The Agenda of Mosque in Turkey: Media and Architecture (2009-2013) in the Cases of the Shakirin, Mimar Sinan, Camlica and Sancaklar Mosques

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 2, 299 - 332, 31.12.2020

Emin Selçuk Taşar , Halil İbrahim Düzenli

https://doi.org/10.17131/milel.804017

Öz

A holistic interpretation on the quantitative data in printed media of the ongoing mosque discussions in Turkey, starting with the Shakirin Mosque and continuing with the Atasehir Mimar Sinan Mosque, capturing its peak on the agenda with the Camlıca Mosque project and finally continuing with the Sancaklar Mosque, can function to summarize and create a scientific basis for the discussions on the mosque architecture. The Shakirin Mosque was opened for worship in May 2009, the Atasehir Mimar Sinan Mosque in July 2012 and the Sancaklar Mosque in November 2013. The construc-tion project of a large-scale mosque in Camlıca was announced to the pub-lic in May 2012. Between 2009 and 2013, the Turkish media, as never be-fore, reported and wrote about these four mosques built or to be built in Istanbul. Therefore, this historical period can be defined as a meaningful interval that deserves to be examined in detail. This article provides an evaluation of 8000 printed media news published between 2009-2013, re-ferring to the aforesaid four mosques. Significant changes in the graphs created by using quantitative data were interpreted, and breaking points and critical thresholds of the mosque-architecture agenda between 2009 and 2013 in Turkey were attempted to be identified. The most important threshold to be considered was in May 2012 when the construction project of the Camlıca Mosque was shared with the public. According to the find-ings obtained, it appears that it is possible to separate the mosque-architecture discussions in print media as before and after the Camlıca Mosque.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Istanbul, mosque discussions, mosque architecture, media

Türkiye’de Cami Gündemi, Medya ve Mimarlık (2009-2013): Şakirin, Mimar Sinan, Çamlıca ve Sancaklar Camileri Üzerine

Öz

Türkiye’de Şakirin Camii ile başlayıp Ataşehir Mimar Sinan Camii ile de-vam eden, Çamlıca Camii projesi ile gündemde en fazla yer alan ve son ola-rak Sancaklar Camii ile sürdürülen cami tartışmalarının basılı medyadaki niceliksel verileri üzerine toplu bir bakış, cami tartışmalarını toparlayıcı ve bilimsel bir zemine oturtucu işlev görebilir. 2009 yılı mayıs ayında Şakirin Camii, 2012 yılı Temmuz ayında Ataşehir Mimar Sinan Camii, 2013 yılı Kasım ayında Sancaklar Camii ibadete açılmıştır. Çamlıca’da büyük ölçekli bir caminin inşa edileceği ise 2012 yılı mayıs ayında kamuoyuyla paylaşıl-mıştır. İstanbul’da inşa edilen bu dört camiyle ilgili 2009-2013 yılları ara-sında Türkiye medyasında, daha önce hiç olmadığı miktarda, haber yapıl-mış ve yazılar yazılmıştır. Dolayısıyla bu tarihsel aralık irdelenmeyi hak eden anlamlı bir dönem olarak tanımlanabilir. Makalede, yukarıdaki dört caminin konu edildiği 2009-2013 yılları arasında yayımlanmış 8000 basılı medya verisi üzerine bir değerlendirme yapılmaktadır. Niceliksel verilerle oluşturulan grafiklerdeki anlamlı değişimler yorumlanmış, 2009-2013 yıl-ları arasında Türkiye’de cami-mimarlık gündeminin siyasi ve ideolojik çer-çevede kırılma noktaları, kritik eşikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Üzerin-de durulması gereken en önemli eşik Çamlıca Camii’nin yapılacağının ka-muoyuyla paylaşıldığı 2012 yılı mayıs ayında olmuştur. Elde edilen bulgu-lara göre basılı medyadaki cami ve mimarlık tartışmalarını Çamlıca’dan önce ve sonra şeklinde ayrımlamak mümkün gözükmektedir. Yapılan veya sürdürülen tartışmaların siyasetin gündemi ile fazlaca irtibatlı olduğu orta-ya çıkmış ve mimarlığın sadece tanımlı ve geçirgen olmayan bir alana sahip olmadığını, siyasi, ekonomik ve toplumsal ilişkilerin hepsiyle birlikte şekil-lendiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, İstanbul, cami tartışmaları, cami mimarisi, medya

