ AKINTÜRK, Turgut/ ATEŞ, Derya, Türk Medenî Hukuku Başlangıç Hükümleri- Kişiler Hukuku, Cilt: 1, Beta Yayınevi, İstanbul, 2013.
• AKKURT, Sinan Sami, Yapay Zekânın Otonom Davranışlarından Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Cilt: 0, Sayı 13, Yıl: 2019.
• ALPAYDIN, Ethem, Machine Learning: The New AI, The MIT Press, Massachusetts, 2016.
• AMAZON, Alexa features https://www.amazon.com/b?ie=UTF8&node=21576558011 (erişim Tarihi: 06.05.2022).
• ANTALYA, Osman Gökhan, Eşya Hukuku, Legal Yayınevi, Cilt:1, İstanbul, 2017.
• ARISTOTELES, Politika, (çev. M. Tuncay), İstanbul, Remzi Kitavebi, 1993.
• ARSLANLI, Halil, Fikri Hukuk Dersleri II, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1954.
• ATASOY, Evrim, Birlikte Eser Sahipliği Kavramı, Türlerinin Birbirleri İle Olan Benzerlikleri ve Farklılıkları, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Sayı 2, 2013, 29-56.
• ATEŞ, Mustafa, Fikri Hukukta Eser Sahipliği, 1.Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2012.
• ATEŞ, Mustafa, Fikri Hukukta Eser, 1.Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, Mart 2007.
• AYİTER, Nûşin, Hukukta Fikir ve Sanat Ürünleri, Sevinç Matbaası, Ankara, 1972.
• BAHORAN, Kavita, AI-Generated Artworks: Challenging The Traditional Notions Of Copyright?, Yüksek Lisans Tezi, Tilburg University, 2020.
• BAK, Başak, Medenî Hukuk Açısından Yapay Zekânın Hukuki Statüsü ve Yapay Zekâ Kullanımından Doğan Hukuki Sorumluluk, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı:35, Yıl: 2018, s. 211-232.
• BALLARDİNİ, Rosa Maria / HE, Kan/ ROOS, Temu, AI-Generated Content: Authorship And İnventorship in the Age of Artificial Intelligence, Taina Pihlajarinne, Juha Vesala, Olli Hokkila (Eds.), Online Distribution Of Content in the EU, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, 2019, s. 117-135.
• GÖZÜBÜYÜK, Barış, Yapay Zekanın Meydana Getirdiği Fikri Ürünlere İlişkin 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Kırıkkale Hukuk Mecmuası, Sayı:1, Yıl: 2021, s. 54-81.
• BAYAMLIOĞLU, Emre, Akıllı Yazılımlar ve Hukuki Statüsü: Yapay Zekâ ve Kişilik Üzerine Bir Deneme, Uğur Alacakaptan’a Armağan, İstanbul 2008.
• BAYGIN, Cem, Fikri Hukukta Yaratıcı Eser Sahibi ve Eser Üzerindeki Mali Hakları Kullanmaya Kanunen Yetkili Sayılan Kişiler, Ömer Teoman’a 55. Yaş günü Armağanı Cilt I, Beta Yayınevi, İstanbul, 2002.
• BELGESAY, Mustafa Reşit, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Şerhi, M. Sıralar Matbaası, İstanbul Üniversitesi Yayınları No:652, İstanbul,1956.
• BENLİ, Erman / ŞENEL Gayenur, Yapay Zekâ ve Haksız Fiil Hukuku, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:2, Sayı: 2, 2020, s. 296-336.
• BOZKURT YÜKSEL, Armağan Ebru, Yapay Zekânın Buluşlarının Patentlenmesi, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Sayı:11, 2018, s. 585-622.
• BOZKURT YÜKSEL, Armağan Ebru/ BAK Başak, Yapay Zekâ, Fütürist Hukuk, Aristo Yayınevi, İstanbul, 2018.
