Okumanın Tarihselliği ve Alımlama Estetiği ile Yeni Tarihselcilikte Anlamanın Tarihselliğinin İmkân ve Sınırlılıkları

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 2, 351 - 374, 31.12.2019

Atiye Gülfer Gündoğdu

https://doi.org/10.17131/milel.668430

Cited By: 1

Öz

Edebi eserin yirminci yüzyılın ilk yarısında Yeni Eleştiri içerisinde otonom ve kurgusal varlık kazanma talebi, yorumlanması hususunda tarihsellikle bağını radikal biçimde koparır. Aynı yüzyılın ikinci yarısında ise “okurun tarihselliği”ne dikkat çeken Alımlama Estetiği ve “metnin tarihselliği, tarihin metinselliği” kavramlarıyla anılagelen Yeni Tarihselcilik, Yeni Eleştiri sonrası bastırılan tarihsel bilince dönüş çabaları arasında anlamlı bir noktada durur. Ancak her iki yaklaşımda da edebi metinleri anlamanın tarihselliğinin, okurun yahut metnin tarihselliği üzerinden şekillendirilmesinin ağır bastığı görülür. Bu yazıda, ortaya çıkan bu durumun, edebi metinleri anlamanın çift yönlü tarihselliğini iki karşı uçtan eksik bıraktığı iddia edilecektir. Diğer taraftan, yazı boyunca tarihselci edebiyat teorisi, Yeni Eleşti-ri, Alımlama Estetiği ve Yeni Tarihselcilik içinde edebiyatın tarihle kurduğu gerilimli ilişkisi konusundaki temel sorular üzerinde durulacaktır. Bu yazı-da ayrıca, edebi metnin okunmasının; okurun kendisini tarih içinde bulu-vermesi, tecrübenin zamansallığı, insanın ve edebi metnin tamamlanamazlığı gibi boyutlarıyla tarihsel olduğu iddia edilecektir. Edebi metnin kurgusal varlığı ve otonomisini incitmeksizin tarihle, tarihsel olanla anlamlı bir ilişki kurabilmesi ancak okumanın tarihselliği üzerinden gerçekleştirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Okuma, Anlamanın Tarihselliği, Alımlama Estetiği, Yeni Tarihselcilik

Historicism of Reading and Possibilities and Limitations of Understanding of Historicism in Reception Aesthetics and New Historicism

Öz

The demand of the literary work to gain autonomous and fictional exist-ence within the New Criticism in the first half of the twentieth century, rad-ically breaks with the historicity in its interpretation. In the second half of the twentieth century, the Reception Aesthetics with the concept of ''histo-ricity of reader'' and New Historicism with the concept of ''historicity of text'' and ''textuality of history'' stand at a meaningful point among efforts to return to historical consciousness that disappeared after the New Criti-cism. However, in both approaches, it is seen that the historicity of under-standing literary texts predominantly shape through the only historicity of reader or only historicity of text. In this paper, it will be argued that this situation impoverishes the two-way historicity of understanding literary texts at two opposite ends. This paper also will mainly focus on the fundamental problems in the context of the tension relationship of literature with history in historicist literary theory, New Criticism, Reception Aesthetics and New Historicism. It will also be stated that reading the literary text is basically historical with its different dimensions such as the reader finds himself/herself thrown into history, the temporal of experience, the incompleteness of human existence and literary text. The ability to establish a meaningful relationship with history and historical without damaging the fictional existence and autonomy of literary text can be realized through the historicity of reading.

Anahtar Kelimeler

History, Reading, Historicity of Understanding, Reception Aesthetics, New Historicism

Kaynakça

• Aksoy, Nazan. “Yeni Eleştiri”, Eleştiri ve Eleştiri Kuramı Üstüne Söylemler. Haz. Mehmet Rifat, 15-28. İstanbul: Düzlem Yayınları, 1996.
• Culler, Jonathan. “Yorumun Ötesinde”. Çev. Ahmet Kocaman, Kuram Dergisi 5 (1994): 62-68.
• Eagleton, Terry. Edebiyat Kuramı: Giriş. Çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem. II. Çev. Hüsamettin Arslan ve İsmail Yavuzcan. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2009.
• ________, “Hermeneutik”, Hermeneutik Üzerine Yazılar. Der. ve çev. Doğan Özlem, 13-32. İstanbul: İnkılap, 2003.
• Gallagher, Catherine ve Greenblatt, Stephen. “Yeni Tarihselciliği Uygu-lamak”. Çev. Berat Açıl. Kritik Dergisi 1 (Mart, 2008): 20-34.
• ________, Practicing New Historicism. Chicago: The University of Chicago Press, 2000.
• Gecikli, Kubilay. “Yeni Tarihselcilik”, Çağdaş Edebiyatın Kuramsal Seyri. Ed. Aytaç Ören, Mümin Hakkıoğlu. Konya: Çizgi Kitabevi, 2019, 249-289.
• Greenblatt, Stephen. Shakespearean Negotiations, The Circulation of Social Energy in Renaissance England. Berkeley: University of California Press, 1988.
• Iser, Wolfgang. The Act of Reading: A Theory of Aesthetic Response. Balti-more, London: John Hopkins University Press, 1978.
• Jauss, Hans Robert, “Bilimsel Bir Yazın Tarihinin Çağırışı”. Çev. Tevfik Turan. Bağlam Dergisi 2 (İstanbul, 1980): 89-122.
• ________, “Literary History as a Challenge to Literary Theory”, Toward on an Aesthetic of Reception. Trans. Timothy Bahti. Minneapolis: The University of Minnesota Press,1982.
• Kayalı, Kurtuluş. “Siyaset Kıskacından Biçimcilik Kıskacına Tarihsel ve Sosyolojik Damarını Kaybetme Tehlikesi Sınırında Gezinen Türk Edebiyatı”. Doğu Batı Dergisi 22 (2003): 79-90.
• Kotan, Şevket. Kuran ve Tarihselcilik. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Oppermann, Serpil. Postmodern Tarih Kuramı: Tarihyazımı, Yeni Tarihselcilik ve Roman. Ankara: Phoenix, 2006.
• Palmer, Richard E. Hermenötik. Çev. İbrahim Görener. İstanbul: Ağaç Kitapevi, 2008.
• Ricoeur, Paul. Zaman ve Anlatı: Dört, Anlatılan (Öykülenen) Zaman. Çev. Umut Öksüzan ve Atakan Altınörs. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013.
• Tatar, Burhanettin. Felsefî Hermenötik ve Yazarın Niyeti: Gadamer vs. Hirsch. İstanbul: Vadi Yayınları, 2016.
• ________, “İkinci Baskıya Giriş”, Şevket Kotan, Kuran ve Tarihselcilik. 13-19. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• ________, 3 Derste Hermenötik. İstanbul: Vadi Yayınları, 2016.
• Uslu, Mehmet Fatih. Greenblatt’ın Yeni Tarihselci Eleştirisi. Kritik Dergisi 1 (2008): 1-19.
• Uysal, Zeynep, Edebiyatın Omzundaki Melek, Edebiyatın Tarihle İlişkisi Üzeri-ne Yazılar. Haz. Zeynep Uysal. İstanbul: İletişim, 2011.
• Wimsatt, William Kurtz ve Beardsley, Monroe Curtis. “The Intentional Fallacy”, The Verbal Icon: Studies in the Meaning of Poetry. 3-20. Ken-tucky: University of Kentucky Press, 1954.
• ________, “The Affective Fallacy”, The Verbal Icon: Studies in the Meaning of Poetry. 21-40. Kentucky: University of Kentucky Press, 1954.