Tarihle Etkileşimi Bağlamında Ahlaki Bilincin Evrenselliği ve Tarihselliği Problemi

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 2, 331 - 349, 31.12.2019

Şengül Özdemir

https://doi.org/10.17131/milel.668408

Öz

Küresel köy olarak nitelenen günümüzde farklı tecrübe tarzlarının veya söylemlerin çok sık şekilde yüzleşildiği bir dünya insanları kuşatmaktadır. Bu durum insan bilincinin ahlaki olanı nasıl anlamlandıracağı sorununu ortaya çıkarmaktadır. Zira hızla dönüşen küresel dünyada insanlar arası ilişkinin ahlaki boyutunu tartışabileceğimiz “en iyi”ye dair ortak eleştirel alan giderek kaybolmaktadır. Bu makalede ahlaki bilince dair evrensel ve tarihsel perspektif, kartezyen ve hermenötik gibi zıt bağlamlar içinde analiz edilmekte, “tarihi” boyutun ahlaki bilince dair eleştirel alanın oluşumuna nasıl katkı sunduğu irdelenmektedir. Bu analizin amacı küresel dünyada birbirinden gittikçe soyutlanan fakat birbirine daha sık maruz kalan insani iliş-kilere dair eleştirel ve özgür alanın nasıl anlamlandırıldığını soruşturmaktır. Bu incelemede evrensellik düşüncesinin aksine hermenötik düşüncenin mevcut pratik dünyanın “tarihi” vasfını dikkate alarak ahlaki bilince dair eleştirel ve özgür alanı mümkün gördüğüne dikkat çekilmektedir. Dolayısıyla insanların mevcut tecrübelerini ve bu tecrübeye şekil veren dini, gelenek-sel, kültürel söylemlerini dikkate alarak yorum geliştiren hermenötik perspektifin, “en iyi” ekseninde sürekli şekilde sorgulanıp zenginleştirilen ahla-ki bir bilincin geliştirilmesine katkıda bulunabileceği dile getirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kartezyen, Hermenötik, Tarihsellik, Evrensellik, Ahlaki Bilinç

The Problem of the Universality and Historicity of Moral Consciousness in the Context of its Interaction with History

Öz

In today's world, which is described as a global village, in which different styles of experience or discourses are often confronted surrounds people. This fact confronts human consciousness with the question of how to make sense of the moral. Because in the rapidly transforming global world, the common critical area for “the best” to discuss the moral dimension of the interpersonal relationship is gradually disappearing. In this article, the universal and historical perspective of moral consciousness is analyzed in opposite contexts such as cartesian and hermeneutics and how the “histo-rical” dimension contributes to the development of the critical field of mo-ral consciousness is examined. The aim of this analysis is to investigate how the meaning of the critical and free space of human relationships, which are increasingly isolated from each other in the global world, but more often exposed to each other, is understood. In this study, it is pointed out that, contrary to the notion of universality, hermeneutic thought sees the critical and free space of moral consciousness by considering the historical character of the present practical world. Therefore, it is stated that hermeneutic perspective, which develop comments by considering the exis-ting experiences of people and the religious, traditional and cultural disco-urses that shape this experience, can contribute to the development of a moral consciousness which is constantly questioned and enriched on the “best” axis.

