The Relationship between Intellect and Revelation in al-Māturīdī: The Priority of Intellect and the Necessity of Revelation

Yıl 2010, Cilt: 7 Sayı: 2, 7 - 29, 01.06.2010

Hülya Alper

Öz

The problem of the relationship between intellect and revelation has an important place among the fundamental issues that are considered in Islamic Thought. Because of that, one of the main attributes of all the schools of thought that have been formed throughout history is their perception of the relation between intellect and revelation. Therefore, it is possible to classify all Islamic schools according to their approach to this subject. While the thought of the Mu‘tazila and that of the Salaf represent two opposite poles on this subject, the unique method of thought developed by al-Māturīdī, as it will be explained in this article, follows the middle road. This article, which aims to examine al-Māturīdī’s original approach, begins with the meaning of intellect and the place of it according to him; in this context, relevant subjects, such as the definition of intellect, its relation to the heart and its function, are elaborated. Later on, the meaning of revelation, its place and different types of revelation will be dealt with in the same way. After exposing the intellect and revelation as separate existences, the relationship between them that was established by al-Māturīdī will be considered. In the article, the highest priority is given to intellect in order to reflect al-Māturīdī’s view, but revelation is not neglected. The necessity of revelation is also emphasized. 

Anahtar Kelimeler

al-Māturīdī, intellect, narration, revelation, prophecy

İmam Mâturîdî'de Akıl-Vahiy İlişkisi: Aklın Önceliği ve Vahyin Gerekliliği

Öz

Akıl ile vahiy arasındaki irtibatın nasıllığı problemi, İslâm düşünce tarihi boyunca ele alınan en temel ve aynı zamanda en önemli meselelerden birini teşkil etmektedir. Bu sebeple tarih boyunca şekillenen düşünce okullarını, birbirlerinden farklı kılan ana özelliklerden biri de akıl ile vahiy arasındaki ilişkiyi algılama biçimleridir. Dolayısıyla bütün ekolleri bu konudaki yaklaşım şekillerini ölçü alarak tasnif etmek mümkündür. Burada Mu‘tezilî ve Selefî düşünce iki farklı uçu temsil ederken, makelede açıklanacağı üzere İmam Mâturîdî tarafından geliştirilen özgün düşünce yöntemi, itidal çizgisini oluşturmaktadır. Mâturîdî’nin konuyla ilgili benimsediği yaklaşım biçimini incelemeyi amaçlayan bu makalede öncelikle bu büyük İslâm düşünürünün sistemi içinde aklın anlamı ve konumu üzerinde durulmuş; bu çerçevede aklın tanımı, kalp ile ilişkisi, fonksiyonu gibi konular ele alınmıştır. Devamında ise aynı şekilde Mâturîdî düşüncesinde vahyin anlamı ve konumu, farklı vahiy biçimleri gibi konular ele alınmıştır. Birbirinden ayrı varlıklar olarak akıl ve vahiy ortaya konulduktan sonra İmam Mâturîdî’nin her ikisi arasında kurduğu ilişki incelenerek değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Makalede gerek konu sıralamasında gerekse konu başlıklarında Mâturîdî’nin temel yaklaşımı tamamen yansıttığı için akla öncelik verilmiş ama vahiy de ihmal edilmeyerek gerekliliği vurgulanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Mâturîdî akıl, vahiy, nakil, nübüvvet

Kaynakça

• Alper, Ömer Mahir, İslam Felsefesinde Akıl-Vahiy Felsefe-Din İlişkisi, İstanbul: Ayışığı Yayınları 2000.
• Altıntaş, Ramazan, İslam Düşüncesinde İşlevsel Akıl, İstanbul: Pınar Yayınları 2003, s. 37, 75 vd.
• Âmidî, Ebkârü’l-efkâr (nşr. Ahmed Muhammed el-Mehdî), Kahire: Dârü’lKütüb ve’l-Vesâıkı’l-Kavmiyye 1423/2002, I, 134.).
• Aydınlı, Osman, İslam Düşüncesinde Aklîleşme Süreci Mutezilenin Oluşumu ve Ebu’l-Huzeyl Allaf, Ankara: Ankara Okulu Yayınları 2001.
• Çelebi, İlyas, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdulcebbar, İstanbul: Rağbet Yayınları 2002.
• el-Bağdâdî, Abdülkāhir, Usûlü’d-dîn (nşr. Ahmed Şemsuddîn), Beyrut: Dâr’ül-Kütübi’l-İlmiyye 1423/2002.
• Eş‘arî, Makâlâtü’l-İslâmiyyîn (nşr. Hellmut Ritter), Wiesbaden: Franz Steiner Verlag Gmbh 1400/1980.
• Fahreddin er-Râzî, Mefâtîhu’l-gayb, I-XXXIII, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l- İlmiyye 1421/2000.
• Gazzâlî, İhyâü ulûmi’d-dîn, I-V, Beyrut: Dâru Sâdır 20009.
• İbn Fûrek, Mücerredü makalâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş‘arî (nşr. Daniel Gimaret), Beyrut: Dârü’l-Maşrık 1986, s. 31, 284).
• Kutlu, Sönmez, ‚Bilinen ve Bilinmeyen Yönleriyle İmam Mâturîdî‛, İmam Mâturîdî ve Maturidilik Tarihi Arka Plan, Hayatı, Eserleri, Fikirleri ve Maturidilik Mezhebi (haz. Sönmez Kutlu), Ankara: Kitâbiyât 2003.
• Ma’rûf, Nâyif Mahmûd, el-İnsân ve’l-‘akl, Beyrut: Dâru Sebilü’r-Reşad 1415/1995.
• Mâtürîdî, Kitâbü’t-Tevhîd (nşr. BekirTopaloğlu-Muhammed Aruçi), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 2003.
• Mâtürîdî, Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi, 285 (çev. Bekir Topaloğlu), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 2002.
• Mâtürîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân (İlmî Kontrol Bekir Topaloğlu), I-XVII, İstanbul: Mizan Yayınevi 2005-2010.
• Muhâsibî, Şerefü’l-akl (nşr. Mustafa Abdülkādir Atâ), Beyrut 1406/1986.
• Nesefî, Tebsıratü’l-edille, (nşr. Claude Salamé), I-II, Dımaşk: Institut Fran- çais de Damas 1990-93.
• Özcan, Hanifi, Mâtürîdî’de Bilgi Problemi, İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları 1993.
• Pezdevî, Ehli Sünnet Akaidi (çev. Şerafeddin Gölcük), İstanbul: Kayıhan Yayınları 1994.
• Pezdevî, Usûlü’d-dîn (nşr. Hans Peter Linss), Kahire: el-Mektebetü’lEzheriyye li’t-Türâs 2006.
• Râgıb el-İsfahânî, Kitâbü’z-zerî‘a ilâ mekârimi’ş-şerî‘â (nşr. Ebû Yezîd elAcemî), Kahire: Dârü’s-Sahve 1405/1985.
• Râgıb el-İsfahânî, Tafsîlü’n-neş’eteyn ve tahsîlü’se‘âdeteyn (nşr. Abdülmecîd en-Neccâr), Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1408/1988.
• Talip Özdeş, Mâturîdî’nin Tefsir Anlayışı, İstanbul: İnsan Yayınları 2003.
• Tehânevî, Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn (nşr. Ali Dahrûc), Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn I-II, 1996.
• Zeyne, Hüsnî, el-‘Akl ‘inde’l-Mu‘tezile tasavvuru’l-‘akl ‘inde’l-Kâdî Abdülcebbâr, Beyrut: Dârü’l-Âfâki’l-Cedîde 1978.