Antik Doğal Teoloji Üzerine Bir İnceleme: Miletliler

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 2, 253 - 266, 31.12.2024

Adem İrmak

https://doi.org/10.17131/milel.1549785

Öz

Doğal teoloji; Tanrı ve sıfatlarını deneye dayalı ve mantıkî düşünce aracılığıyla anlamaya çabalayan bir felsefe dalıdır. Doğal teoloji ana çerçevesini dinden alır ve bir felsefe branşı olan metafiziğin en temel kaygısı Tanrı’nın varlığı lehine serdedilen deliller ise dinin en temel boyutunu oluşturur. Bu bakımdan doğal teoloji dinin ve felsefenin kesiştiği alanda yapılmaktadır. Tanrı’nın doğası üzerine çalışmak en az insanlık tarihi kadar eskidir, ancak Batı felsefesi söz konusu olduğunda bunun kökenlerini Antik Yunan düşüncesinde aramak gerekir. Geçtiğimiz yüzyılda Pre-sokratiklerle ilgili olarak yanlı bir okuma yapılagelmekteydi. Bu filozoflar ya nebevi yolunun müjdecileri ya da yalnızca doğaya odaklanan, herhangi bir teolojik iddiada bulunmayan bilim insanları olarak kabul ediliyordu. Bu çalışmanın amacı onların felsefi çabalarının doğal teoloji perspektifinden alternatif bir okumasının imkânını tartışmaktır. Böylesi tarih okumasının hem felsefe hem de din çalışmalarına yeni bakış açıları temin edeceği düşünülmektedir. Milet okulundan arda kalan fragmanların müsaade ettiği ölçüde onlarda bir doğal teoloji düşüncesinin izleğini takip etmek hem din felsefecilerine hem de felsefe tarihçilerine yeni bakış açıları kazandırabilir.

Anahtar Kelimeler

Miletliler, Doğa, Doğal Teoloji, tanrısallık, Tanrı, Din Felsefesi

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde etik ilkelere uyulmuştur.

An Inquiry on Ancient Natural Theology: The Milesians

Öz

Natural theology is a branch of philosophy that employs empirical and logical methods to gain insight into the nature of God and His attributes. The fundamental structure of natural theology is derived from the tenets of religion and the essential concerns of metaphysics, a branch of philosophy. The arguments for the existence of God represent a central aspect of religious discourse. Consequently, natural theology is situated at the nexus of religion and philosophy. The investigation of the nature of God is a pursuit that has been undertaken since the earliest periods of human history. Nevertheless, within the context of Western philosophy, its roots can be traced back to the ancient Greek tradition. In the last century, there has been a tendency to approach the Pre-Socratics with a certain degree of bias. These philosophers have been viewed in two distinct ways: either as evangelists of the prophetic path or as scientists whose focus was solely on nature and who made no theological claims. This paper examines the possibility of offering an alternative interpretation of their philosophical contributions from the perspective of natural theology. It is proposed that exploring the historical context could provide new insights into studying philosophy and religion. Scholars engaged in the field of the philosophy of religion and those specializing in the history of philosophy may gain new perspectives by tracing the footprints of natural theology within the surviving fragments of the Milesian school

Anahtar Kelimeler

The Milesians, Nature, Natural Theology, Divine, God, Philosophy of Religion

Etik Beyan

Ethical principles were followed during the preparation of this study.

Kaynakça

• Aristoteles (Aristo). Metafizik. çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınları, 2012.
• _______. Ruh Üzerine. çev. Zeki Özcan. Bursa: Sentez Yayınları, 2018.
• Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi 1 / Sokrates-Öncesi Yunan Felsefesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2022.
• _______. İlkçağ Felsefe Tarihi 2 / Sofistlerden Platon’a. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2014.
• Capelle, Wilhelm. Sokrates’ten Önce Felsefe. çev. Oğuz Özügül. İstanbul: Pencere Yayınları, 2011.
• Collingwood, R. G. Doğa Tasarımı. çev. Kurtuluş Dinçer. İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları, 1999.
• Cornford, F. Macdonald. Yunan Dini Düşüncesi: Homeros’tan İskender Çağına. çev. Orhan Özgüç. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2021.
• _______. Dinden Felsefeye Batı Nazariyatının Kökenleri Üzerine. çev. Özgüç Orhan. Albaraka Yayınları, 2022.
• _______. Sokrates Öncesi ve Sonrası. çev. A. M. Celal Şengör - Senem Onam. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Dürüşken, Çiğdem. Antikçağ Felsefesi: Homerostan Augustinus’a Bir Düşünce Serüveni. İstanbul: Alfa Basım yayın, 2013.
• Flannery, Kevin L. “Ancient Philosophical Theology”. A Companion to Philosophy of Religion. ed. Charles Taliaferro vd. West Sussex: Wiley - Blackwell Publishing, 2010.
• Gerson, Lloyd P. God and Greek Philosophy: Studies in the Early History of Natural Theology. London ; New York: Routledge, 1994.
• Gilson, Etienne. God and Philosophy. New Haven London: Yale University Press, 2nd edition., 2002.
• _______. Tanrı ve Felsefe. çev. Mehmet Aydın. İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1999.
• _______. “Tanrı ve Yunan Felsefesi”. çev. Mehmet Aydın. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29 (1987), 107-125.
• Höffe, Otfried. Felsefenin Kısa Tarihi. çev. Okşan Nemlioğlu Aytolu. İnkılap Kitabevi, 2008.
• İnan, Yusuf Ziya. Antikçağ Düşüncesinde Tanrı ve Varlık Sorunu. İstanbul: Okat Yayınları, 1984.
• Jaeger, Werner. İlk Yunan Filozoflarında Tanrı Düşüncesi. çev. Güneş Ayas. İthaki Yayınları, 2020.
• _______. The Theology of the Early Greek Philosophers: The Gifford Lectures, 1936. çev. Edward S. Robinson. Oxford: The Clarendon Press, 1948.
• Kranz, Walther. Antik Felsefe. çev. Suad Y. Baydur. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1994.
• Laertios, Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. çev. Candan Şentuna. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013.
• Moore, Clifford Herschel. The Religious Thought of the Greeks: From Homer to the Triumph of Christianity, Second Edition. Cambridge (Mass.): Harvard University Press, 1925.
• Ongun, Cemil Sena. Allah Fikrinin Tekâmülü: Taassup Düşmanları ve Laiklik Kahramanları. İstanbul: Semih Lütfi Suhulet Kütüphanesi, 1934.
• Pellegrin, Marie-Frédéerique (ed.). Tanrı. çev. Adnan Akan. Ankara: Fol, 2022.
• Rovelli, Carlo. Miletli Anaksimandros ya da Bilimsel Düşüncenin Doğuşu. çev. Atakan Altınörs. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2014.
• Russ, Jacqueline, Baudart A., Chenet, F.,vd. Kurucu Düşünceler / Felsefe Tarihi Cilt 1. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Taliaferro, Charles. “The Project of Natural Theology”. The Blackwell Companion to Natural Theology. 1-23. John Wiley & Sons, Ltd, 2009.
• Topaloğlu, Aydın. Filozofların Tanrısı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2020.
• Wright, M. R. Introducing Greek Philosophy. Berkeley: University of California Press, 2010.