Anahtar Kelimeler

Cartesian, Hermeneutics, Historicity, Universality, Moral Consciousness

Kaynakça

• Bruns, Gerald L. “On The Coherence Of Hermeneutics and Ethics An Essay On Gadamer and Levinas”. Gadamer’s Repercussions Reconsi-dering Philosophical Hermeneutics. Ed. Bruce Krajewskii. California: University of California Press, 2004.
• Casullo, Albert. “A Priori Knowledge”. A Companion to Epistemology. Ed. Jonathan Dancy vd. 43-53. UK: Black-Well, 2010.
• Çetin, Rabiye. “Metin-Yorum İlişkisi Bağlamında Evrenselcilik-Tarihselcilik Karşılaştırması”. İslam ve Yorum Yorumun Tarihsel-Düşünsel Bağlamı ve Güncel Toplumsal Hayata Yansıması. Hazırlayan Fikret Karaman, 175-197. Malatya: Malatya İlahiyat Vakfı, 2017.
• Dilthey, Wilhelm. “Hermeneutiğin Doğuşu”. Çev. Doğan Özlem. Felsefe Tartışmaları 22 (1997): 92-115.
• Duralı, Teoman. “Tarihin Dayanılmaz Ağırlığı”. Ankara Üniversitesi İlahi-yat Fakültesi Dergisi 40/1 (1999): 1117- 126.
• Gadamer, Hans George. Hakikat ve Yöntem. çev. Hüsamettin Arslan & İsmail Yavuzcan. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2009.
• ________, “Tarih Bilinci Sorunu”. Toplum Bilimlerine Yorumcu Yaklaşım. Çev. Taha Parla, 79-106. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları, 1990.
• Greco, John. “Virtue Epistemoloji”. A Companion to Epistemology. Ed. Jo-nathan Dancy vd. 75-82. UK: Black-Well, 2010.
• Habermas, Jürgen. İnsan Doğasının Geleceği. Çev. Kaan H. Ökten. İstanbul: Everest Yayınları, 2003.
• ________, “Modernlik: Tamamlanmamış Bir Proje”. Çev. Gülengül Naliş. Postmodernizm. Haz. Necmi Zekâ. 31-44. İstanbul: Kıyı Yayınları, 1994.
• Heidegger, Martin. Varlık ve Zaman. Çev. Kaan H. Ökten. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2008.
• Kant, Immanuel. Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi. Çev. İoanna Kuçu-radi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2018.
• Löwith, Karl. Tarihte Anlam. Çev. Caner Tura. İstanbul: Say Yayınları, 2012.
• Nietzsche, Friedrich. Tarih Üzerine. Çev. Nejat Bozkurt. İstanbul: Say Yayınları, 2000.
• Özlem, Doğan. Etik -Ahlak Felsefesi-. İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• ________, “Evrenselcilik Mitosu ve Sosyal Bilimler”. Sosyal Bilimleri Yeni-den Düşünmek Yeni Bir Kavrayışa Doğru. İstanbul: Metis Yayınları, 2001.
• ________, “Felsefi Hermenötiğe Geçiş Yolu Olarak Tarihselcilik”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40/1 (1999): 127-145.
• ________, “Tarihsellik ve İnsan”. Felsefe Tartışmaları Dergisi 24 (1999): 7-21.
• ________, Tarih Felsefesi. İstanbul: Notos Kitap Yayınevi, 2000.
• Ponzio, Augusto. “Levinas’ın Batı Düşüncesinin İki Kalesi Hümanizm ve Kimlik Üzerine Eleştirisi”. Çev. Hande Koçak. Monokl, 4/7-9 (Son-bahar 2010): 192- 208.
• Ricoeur, Paul. Hafıza, Unutuş, Tarih. Çev. M. Emin Özcan. İstanbul: Metis Yayınları, 2010.
• ________, Yoruma Dair Freud ve Felsefe. Çev. Necmiye Alpay. İstanbul: Metis Yayınları, 2007.
• Tatar, Burhanettin. “Ahlaki Hakikatin Zamansallığı”. Çağdaş Sorunlar Spekülatif Düşünceler. Samsun: Etüt Yayınları, 2008.
• ________, “Din ve Ahlâk İlişkisi”. İslâm Ahlâk Esasları ve Felsefesi El Kitabı. Ed. Müfit Selim Saruhan. Ankara: Grafiker Yayınları, 2016.
• ________, Felsefi Hermenötik ve Yazarın Niyeti. Ankara: Vadi Yayınları, 1999.
• Wachterhauser, Brice R. “Anlamada Tarih ve Dil”. İnsan Bilimlerine Prole-gomena. Der. & Haz. Hüsamettin Arslan. İstanbul: Paradigma Ya-yınları, 2002.