Öz
Sirk eğlenceli ve görkemli olduğu kadar, merak uyandırıcı tarihe de sahiptir. Dünyanın her kültüründe bir şekilde kendini gösteren sirk, günümüz sirk anlayışına benzer şekliyle ilk kez Anadolu topraklarında görüldüğü söylenebilir. Bu makale ile arkeolojik kalıntılarda sirk eğlenceleri araştırılmış, Anadolu kültürü ile bağı ortaya konmuştur. Türk kültürüne yabancıymış gibi görünen sirkin, Şaman törenlerindeki akrobasi performansları ile olan benzerliği üzerinde durulmuştur. Ancak günümüz sirk performansı ile Şaman törenleri benzerliğinin, sirkin bu tören kültüründen doğduğu anlamına gelmeyeceğini de belirtmek gerekir.
Bu makale ile Sirk sözcüğünün gerek etimolojik kökeni gerekse performans içeriği ile Anadolu ve Türk kültürü arasındaki bağı irdelenmiş ve belgelendirilmiştir. Ancak bu makale sirki, Türk ve Şaman kültüründen doğduğunu değil, bu kültürlere yabancı olmadığını savunmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Sirk Türk kültürü Şaman törenleri Anadolu arkeolojik kalıntılar
Kaynakça
- And, M. (1982). Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- And, M. (1985). Geleneksel Türk Tiyatrosu / Köylü ve Halk Tiyatrosu Geleneği. Ankara: İnkilâp Kitabevi.
- Ames, C. S. (2016). Rome’s seat of passion: An assessment of the archeology and history of the Circus Maximus. Cogent Arts & Humanities (2016), 3: 1168906, 1-14.
- Atkin, N. J. (2020). From high-flying trapeze to highly infectious disease: The history of dermatology in the circus. Clinics in Dermatology, Elsevier Inc. All rights reserved. https://doi.org/10.1016/j.clindermatol.2020.08.002, 2-6.
- Bakanlığı, K. (?). Geleneksel Türk Tiyatrosu. Kültür Bakanlığı: https://aregem.ktb.gov.tr/TR-12743/geleneksel-turk-tiyatrosu.html adresinden alındı
- Bars, M. E. (2018). Maaday-Kara Destanı'nda Şamanist Dünya Tasarımı. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı Number 22, DOI:10.9775/kausbed.2018.022, 317-336.
- Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi1. Ontolojik ve Epistomolojik Bağlamda Türk Mitolojisi. Ötüken Yayınları, İstanbul.
- Baykara, T. (2000). Türklerde Şenlikler, Kutlamalar, Toylar ve Eğlenceler. Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Cilt 12, Sayı 36, 867-880.
- Charlton T. Lewis, C. S. (2021, 02 19). A Latin Dictionary . circus: http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3Dcircus adresinden alındı
- Çınar, A. (2020). Tarihte Kaybolmuş Bir Medeniyet: Etrüskler ve Etrüsk Dini . BELLETEN 84 , 43-74.
- Çevikavak, C. (2018). Gösteri Sirkleri ve Sirk Tiyatroları. Academia: https://www.academia.edu adresinden alındı
- Demirbilek, S. (2020). Uygur Harfli Oğuz Kağan Destanı İle Orhon Yazıtlarında Bozkır Kültürüne Ait Unsurlar. Millî Folklor, 125, Bahar, 60-70.
- Erkmen, S. E. (2019). Erken Dönem Osmanlı Süvari Tipinin Bir Menşei Olarak Alplık / Bahadırlık / Gazilik Geleneği. Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi / Journal of Turkish History Researches, Yıl/Vol. 4, Sayı/No. 2 Güz, 174-203.
- Esin, E. (2001). Türk Kozmolojisine Giriş. Kabalcı Yayınları, İstanbul.
- Gökçek, L. G. (2018). Sumer ve Türk Dilleri Arasındaki Söz Dizimi ve Bazı Eklerin Benzerlikleri Üzerine Bir Değerlendirme. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5 (17 Ek Özel Sayı), 231-253.
- Görkem, İ. (1992). Türk Dünyasında Yas Törenleri ve Ağıtlar. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi Sayı: 77.
- Harari, Y. N. (2017). Hayvanlardan Tanrılara Sapiens, İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi. İstanbul: Kolektif Kitap. 40. Baskı.
- Kurt, T. K. (2013). Türk Spor Tarihi. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu.
- Labecka-Koecherowa, M. (1995). Şaman Ayini Yeniden Yapılanma Deneyi. Tiyatro Araştırmaları Dergisi 1995; (12), 77-98.
- Mandaloğlu, M. (2012). İslamiyetten Önce Türklerde Toplantı ve Törenler. TSA, Sayı, 2, 211-232.
- Nalbant, B. Ö. (2010). Oğuz Söcüğünün Kökeni Üzerine Yeni Düşünceler. Türkbilig, , 47- 59.