Kaynakça

• Atlı, Mehmet, 90'lardan Günümüze Türkiye'de Cami Mimarlığı Tartışmalarına Mimarların Katılımı, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2010.
• Büyükçapar, Ali, “Cami Mimarlığında Mütevazılık”, Milli Gazete (2012, 24 Eylül).
• Çetinkaya, Hikmet, “Mimar Sinan, Cami, Özgürlük ve Din”, Cumhuriyet Gazetesi (2010, 12 Aralık).
• Coşkun, Ahmet Hakan, “İstanbul Modern Tadında Bir Cami”, Hürriyet Gazetesi (2009, 10 Mayıs).
• Coşkun, Bayram, “Akp Yeşilköy’e Kilise Yapıyor”, Yeni Mesaj Gazetesi (2012, 14 Aralık).
• Cumhuriyet Gazetesi (1946, 04 Kasım). “Şişli'de Yapılan Cami Güzel Oluyo”, Cumhuriyet Gazetesi, s. 4.
• Cumhuriyet Gazetesi (1949, 14 Mart). “Şişli Camii Tamamlanıyor”, Cumhuriyet Gazetesi, s. 1.
• Cumhuriyet Gazetesi (2005, 24 Eylül). “Halkın Yeşil Alana İhtiyacı Var, Cumhuriyet Gazetesi, s. 3.
• Cumhuriyet Gazetesi (2005, 30 Eylül). “Her Yeşil Alana Bir Cami”, Cumhuriyet Gazetesi, s. 1.
• Cumhuriyet Gazetesi (2011, 29 Kasım). “Erdoğan Ameliyat Oldu”, Cumhuriyet Gazetesi.
• Cumhuriyet Gazetesi (2013, 06 Şubat). “Cemaati Yeni Yapılacak Camiye Taşımak İçin Formül Aranıyor: Mecidiyeköy-Çamlıca Arasına Teleferik”, Cumhuriyet Gazetesi.
• Cumhuriyet Gazetesi (2013, 15 Ocak). “Mimarlık Dışı, Görgüsüz Bir Proje”, Cumhuriyet Gazetesi.
• Cumhuriyet Gazetesi (2018, 02 Ağustos). “Hukuka Karşı Güç Birliği”, Cumhuriyet Gazetesi, s. 4.
• Cumhuriyet Gazetesi (2018, 27 Mart). “Taksim Geçmişini Arıyor”, Cumhuriyet Gazetesi, s. 8.
• Çınar, Ender, “Yıl 1994: Belediye Başkan adayı Erdoğan Taksim Camii projesini anlatıyor”, 14 Kasım 2018, https://www.yenisafak.com/gundem/erdogan-taksim-camiini-boyle-anlatmis-3408743 (Erişim: 30 Eylül 2020).
• Divleli, Melek Kutlu 2000'ler İstanbul'unda Yedi Cami, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2011.
• Düzenli, Yahya, “Şehirlerimizde Urlaşma ve Kaybedilen Ölçü”, Milat Gazetesi (2012, 16 Haziran).
• Emre Arolat Architecture, Sancaklar Mosque, http://emrearolat.com/gallery/sancaklar-mosque/ (Erişim: 30 Eylül 2020).
• Gülen, Mustafa, Van ve Cami: Bir Anlamlandırma Denemesi, Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mardin, 2015.
• Habertürk Gazetesi (2012, 15 Kasım). “Ödüllü Proje Yok”, Habertürk Gazetesi. Hasol, Doğan, “Taksim Cumhuriyet Meydanı ve Çamlıca Camisi'nin Düşündürdükleri”, Yapı Dergisi, 2012/12, s. 6.
• Hassa Mimarlık, Ataşehir Mimar Sinan Camii, http://www.hassa.com/tr/proje/atasehir-mimar-sinan-camii (Erişim: 30 Eylül 2020).
• İstiklal Gazetesi (2012, 06 Haziran). “Sancaklar Camii’nin Temeli Törenle Atıldı”, İstiklal Gazetesi.
• Kutlu, Melek & Düzenli, Halil İbrahim, “Cumhuriyet Dönemi İstanbul’unda Cami Mimarisi”, Sosyoloji Divanı, 2016, sayı: 7, s. 89-108.
• Milliyet Gazetesi (1957, 10 Ocak). “Ankara’da, Kocatepe’de İnşa Ettirilecek Camiye Ait İki Devreli Proje Müsabakası Şartnamesi”, Milliyet Gazetesi, s. 2. Milliyet Gazetesi (1966, 13 Kasım). “Ankara’daki Modern Camiin Yapımı Durdu”, Milliyet Gazetesi, s. 1.
