Öz
Bu çalışma, 1949-1950 yılları arasında yayımlanan Nuhun Gemisi dergisinde yer alan iç politikaya dair olayların, siyasi mizah unsurları çerçevesinde analiz edilmesini amaçlamaktadır. Nuhun Gemisi, dönemin Türkiye Komünist Partisi (TKP) tarafından desteklenen bir mizah dergisi olarak, içeriklerinde genellikle iç ve dış politikayı hedef almış ve Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) başta olmak üzere dönemin siyasi aktörlerini eleştiren çizimler ve yazılarla öne çıkmıştır. Nuhun Gemisi’nde mizah, sadece eğlence amacıyla değil, aynı zamanda siyasi iktidarları eleştiren, toplumsal normları sorgulayan bir araç olarak kullanılmıştır. Bu bağlamda, dergi içindeki mizahi unsurların analiz edilmesi, dönemin siyasal atmosferi ve toplumsal yapısına dair önemli çıkarımlar yapmamıza olanak tanımaktadır.
Bu çalışma Nuhun Gemisi dergisinin yayımlandığı 31 sayı boyunca içeriklerin nitel bir yöntemle incelenmesini içermektedir. Çalışmada, doküman analizi ve betimsel analiz yöntemleri kullanılarak, dergideki karikatürlerin ve yazıların iç politika, din politikaları, grev hakkı, sendikal haklar, toprak reformu ve 1950 seçimleri gibi kritik siyasal konulara nasıl yaklaşım sunduğu incelenmiştir. Bu çalışma, siyasi mizahın yalnızca güldürme amacını değil, aynı zamanda iktidarın meşruiyetine karşı güçlü bir eleştirel tutum geliştirme işlevini de vurgulamaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmad, F. (1996). Demokrasi sürecinde Türkiye (1945-1980). A. Fethi (Çev.). İstanbul: Hil Yayın.
- Akşam (1949, 6 Kasım). Valinin polis ve jandarma tamimi. Akşam, s. 3.
- Akşam (1950, 28 Şubat). İzmirde işçi partisi. Akşam, s. 2.
- Arık, B. (2003). ‘Apolitik’ mizah tartışmalarına tarihsel bir bakış. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Hakemli Dergisi, 17, 89-104.
- Arendt, H. (1997). Şiddet üzerine. B. Peker (Çev.). İstanbul: İletişim.
- Atılgan, G. (2009). Sosyalist soldan Kemalizme olumlu bakışlar (1920-1971): Nedenler, imkanlar, dönemler ve bazı sonuçlar. Praksis, 21, 47-76.
- Aydın, M. K. (2018). CHP’de parti içi muhalefetin ilk örneği: çiftçiyi topraklandırma kanunu ve TBMM’de yaşanan tartışmalar. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 41, 359-384.
- Azak, U. (2019).Türkiye’de laiklik ve İslam. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Bila, H. (1999). CHP 1919-1999. İstanbul: Doğan Kitap.
- Cantek, L. (2018). Şehre göçen eşek. İstanbul: İletişim.
- Cantek, L. & Gönenç, L. (2017). Muhalefet defteri Türkiye’de mizah dergileri ve karikatür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Cumhuriyet (1949, 22 Kasım). Sarhoşlar müşahadehaneye sevk ediliyorlar. Cumhuriyet, s.2.
- Cumhuriyet ansiklopedisi 1941-1960 Cilt 2. İstanbul: YKY Yayınları.
- Çetinkaya, D. & Doğan, G. (2018). TKP’nin sosyalizmi (1920-1990). M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce cilt 8: sol kitabı içinde (275-338). İstanbul: İletişim.
- Çeviker, T. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk karikatürü. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye ansiklopedisi 4. Cilt (1101-1108). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Çufalı, M. (2004). Türkiye’de demokrasiye geçiş dönemi (1945-1950). Ankara: Babil.
- Demir, O. Ö. (2014). Nitel araştırma yöntemleri. K. Böke (Ed.). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (ss. 286-318). İstanbul: Alfa Yayınları.