• BÜYÜK TÜRKÇE SÖZLÜK, https://sozluk.gov.tr/, (erişim Tarihi: 13.03.2022).
• BÜYÜKÖZKAN FEYZİOĞLU, Gülçin, Dijitalleşen Dünyada Yapay Zekâ, Gelişen Teknolojiler ve Hukuk II: Yapay Zekâ, Editörler: E. Eylem Aksoy Retornaz/ Osman Gazi Güçlütürk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• CHESTERMAN, Simon, Artificial Intelligence and the Limits of Legal Personality, International & Comparative Law Quarterly, Cilt: 69, Sayı: 4, Yıl: 2020.
• ÇEKİN, Mesut Serdar, Yapay Zekâ Teknolojilerinin Hukuki İşlem Teorisine Etkileri, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• ÇETİN, Selin, Yapay Zekâ ve Hukuk ile ilgili Güncel Tartışmalar, Yapay Zekâ Çağında Hukuk, İstanbul, Ankara ve İzmir Baroları Çalıştay Raporu, 2019.
• CORNELL UNIVERSITY, Generating Sentences from a Continuous Space, 19.11.2015, https://arxiv.org/pdf/1511.06349.pdf (erişim Tarihi: 06.05.2022).
• COURT OF JUSTICE OF THE EUROPEAN UNION, Case C-5/08, Infopaq International A/S v Danske Dagblades Forening, 16.07.2009, https://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?num=C-5/08 (erişim tarihi: 06.05.2022).
• COURT OF JUSTICE OF THE EUROPEAN UNION, Case C-145/10, Eva-Maria Painer v Standard VerlagsGmbH and Others, 01.12.2011, https://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?&num=C-145/10 (erişim tarihi: 06.05.2022)
• DAVIES, Colin R., An Evolutionary Step in Intellectual Property Rights – Artificial Intelligence and Intellectual Property, Computer Law & Security Review, Cilt. 27, Sayı: 6, Yıl: 2011.
• DAVIS. Randall, Intellectual Property and Software: The Assumptions are Broken, WIPO Worldwide Symposium On I The Intellectual Property Aspects Of Artificial Intelligence, Stanford University, California, 1991. https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/ADA259963.pdf, (erişim tarihi: 19.03.2022).
• DENNİS, Caen A., AI-Generated Fashion Designs: Who or What Owns the Goods?, Fordham Intellectual Property Media and Entertainment Law Journal, , Cilt: 30, Sayı: 2, 2020, s. 593-644.
• DURAL, Mustafa / Öğüz Tufan, Türk Özel Hukuku – Kişiler Hukuku, Cilt: 2, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2018.
• ELMAS, Çetin, Yapay Zekâ Uygulamaları, Seçkin Yayınevi, İstanbul, 2018.
• EREL, Şafak, Türk Fikir ve Sanat Hukuku, 3. bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009.
• ERSOY, Çağlar, Robotlar, Yapay Zekâ ve Hukuk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• EUROPEAN COMMISSION, Trends and Developments of Artificial Intelligence – Challgences to the Intellectual Property Rights Framework, 25.11.2020, https://op.europa.eu/en/publication-detail//publication/394345a1-2ecf-11eb-b27b01aa75ed71a 1/language-en (erişim tarihi: 06.05.2022).
• EUROPEAN PARLİAMENT, Recommendations to the Commission on Civil Law Rules on Robotics (2015/2013(INL)) 27.01.2017, https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-8-2017 0005_EN.html, (erişim tarihi: 16.03.2022).
• EUROPEAN PARLİAMENT, Report On Intellectual Property Rights for The Development of Artificial Intelligence Technologies, (2020/2015(INI)), 02.10.2020, https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-9-2020-0176_EN.pdf, (erişim tarihi: 16.03.2022).
• FLOW MACHINES, Daddy’s Car A Song Composed by Artificial Intelligence Created to Sound Like The Beatles, 22.09.2016, https://www.flow-machines.com/history/press/daddys-car-song-composed-artificial-intelligence-created-sound-like-beatles/ (erişim Tarihi: 06.05.2022).