• Milliyet Gazetesi (1994, 29 Mart). “Taksim'e Cami Yapacağım”, Milliyet Gazetesi, s. 23.
• Milliyet Gazetesi (1994, 24 Temmuz). “Taksim’e Camiye Mimarlardan Tepki”, Milliyet Gazetesi, s. 3.
• Milliyet Gazetesi (1996, 26 Temmuz). “Taksim Cami Mahkemelik”, Milliyet Gazetesi, s. 16.
• Milliyet Gazetesi (2005, 09 Mayıs). “Çözülmezse Olaylar Büyür”, Milliyet Gazetesi, s. 20.
• Milliyet Gazetesi (2005, 21 Eylül). “Bu Karar Çok Konuşulacak”, Milliyet Gazetesi, s. 15.
• Milliyet Gazetesi (2005, 22 Eylül). “Yeşil Alana Halktan Tepki”, Milliyet Gazetesi, s. 1.
• Milliyet Gazetesi (2012a, 21 Temmuz). “Birbirimizi Sevmeye Mecburuz”, Milliyet Gazetesi.
• Milliyet Gazetesi (2012b, 21 Temmuz). “Büyük finalde 5 Projeyle Yarışacak”, Milliyet Gazetesi.
• Milliyet Gazetesi (2012, 31 Mayıs). “Çamlıca Tepesine Teleferikli Cami”, Milliyet Gazetesi.
• Posta Gazetesi (2013, 31 Mart). “En Büyük Caminin İnşaatı Başladı”, Posta Gazetesi.
• Sabah Gazetesi (2009, 11 Ağustos). “Şeyh'in İki Camisine Türk İmzası”, Sabah Gazetesi.
• Sabah Gazetesi (2013, 18 Kasım). “Klasiği Aşan Cami Tasarımı”, Sabah Gazetesi.
• Sakarya Gazetesi (2013, 24 Ocak). “Çamlıca'ya Türk-İslam Eseleri Müzesi”, Sakarya Gazetesi.
• Star Gazetesi (2010, 25 Haziran). “Martha Stewart Türkiye Turunda”, Star Gazetesi.
• Star Gazetesi (2012, 18 Ağustos). “İstanbul İçin Gurur Vakti”, Star Gazetesi.
• Taşar, Emin Selçuk, Aslında Neyi Konuşuyoruz? Türkiye’de Cami Tartışmalarına (2009-2013) Yönelik Bir Söylem Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mardin, 2015.
• Taşar, Emin Selçuk, “İhtiyaç Kavramının Mekan Politiği: Çamlıca Camii Örneği”, Sosyoloji Divanı, 2016, sayı: 7, s. 78-87.
• Tayla, Hüsrev, “Kocatepe Camisi'ni Yaptım ama Bu Hiçbirinin Kopyası Değil”, Mayıs 2009, http://v3.arkitera.com/s170-kocatepe-camisini-yaptim-ama-bu-hicbirinin-kopyasi-degil.html (Erişim: 30 Eylül 2020).
• Tayla, Hüsrev, “Kocatepe Camii”, DİA, (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002), c. 26, ss. 141-142.
• Turinay, Necmettin, “Şehirler, Camiler ve Kamu Binaları”, Yeni Akit Gazetesi (2012, 25 Temmuz).
• Türkiye Gazetesi (2013, 16 Mayıs). “Hafızlıkta Ahmet Yılmaz 1. Oldu”, Türkiye Gazetesi.
• Vatan Gazetesi (2012, 24 Temmuz). “Çamlıca Camii Projesi Yarışmayla Belirlenecek”, Vatan Gazetesi.
• Yazarı Yok, “Şakirin Camisi ve Çağdaş Cami Tasarımı”, Yapı Dergisi, 2009/8. Yeni Akit Gazetesi (2013, 06 Şubat). “Çamlıca’ya Cami Projesinde İlk Kazma Mart'ta Vurulacak”, Yeni Akit Gazetesi.
• Yeni Asır Gazetesi (2012, 24 Ocak). “Caminin İsmi Mimar Sinan”, Yeni Asır Gazetesi.
• Zeynep Fadıllıoğlu Architecture Interior Design Product Design, Sakirin Mosque, https://zfdesign.com/en/project/design-office/sakirin-mosque/ (Erişim: 30 Eylül 2020).
• “Çamlıca Camii'nin Son Durumu Görüntülendi”, 15 Eylül 2018, https://www.yenisafak.com/foto-galeri/gundem/camlica-camiinin-son-durumu-goruntulendi-2031512?page=1 (Erişim: 30 Eylül 2020).