- Nutku, Ö. (?). Masa Dergisi. Tiyatro ve Sirk: http://masadergi.com/tiyatro-ve-sirk/ adresinden alındı
- Olgun, S. (2018). "Padişahım Çok Yaşa!” Sosyal ve Siyasî Yönleriyle II. Abdülhamid İçin Yapılan Doğum Günü Kutlamaları. Akademik Bakış, Cilt, 11, Sayı, 23., 111-137.
- Ögel, B (1993). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). I. Cilt. 2. Baskı. TTK Basım evi, Ankara.
- Posey, J. L. (2018). Windows on history: photographs from the Ringling Circus Museum. Early Popular Visual Culture, 16:3, DOI: 10.1080/17460654.2019.1569863, 301-316.
- Saltuk, S. (2001). Antik Çağda Hipodromlar ve Circuslar. İstanbul: Ege Yayınları.
- Sekmen, M. ,. (2014). Türk Gösterim Sanatlarında Sirk. Sanat ve Tasarım Dergisi , 7 (7), DOI: 10.20488/austd.52067, 19-30 .
- Sipahi, T. İ. (2014). Son Yıllardaki Çalışmaların ve Buluntuların Işığında Eski Hitit Kabartmalı Vazoları Üzerine Değerlendirmeler. Anatolia, 40, 21-46.
- St Leon, M. (1999 ). Yankee Circus to the Fabled Land: The Australian- American Circus Connection . Journal of Popular Culture, Summer99, Vol. 33 Issue 1, 77-89.
- Ümit, N. M. (2014). Minyatürlerde Gösteri̇ Sanatları: Nakkaş̧ Osman’ın Tasvı̇rlerı̇yle Onaltıncı Yüzyıldan Örnekler . Art Sanat, 2, 129-145.
- Ünal, A. (2011, 10 15). Sirk Kültürünün Atası Hititler. hitit.edu.tr: http://www.hitit.edu.tr/Haberler/2011/10/15/sirk-kulturunun-atasi-hititler adresinden alındı
- Wikipedi. (2020, 11 06). Yuğ. wikipedia.org: https://tr.wikipedia.org/wiki/Yuğ adresinden alındı
- Wikipedia. (2020, 11 3). Türk Tiyatrosu. Wikipedi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Türk_tiyatrosu adresinden alındı
- Yalçın, S. (2010, 11 22). Tiyatro Dünyası. Anadolu Sirk Tiyatrosu Kuruldu : http://www.tiyatrodunyasi.com/haberdetay.asp?haberno=4274 adresinden alındı
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Haziran 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 25 Şubat 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 5 Sayı: 1 |
MİLLİ KÜLTÜR ARAŞTIRMALARI DERGİSİ OLARAK TÜRK BİRLİĞİ KONGRELERİNE DESTEĞİMİZ SÜRMEKTEDİR.
22-24 Aralık tarihlerinde Akdeniz'in İncisi Alanya'da gerçekleşen "V. Uluslararası Akdeniz Bilimsel Araştırmalar Kongresi" dergimiz MİKAD ve Alanya Belediyesi'nin işbirliği ile gerçekleşmiştir. MİKAD olarak Türk bilim dünyasına katkı sunmaya devam etmekten onur duymaktayız.
DERGİMİZİN TÜRK DÜNYASINA AKADEMİK BAKIŞI
Milli Kültür Araştırmaları Dergisi akademik yayın hayatı, "Turan Kurultayı" sonuçları ile paralel yöndedir ve bu hedefler doğrultusunda yayın yapmaktadır.
Sonuç bildirgesi ana teması: Köklere inemezseniz göklere yükselemezsiniz..
Hedefi: 21. Yüzyıl Türk Asrı Olacaktır…
Macaristan’ın Başkenti Budapeşte yakınlarında Bugac’ta düzenlenen TURAN KURULTAYI’nda Türk soyundan gelen Macar, Azeri, Avar, Başkurt, Bulgar, Balkar, Buryat, Çuvaş, Gagavuz, Kabardino, Karaçay, Karakalpak, Kazak, Kırgız,Kumuk, Moğol, Nogay, Oğuz, Özbek, Tatar, Tuva, Türkmen, Uygur ve Yakut boyları bir araya gelerek aşağıdaki kararları almıştır…
1) Ümitlerimizi yeşerten Türk Devletler Teşkilatı’nın kurulması memnuniyetle karşılanmıştır.
2) Bütün dünyaya adından bahsettiren Türk Devletler Teşkilatı daha aktif hâle getirilmelidir.
3) Bu bağlamda Türk Devletler Teşkilatının ikinci ve üçüncü halkaları mutlaka kurulmalıdır.
4) Teşkilatın kurulacak ikinci ve üçüncü halkalarında, “Türk Devletler Teşkilatında biz neden yokuz” diyen pek çok devlet gibi, Balkanlar’dan Moğolistan’a, Uyguristan’dan-Kore’ye kadar bütün akraba toplulukları yer almalıdır.