• GENÇ ARIDEMİR, Arzu, Türk Hukukunda Eser Sahibinin Çoğaltma ve Yayma Hakları, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2003.
• GÖNEN, Coşkun, Eser, Eserin Korunma Koşulları ve Bilgisayar Programlarının Eser Niteliği, Legal Fikri ve Sınai Haklar Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 21, Yıl:2010, s. 39-54.
• GUADAMUZ, Andres, Do Androids Dream of Electric Copyright? Comparative Analysis of Originality in Artificial Intelligence Generated Works, Intellectual Property Quarterly, Sayı: 2, Yıl: 2017, s. 169-186.
• GÜÇLÜTÜRK, Osman Gazi / CANKAT Rifat, Yapay Zekâ ile Oluşturulan Ürünlerin Eser Niteliği ve Eser Sahipliği Meselesi, Gelişen Teknolojiler ve Hukuk II: Yapay Zekâ, Editörler: E. Eylem Aksoy Retornaz/ Osman Gazi Güçlütürk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021, s. 195-222.
• GÜNER, Cemil, Yapay Zekânın Verdiği Zarardan Doğan Sözleşme Dışı Sorumluluğa Uygulanacak Hukuk, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Cilt: 0, Sayı: 15, Yıl: 2020.
• GÜNEŞ, İlhami, Uygulamada Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, 3.Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2021.
• HIRSCH, Ernst, Hukuki Bakımdan Fikri Say, 1.Cilt, (Çev. V. Çernis), Kenan Basımevi, İstanbul, 1942.
• IGLESIAS, Portela, M. / Sharon Shamuilia/ Amanda Anderberg, Intellectual Property and Artificial Intelligence- A literature review, EUR 30017 EN, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2019.
• KAPANCI Kadir Berk, Özel Hukuk Perspektifinden Bir Değerlendirme: Yapay Zekâ ve Haksız Fiil Sorumluluğu, Gelişen Teknolojiler ve Hukuk II: Yapay Zekâ, Editörler: E. Eylem Aksoy Retornaz/ Osman Gazi Güçlütürk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021, s. 127- 193.
• KARA KILIÇARSLAN, Seda, Yapay Zekânın Hukuki Statüsü ve Hukuki Kişiliği Üzerine Tartışmalar, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Sayı: 2, 2019.
• LETHAL AWS, What are lethal autonomous weapons?, https://autonomousweapons.org/ (erişim Tarihi: 06.05.2022).
• LOCKE, John, Yönetim Üzerine İkinci İnceleme: Sivil Yönetimin Gerçek Kökeni, Boyutu ve Amacı Üzerine Bir Deneme, (çev. F. Bakırcı), 2. Basım, Ebabil Yayınları, Ankara, 2012.
• MCCARTHY, John / MINSKY Marvin L. / ROCHESTER Nathaniel / SHANNON Claude E., A Proposal for the Dartmouth Summer Research Project on Artificial Intelligence, 1955, http://www-formal.stanford.edu/jmc/history/dartmouth/dartmouth.html (erişim tarihi: 13.03.2022).
• MCCARTHY, John, What is artificial intelligence?, 2007, http://jmc.stanford.edu/articles/whatisai.html (erişim tarihi: 13.03.2022)
• NEMUTLU, İbrahim Berat, Yapay Zekânın Patent Hukukuna Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara, 2021.
• NİLSSON OKUTAN, Gül, Türk Fikir ve Sanat Eserleri Hukukunda Tüzel Kişinin Eser Sahipliği Sorunu, Uğur ALACAKAPTAN’a Armağan Cilt II, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008.
• NİLSSON, Nils J., The Quest for Artificial Intelligence: A History of Ideas and Achievements, Cambridge University Press, Cambridge, 2010.
