Bir Zâhidin Örnek Muhalefeti: Hasan Basrî

Yıl 2018, , 134 - 147, 28.12.2018

Şevket Kotan

https://doi.org/10.17131/milel.505034

Öz

Hasan
Basrî, Emevî iktidarına karşı muhalif tavrıyla öne çıkmış bir şahsiyettir. İlim
ve irfan ehlinden olmasının yanı sıra özellikle ilk sıralardaki Emevî
halifelerinin yanlış tutumlarını şiddetle eleştiren bir muhalif olarak bilinir.
Ancak Hasan Basrî’nin muhalefeti, toplumda fitne çıkaracak bir tartışma ve
düşmanlığı tetikleyecek bir tarzda değildir. Aksine Kur’an ve sünnet temelli
hak ve hakikatin siyasi iktidarlara hatırlatılması ve toplumun bilinçli
tutulmaya çalışılması şeklindedir. Bu nedenle Hasan Basrî sağduyu ve olgunluk
içerisinde iktidar sahiplerine uyarılarda bulunmuş, adalet ve sükûnun toplum
tabanına yayılması için gayret etmiştir. Bu yönüyle Hasan Basrî’nin muhalif
tutumu, iyiliği emredip kötülükten nehyeden Kur’an emrinin bir tezahürü
mahiyetindedir.

Anahtar Kelimeler

Hasan Basrî, muhalefet, Emeviler

An Exemplary Opposition of a Pious: Hasan al-Basri

Öz

Hasan al-Basri is famous opponent individuality
against Umayyad power. He was a member of scholarly and wisdom circle. Beside
that, he has known as a dissident who heavily criticizes the false attitudes of
Umayyad caliphs in early age. However, the opposition of Hasan al-Basri has not
set off a discussion that let to disorder and hostility in society. On the
contrary, his attitude is on evoking the political powers about right and truth
that based on Quran and Sunnah. Because of that, Hasan al-Basri has warned the
powerful people within common sense and maturity and has
tried to expand the justice and tranquility on community base. In this aspect
the dissident attitude of Hasan al-Basri is a manifest of Quranic decree that
commands goodness and prohibits badness.

Anahtar Kelimeler

Hasan al-Basri, opposition, Umayyads

Kaynakça

• Aydınlı, Abdullah. “Hasan Basrî, Hayatı ve Hadis İlmindeki Yeri”, Ata-türk Üniveritesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı vııı, 1988. “ Hasan Basrî’nin Kader Hakkında Halife Abdülmelik Bin Mervan’a Mek-tubu”, çev.: Lütfi Doğan, Yaşar Kutluay, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. iii, sayı iii, 1954.
• İbnu’l-Cevzî, Cemaleddin Ebu’l- Ferec. Adab-u Hasanu’l-Basrî, Beyrut, 2008.
• İbn Kuteybe, Ebu Abdullah Muhammed b. Müslim. el-Mearif, tahk., Ser-vet Ukkaşe, Daru'l-Mearif, Mısır, 1969.
• İşcan, Mehmet Zeki. Ehl-i Sünnet’in Oluşumunda Öncü Şahsiyetler, Ha-san Basrî ve Ebû Hanife Üzerine Bazı Mülahazalar, Komisyon, Ta-rihte ve Günümüzde Ehl-i Sünnet, İstanbul, 2006.
• Razi, Fahreddin. Muhassalu Efkari'l-Mütekaddimin ve'l-Müteahirin miıne'l-Ulemai ve'l- Hükemai ve'l-Mütekellimin, Mektebetü'l-Külliyyati'l-Ezheriyye, Kahire, tsz.
• Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerir. Tarihu'l-Ümem ve'l-Mülûk, Daru'l-Fikr, Beyrut, 1987, s. 196.
• Tefsir-u Hasan Basrî, (Muhammed Abdurrahim neşri) Kahire, 1992.
• Uyanık, Mevlüt. “İslam Toplumunun Oluşum Sürecinde ‘Muhalefet’ Kavramı”, Hasan Basrî Örneği, III. Kur’an Haftası, Kur’an Sempozyu-mu, 13-19 Ocak, Ankara, 1998.