- Demirci, E. (2007). Çok partili sisteme geçiş sürecinde CHP’de ideolojik arayışlar (1945-1950). (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
- Deren van het Hof, S. (2015). Political potential of sarcasm: cynicism in civil resentment. A. Yalcintas (Ed.), Creativity and humour in occupy movements: ıntellectual disobedience in Turkey and beyond (pp. 30-47). Basingstoke: Palgrave Macmillan.
- Erdem, D. F. (2001). Türkiye’de 1945-1950 dönemi çok partili siyasal hayata geçiş ve din. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Feldman, O. (2024). Humor and politics: a conceptual ıntroduction. O. Feldman (Ed.), Political humor worldwide (pp. 1-28). Singapore: Springer.
- Georgalidou, M. (2024). Humorous genres and modes in greek political discourse. O. Feldman (Ed.), Political humor worldwide (pp. 49-66). Singapore: Springer.
- Goloğlu, M. (2013). Türkiye Cumhuriyeti tarihi IV (1946-1950) demokrasiye geçiş. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Güngör, S. (2010). 14 mayıs 1950 seçimleri ve CHP’de bunalım. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 193-208.
- Güzel, M. Ş. (2008). Abidin Dino ikinci kitap 1942-1952. İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Ham (1949, 16 Kasım). Hangisine inanalım yarabbi. Nuhun Gemisi, Sayı: 3, s. 1,3.
- Hürbilek (1949, 11 Kasım). Sosyal hayatımızdan bir merhale ilk işveren sendikası kuruluyor. Hürbilek, 74, s. 1. İbrahimoğlu, R. (1974), İşveren sendikalarının doğuşu ve gelişmesi. Sosyal Siyaset Konferansları 25. Kitap, 115-130.
- İnan, S. (2005).1949’da İnönü ve Bayar’a suikast iddiası: Reşat Aydınlı olayı. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4(11), 201-230.
- Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
- Kırmıt, Ö. F. (2025). 1947 yılında hac ibadeti ve Türk basınında yansımaları. Eskiyeni, 56 (Mart 2025), 125-154. Kili, S. (1976). Cumhuriyet Halk Partisi’nde gelişmeler. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınlar.
- Koçak, C. (2010). İkinci parti- Türkiye’de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950) cilt 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Koçak, C. (2012). İktidar ve demokratlar- Türkiye’de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950) cilt 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Koçak, C. (2013a). Rejim krizi- Türkiye'de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950) cilt 3. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Koçak, C. (2013b). Tarihin buğulu aynası. İstanbul: Timaş.
- Koçak, C. (2017). CHP iktidarının sonu- Türkiye’de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950) cilt 6. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Konyar, H. (1999). Ulus gazetesi, CHP ve Kemalist ilkeler. İstanbul: Bağlam Yayınları. Kurt, S. (2025, 3 Ocak). Ömer Rıza Doğrul. Atatürk ansiklopedisi içinde Erişim adresi: https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/omer-riza-dogrul-1983-1952/
- Makal, A. (2002). Türkiye’de çok partili dönemde çalışma ilişkileri: 1946-1963. İstanbul: İmge.
- Mardin, Ş. (2017). Türkiye’de din ve siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Morreall, J. (1997). Gülmeyi ciddiye almak. K. Aysevener ve Ş. Soyer (Çev.). İstanbul: İris Yayıncılık. Nesin, A. (1973). Cumhuriyet döneminde Türk mizahı. İstanbul: Akbaba Yayınları.
- Nuhun Gemisi (1949a, 23 Kasım). Suikast dalgası. Nuhun Gemisi, Sayı: 4, s. 2.
- Nuhun Gemisi (1949b, 23 Kasım). Suikastın içyüzü. Nuhun Gemisi, Sayı: 4, s. 1,4.
- Nuhun Gemisi (1949, 7 Aralık). Patronlar sendikası. Nuhun Gemisi, Sayı: 6, s. 1,4.
- Nuhun Gemisi (1949, 14 Aralık). Toprağından olmuş köylü, işinden olmuş işçi. Nuhun Gemisi, Sayı: 7, s. 2.