5) Bunun dışında; Özellikle Balkan Türkleri olmak üzere, Kamboçya’dan-Sri Lanka Türklerine, Pakistan ve Himalaya’daki Türklerden, Girit Türklerine, Libya’da ki Türklerden-Irak’taki Türkmenelindeki Türklere, Romanya Türklerinden-Kırım’a, Nijer’de yaşayan Tuaregler’den-Doğu Afrika’da ve Ortadoğu’da yaşayan Osmanlı Türkü’nün torunlarına, Sibirya’dan Kafkaslara, Tacikistan’a kadar hiçbir oba ve aşiretleri dışarıda bırakmadan temsilci alınması zarûrî olmuştur.
6) İşte öyle bir yapıya büründürülecek Türk Devletler Teşkilatı’nın önemli çalışması hâline gelen TURAN KURULTAYI için teklifimiz; bundan böyle dönüşümlü olarak her iki yılda bir diğer Türk Cumhuriyetlerinin birinde, olimpiyat oyunlarıyla, ekonomik ve kültürel oturumlarıyla kısaca her yönüyle icrâ edilmelidir.
7) Bugün Türk Devletler Teşkilâtının kurulması gibi; Turan Birliğini kurma mücâdelesi için, tam 100 yıl önce şehit düştüğü 4 Ağustos 1922’ye kadar, işgaldeki Türk Devletlerini kurtararak TURAN bayrağı altında biraraya getirmek isteyen Enver Paşa unutulmamalıdır. Anıtı dikilmeli, hayatı ve mücadelesi film yapılarak gelecek nesillere aktarılmalıdır.
8)Türk Devletler Teşkilatının bünyesinde ortak ordu, ortak pazar ve ortak parlamento kurulmalı ve üçer aylık dönemlerde Macaristan Parlamentosunda toplanarak yapılan çalışmalar gözden geçirmelidir.
10) Yine TDT bünyesinde Türk Dünyası Stratejik Araştırmalar Merkezi ve Türk Dünyası Araştırmalar Enstitüsü,Türk Dünyası Akademisyenler Birliği, Türk Dünyası Tarım Birliği (hayvancılık dahil), Tür Dünyası Sağlık Teşkilatı ve Türk Dünyası Arama Kurtarma (TÜDAK) kurulmalıdır.
11) Türk Dünyası Ekomomik Formu iki yılda bir Türk Dünyasının kalbi konumundaki Aşkabat’ta yapılmalıdır.
12) Türk Dünyası Bilim Olimpiyatları iki yılda bir Özbekistan’da icra edilmelidir.
13) Türk Dünyası Uzay Araştımaları Enstitüsü kurularak Kazakistan’da her yıl toplanmalıdır.
14) Türk Teknofest Festivali her yıl Türkiye’de yapılmalıdır.
15)Türk Dünyası Yüksek Öğrenim Kurumu kurulmalı, Türk Dünyasındaki üniversitelerin denkliği için üniversitelerde ıslah çalışmaları yapılmalıdır.
16) Türk Dünyası Hekimler Birliği Kurularak her yıl Azerbaycan’da biraraya gelmelidir.
17) Türk Dünyası Bilim Ödülleri düzenlenmeli ve iki yılda bir yapılan Turan Kurultayında sahiplerine takdim edilmelidir.
18) Türk Dünyası Film Festivali ve Türk Dünyası Erovizyon Müzik yarışmaları dönüşümlü olarak Kırgızistan’da birer yıl arayla yapılarak dereceye girenlere ödülleri verilmelidir.
19) Merkezi İstanbul’da olan Türk Dünyası Belediyeler Birliği “iş birliği-güç birliği” kapsamında genişletilerek, en küçük belediyelere kadar bütün Türk Dünyasını kapsayacak şekilde dizayn edilmelidir.
20) Türk Dünyası Kültür, sanat, edebiyat çalıştayları yapılarak Türk Dünyasının ortak değerleri, özellikle Dede Korkut, Nasrettin Hoca, Atilla, Timur, Uluğ Bey, Ali Kuşçu gibi önemli şahsiyetler anlatılmalıdır.
21) “Tarihini bilmeyen milletlerin coğrafyasını başkaları çizer” düsturuyla, Türk Dünyası ortak tarihi yeniden yazılmalıdır. Bunun İçin “Millî Tatihçiler Şurâsı” âcilen kurulmalıdır.
22) Başta Doğu Türkistan olmak üzere Musul-Kerkük, Kıbrıs, Kırım, Batı Trakya gibi Türk Bölgelerinin statüleri uluslararası platformlarda sürekli dile getirilerek, layık oldukları konuma gelene kadar dünya gündeminde kalmaları sağlanmalıdır.
Bütün dünya bilmelidir ki, 21. Yüzyıl Türk Asrı Olacaktır.
Turan Kurultayı Bilim Kurulu
TURAN KURULTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ..
Budapeşte, 13.08.2022