• OĞUZMAN, M. Kemal / SELİÇİ Özer / OKTAY ÖZDEMİR Saibe, Eşya Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2017.
• ÖNGÖREN, Gürsel, Müzik Eseri Sahiplerinin Manevi Hakları, Legal Fikri ve Sınai Haklar Dergisi, Cilt 5, Sayı 17,2009, s. 27-43.
• ÖZTAN, Fırat, Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, 1. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008.
• ÖZTRAK, İlhan, Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Haklar, 1.Baskı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1971.
• ROBOTICS OPEN LETTER, Open Letter to the European Commission: Artificial Intelligence and Robotics, 2017, http://www.robotics-openletter.eu/, (erişim tarihi: 06.03.2022).
• ROSEN, Dan, A Common Law for the Ages of Intellectual Property, University of Miami Law Review, Cilt: 38, Sayı: 5, Yıl: 1984.
• RUSSELL, Stuart J. / NORVIG, Peter: Artificial Intelligence: A Modern Approach, Pearson Series, New Jersey, 2021.
• SARI, Onur, Yapay Zekânın Türk Fikri Mülkiyet Hukukuna Göre Korunması, İzmir Barosu Dergisi, Yıl: 2020.
• SAY, Cem, 50 Soruda Yapay Zekâ, Bilim ve Gelecek Kitaplığı, 2. Basım, İstanbul, 2021.
• SOLUM, Lawrence B., Legal Personhood of Artificial Intelligence, North Carolina Law Review, Cilt:70, Sayı: 4, 1992.
• TEKİNALP, Ünal, Fikri Mülkiyet Hukuku, Değiştirilmiş ve Gözden Geçirilmiş 3. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2004.
• THE NEXT REMBRANDT, https://www.nextrembrandt.com ¸ (erişim tarihi: 13.03.2022).
• THE US COPYRIGHT OFFICE, A Recent Entrance to Paradise, 14.02.2022, https://www.copyright.gov/rulings-filings/review-board/docs/a-recent-entrance-to-paradise.pdf (erişim tarihi: 06.05.2022).
• TOSUN, Yalçın, Sinema Eserleri ve Eser Sahibinin Hakları, 1.Baskı, 12 Levha Yayıncılık, İstanbul, 2009. TURING, Alan M. , Computing Machinery and Intelligence, Mind, Cilt: 59, Sayı: 236, Yıl: 1950.
• ÜNSAL, Burçak, Yapay Zekâ, Robotlar, Hukuki Düzenlemeler, İstanbul Barosu Dergisi, Cilt: 93, Sayı:4, Yıl: 2019.
• WIRED, IBM Watson is ready to take on the cybercriminals, https://www.wired.co.uk/article/ ibm-watson-artificial-intelligence (erişim Tarihi: 06.05.2022).
• YANISKY RAVID, Shlomit, Generating Rembrandt: Artificial Intelligence, Copyright, and Accountability in the 3A Era — The Human-Like Authors Are Already Here — A New Model, Michigan State Law Review, 2017.
• YARSUVAT, Duygun, Türk Hukukunda Eser Sahibi ve Hakları, 2.Baskı, Güryay Matbaacılık, İstanbul,1984.
• YILMAZ, Oğuz Gökhan, Yargı Uygulamasında Yapay Zekâ Kullanımı- Yapay Zekâ Hâkim Cübbesini Giyebilecek mi?, Adalet Dergisi, Sayı: 66, 2021.
• YILMAZTEKİN, H. Kadir, Yapay Zekânın Eser Sahipliği, Adalet Yayınevi, İstanbul, 2021.
• ZORLUEL, Mustafa, Yapay Zekâ ve Telif Hakkı, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 142, 2019.
• 2019 AIPPI WORLD CONGRESS, Resolution: Copyright in Artificially Generated Works, 15-18.08.2019, https://aippi.org/event/2019-aippi-world-congress-london/ (erişim tarihi: 06.05.2022)