- Nuhun Gemisi (1950, 11 Ocak). İşçi-Sirer karşılaşması. Nuhun Gemisi, Sayı: 11, s. 2.
- Nuhun Gemisi (1950, 1 Şubat). Mademki grev isteyen yok mesele yok. Nuhun Gemisi, Sayı: 14, s. 2.
- Nuhun Gemisi (1950, 3 Mayıs). İki yüzlüler. Nuhun Gemisi, Sayı: 27, s. 1-2.
- Orak Çekiç (1936, 15 Mart). Siyasal ve demokratik haklar için mücadele. Orak Çekiç, Sayı: 15, s. 1.
- Orak Çekiç (1936, 20 Temmuz). Kemalistlerin iki yüzlülüğü. Orak Çekiç, Sayı: 18, s.1.
- Oral, T. (1998). Yaza çize, İstanbul: İris Yayıncılık
- Öğüt Eker, G. (2014). İnsan kültür mizah. Ankara: Grafiker Yayınları.
- Öngören, F. (1983a). Cumhuriyet dönemi Türk mizahı ve hicvi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Öngören, F. (1983b). Türk mizah ve karikatürü. Cumhuriyet dönemi Türkiye ansiklopedisi cilt 5 ve cilt 6 (1426-1456). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Raskin, V. (1985). Semantıc mechanısms of humor. Dordrecht: D. Reidel Publishing Company.
- Sanders, B. (2001). Kahkahanın zaferi. K. Atakay (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Sargın, N. (2001). TİP’li yıllar (1961-1971) anılar-belgeler I. İstanbul: Felis Yayınevi.
- Satır, M. E. (2022). Siyasetin mizahı: Amerikan yardımlarının “Nuhun Gemisi” dergisinde ele alınış biçiminin incelenişi. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 41, 99-117.
- Schutz, C. E. (1977). Polıtıcal humor from Aristophanes to Sam Ervin. New Jersey: Associated University Presses. Sınar Uğurlu, A. (2025, 10 Ocak). Murat Sertoğlu. Türk edebiyatı isimler sözlüğü içinde Erişim adresi: https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sertoglu-murat
- Sipahioğlu A. (1999).Türk grafik mizahı 1923-1980. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
- TBMM Tutanak Dergisi (1950, 18 Ocak). Dönem: 8, Cilt: 23, Birleşim: 31.
- Tevetoğlu, F. (1967). Türkiye’de sosyalist ve komünist faâliyetler (1910-1960). Ankara: Ayyıldız Matbaası.
- Topuz, H., Çeviker, T., Doğan, F.& Oral, T. (1985). 50 yılın dünya karikatürü (1935-1985). İstanbul: Milliyet Sanat Dergisi Eki.
- Tunçay, M. (2009).Türkiye’de sol akımlar (1925-1936) cilt 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Tunçay, M. (2019). Türkiye’de sol akımlar (1925-1936) cilt:1. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi Cilt 2 (1998). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- TÜSTAV (2004). Türkiye Komünist Partisi 1926 Viyana Konferansı. S. Dervişoğlu (Çev.). İstanbul: TÜSTAV. Varlık, M. B. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e mizah. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye ansiklopedisi 4. Cilt (1092-1100). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Vatan (1949, 16 Ocak). Yeni kabineyi Ş. Günaltay kuracak. Vatan, s. 1,3.
- Vatan (1949, 17 Ocak). Yeni kabine. Vatan, s. 1,4.
- Vatan (1949, 28 Ekim). Valinin belediyede dünkü hitabesi. Vatan, s. 1,4.
- Vatan (1949, 1 Kasım). Vilayette dün yapılan toplantı. Vatan, s. 1,3.
- Vatan (1949, 7 Kasım). Çalışma bakanı muhalefetten şüpheli!. Vatan, s. 3.
- Vatan (1949, 8 Kasım). Şehrin haberleri gecekondular. Vatan, s. 2.
- Vatan (1949, 13 Kasım). Şehir haberleri vali teftişte. Vatan, s. 2.
- Vatan (1949, 22 Kasım). Milliyetçiler C. Bayar tecavüzde bulundu. Vatan, s. 1,3.
