Şamanizm: Muğlak Bir Kavramın Anatomisi

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 1, 25 - 44, 30.06.2020

Bilal Toprak

https://doi.org/10.17131/milel.742221

Öz

Şamanizm kavramı 1950’li yıllarda Mircea Eliade gibi din bilimcilerin ça-lışmalarıyla birlikte anlam genişlemesine uğrayarak daha büyük bir evreni ifade etmek üzere kullanılmaya başlanmaktadır. Ancak bu genişleme bir yandan geçmişteki dar anlamından önemli izler taşırken bir yandan da muğlak bir alana işaret etmektedir. Bu bağlamda Şamanizm kavramının yaşadığı anlam genişlemesi ve neticesinde ortaya çıkan kimi sorunlardan söz edilebilir. Bu çalışma dinler tarihi, antropoloji ve arkeoloji gibi alanlar açısından son derece önemli olan Şaman/Şamanizm kavramının tarihsel sü-reç içerisinde yaşadığı anlam değişikliğini ve bunun oluşturduğu algıyı konu edinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Şamanizm, Tarihöncesi, Şaman, Mircea Eliade, Sibirya, Shamanic Religion

Shamanism: Anatomy of an Ambiguous Concept

Öz

The concept of shamanism began to be used in the 1950s to express a larger universe by expanding meaning with the studies of religious scholars such as Mircea Eliade. However, this enlargement, on the one hand, has important traces of its narrow meaning in the past, while pointing to an ambiguous area. In this context, it can be mentioned that the meaning of the concept of shamanism expanded and some problems arising as a result. This study focuses on the semantic change and perception created by the concept of shaman/shamanism, which is very important in terms of the history of religions, anthropology, and archeology.

Anahtar Kelimeler

Shamanism, Prehistoric Shaman, Shaman, Mircea Eliade

Kaynakça

• Adıbelli, Ramazan. Mircea Eliade ve Din. istanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Castaneda, Carlos. Don Juan’ın Öğretileri. Çeviren Nevzat Erkmen. Epsilon Yayınevi, 2009.
• Claude Levi-Strauss. Günümüzde Totemizm. Çeviren Kasım Akbaş. Nora Yayınları, 2018.
• Eliade, Mircea. Mitler, Rüyalar ve Gizemler. Çeviren Cem Soydemir. 2. bs. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2017.
• ———. Şamanizm. Çeviren İsmet Birkan. 4. bs. İmge Kitabevi Yayınları, 2014.
• Flaherty, Gloria. Shamanism and the Eighteenth Century. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1992.
• Homayon Sidky. “Ethnographic Perspectives on Differentiating Shamans from other Ritual Intercessors”. Asian Ethnology 69, sy 2 (2010): 213-40.
• Hoppal, Mihaly, ve Gürbüz ERGİNER (Çev.). “Sibirya Şamanizminde Doğa Tapınımı”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 41, sy 1-2 (20 Ocak 2017).
• Levi-Strauss, Claude. Yapısal Antropoloji. Çeviren Adnan Kahiloğulları. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2012.
• Michael Harner. Şaman’ın Yolu. Çeviren Meral Bolak. İstanbul: Mia Yayınları, 2006.
• Michael Winkelman. “| Orijinal Nöroteoloji Olarak Şamanizm|”. Çeviren Ramazan Adıbelli, sy 20 (2015): 77-102.
• Mille, Richard De. Castaneda’s Journey: The Power and the Allegory. Capra Press, 1976.
• Noel, Daniel. The Soul of Shamanism: Western Fantasies, Imagined Realities. New York: Continuum International Publishing Group Ltd., 1998.
• Pharo, Lars Kirkhusmo. “A Methodology for a Deconstruction and Reconstruction of the Concepts ‘Shaman’ and ‘Shamanism’”. Numen 58, sy 1 (01 Ocak 2011): 6-70.
• Porr, Martin, ve Hannah Rachel Bell. “‘Rock-art’, ‘Animism’ and Two-way Thinking: Towards a Complementary Epistemology in the Understanding of Material Culture and ‘Rock-art’ of Hunting and Gathering People”. Journal of Archaeological Method and Theory 19, sy 1 (2012): 161-205.
• Tylor, Edward Burnett. Primitive Culture : Researches into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Language, Art, and Custom. London: London : Murray, 1903. http://archive.org/details/primitiveculture01tylouoft.
• Wallis, Robert J. Shamans/Neo-Shamans: Ecstasies, Alternative Archaeologies and Contemporary Pagans. London: Routledge, 2003.
• Winkleman, Michael. “Shamanism and the Origins of Spirituality and Ritual Healing”. Journal for the Study of Religion, Nature and Culture 3, sy 4 (08 Şubat 2010): 458-89.
• Znamenski, Andrei. The Beauty of the Primitive: Shamanism and Western Imagination. 1 edition. Oxford: Oxford University Press, 2007.