- Vatan (1950, 2 Şubat). Müstakil sendikalar grev hakkı istiyor. Vatan, s. 1,4.
- Vatan (1950, 27 Şubat). Türk işçi partisi. Vatan, s. 1,4.
- Zafer (1950, 27 Şubat). İzmir’de bir İşçi Partisi mi kuruluyor?. Zafer, s. 1. Yalman, M. (2010). Fahrettin Kerim Gökay’ın İstanbul valiliği ve belediye başkanlığı (1949-1957). (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
- Yılmaz, E. (2008). Türkiye’nin demokrasiye geçiş yılları (1945-1950). İstanbul: Birey.
- Yücel, C. (2008). Düzünden Can’dan yazılar I. İstanbul: Doğan Kitap.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Basın Çalışmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 3 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 4 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 29 Nisan 2025 |
| Kabul Tarihi | 23 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 9 Sayı: 1 |
MİLLİ KÜLTÜR ARAŞTIRMALARI DERGİSİ OLARAK TÜRK BİRLİĞİ KONGRELERİNE DESTEĞİMİZ SÜRMEKTEDİR.
22-24 Aralık tarihlerinde Akdeniz'in İncisi Alanya'da gerçekleşen "V. Uluslararası Akdeniz Bilimsel Araştırmalar Kongresi" dergimiz MİKAD ve Alanya Belediyesi'nin işbirliği ile gerçekleşmiştir. MİKAD olarak Türk bilim dünyasına katkı sunmaya devam etmekten onur duymaktayız.
DERGİMİZİN TÜRK DÜNYASINA AKADEMİK BAKIŞI
Milli Kültür Araştırmaları Dergisi akademik yayın hayatı, "Turan Kurultayı" sonuçları ile paralel yöndedir ve bu hedefler doğrultusunda yayın yapmaktadır.
Sonuç bildirgesi ana teması: Köklere inemezseniz göklere yükselemezsiniz..
Hedefi: 21. Yüzyıl Türk Asrı Olacaktır…
Macaristan’ın Başkenti Budapeşte yakınlarında Bugac’ta düzenlenen TURAN KURULTAYI’nda Türk soyundan gelen Macar, Azeri, Avar, Başkurt, Bulgar, Balkar, Buryat, Çuvaş, Gagavuz, Kabardino, Karaçay, Karakalpak, Kazak, Kırgız,Kumuk, Moğol, Nogay, Oğuz, Özbek, Tatar, Tuva, Türkmen, Uygur ve Yakut boyları bir araya gelerek aşağıdaki kararları almıştır…
1) Ümitlerimizi yeşerten Türk Devletler Teşkilatı’nın kurulması memnuniyetle karşılanmıştır.
2) Bütün dünyaya adından bahsettiren Türk Devletler Teşkilatı daha aktif hâle getirilmelidir.
3) Bu bağlamda Türk Devletler Teşkilatının ikinci ve üçüncü halkaları mutlaka kurulmalıdır.
4) Teşkilatın kurulacak ikinci ve üçüncü halkalarında, “Türk Devletler Teşkilatında biz neden yokuz” diyen pek çok devlet gibi, Balkanlar’dan Moğolistan’a, Uyguristan’dan-Kore’ye kadar bütün akraba toplulukları yer almalıdır.
5) Bunun dışında; Özellikle Balkan Türkleri olmak üzere, Kamboçya’dan-Sri Lanka Türklerine, Pakistan ve Himalaya’daki Türklerden, Girit Türklerine, Libya’da ki Türklerden-Irak’taki Türkmenelindeki Türklere, Romanya Türklerinden-Kırım’a, Nijer’de yaşayan Tuaregler’den-Doğu Afrika’da ve Ortadoğu’da yaşayan Osmanlı Türkü’nün torunlarına, Sibirya’dan Kafkaslara, Tacikistan’a kadar hiçbir oba ve aşiretleri dışarıda bırakmadan temsilci alınması zarûrî olmuştur.
6) İşte öyle bir yapıya büründürülecek Türk Devletler Teşkilatı’nın önemli çalışması hâline gelen TURAN KURULTAYI için teklifimiz; bundan böyle dönüşümlü olarak her iki yılda bir diğer Türk Cumhuriyetlerinin birinde, olimpiyat oyunlarıyla, ekonomik ve kültürel oturumlarıyla kısaca her yönüyle icrâ edilmelidir.
7) Bugün Türk Devletler Teşkilâtının kurulması gibi; Turan Birliğini kurma mücâdelesi için, tam 100 yıl önce şehit düştüğü 4 Ağustos 1922’ye kadar, işgaldeki Türk Devletlerini kurtararak TURAN bayrağı altında biraraya getirmek isteyen Enver Paşa unutulmamalıdır. Anıtı dikilmeli, hayatı ve mücadelesi film yapılarak gelecek nesillere aktarılmalıdır.
8)Türk Devletler Teşkilatının bünyesinde ortak ordu, ortak pazar ve ortak parlamento kurulmalı ve üçer aylık dönemlerde Macaristan Parlamentosunda toplanarak yapılan çalışmalar gözden geçirmelidir.
10) Yine TDT bünyesinde Türk Dünyası Stratejik Araştırmalar Merkezi ve Türk Dünyası Araştırmalar Enstitüsü,Türk Dünyası Akademisyenler Birliği, Türk Dünyası Tarım Birliği (hayvancılık dahil), Tür Dünyası Sağlık Teşkilatı ve Türk Dünyası Arama Kurtarma (TÜDAK) kurulmalıdır.
11) Türk Dünyası Ekomomik Formu iki yılda bir Türk Dünyasının kalbi konumundaki Aşkabat’ta yapılmalıdır.
12) Türk Dünyası Bilim Olimpiyatları iki yılda bir Özbekistan’da icra edilmelidir.
13) Türk Dünyası Uzay Araştımaları Enstitüsü kurularak Kazakistan’da her yıl toplanmalıdır.
14) Türk Teknofest Festivali her yıl Türkiye’de yapılmalıdır.
15)Türk Dünyası Yüksek Öğrenim Kurumu kurulmalı, Türk Dünyasındaki üniversitelerin denkliği için üniversitelerde ıslah çalışmaları yapılmalıdır.
16) Türk Dünyası Hekimler Birliği Kurularak her yıl Azerbaycan’da biraraya gelmelidir.
17) Türk Dünyası Bilim Ödülleri düzenlenmeli ve iki yılda bir yapılan Turan Kurultayında sahiplerine takdim edilmelidir.
18) Türk Dünyası Film Festivali ve Türk Dünyası Erovizyon Müzik yarışmaları dönüşümlü olarak Kırgızistan’da birer yıl arayla yapılarak dereceye girenlere ödülleri verilmelidir.
19) Merkezi İstanbul’da olan Türk Dünyası Belediyeler Birliği “iş birliği-güç birliği” kapsamında genişletilerek, en küçük belediyelere kadar bütün Türk Dünyasını kapsayacak şekilde dizayn edilmelidir.
20) Türk Dünyası Kültür, sanat, edebiyat çalıştayları yapılarak Türk Dünyasının ortak değerleri, özellikle Dede Korkut, Nasrettin Hoca, Atilla, Timur, Uluğ Bey, Ali Kuşçu gibi önemli şahsiyetler anlatılmalıdır.
21) “Tarihini bilmeyen milletlerin coğrafyasını başkaları çizer” düsturuyla, Türk Dünyası ortak tarihi yeniden yazılmalıdır. Bunun İçin “Millî Tatihçiler Şurâsı” âcilen kurulmalıdır.
22) Başta Doğu Türkistan olmak üzere Musul-Kerkük, Kıbrıs, Kırım, Batı Trakya gibi Türk Bölgelerinin statüleri uluslararası platformlarda sürekli dile getirilerek, layık oldukları konuma gelene kadar dünya gündeminde kalmaları sağlanmalıdır.
Bütün dünya bilmelidir ki, 21. Yüzyıl Türk Asrı Olacaktır.
Turan Kurultayı Bilim Kurulu
TURAN KURULTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ..
Budapeşte, 13.08.2022