Sosyobilimsel Konulara Yönelik Yürütülen Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi: Sistematik Bir Analiz

Yıl 2023, , 547 - 576, 10.02.2023

Zeynep Başkan Takaoğlu

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1075185

Cited By: 4

Öz

Sosyobilimsel konular teknolojik gelişmeler neticesinde ortaya çıkar ve toplum tarafından ciddi tartışmaları da beraberinde getirir. Bu tartışmaların sınıf ortamlarına taşınması ise öğrencilerin araştırma ve sorgulamaya dayalı öğretimlerine katkı sunar. Buna bağlı olarak son yıllarda sosyobilimsel alanda yürütülen çalışmalarda artışlar yaşanmıştır. Ancak tez çalışmalarında sistematik bir değerlendirmenin olmaması bir eksiklik olarak değerlendirilebilir. Bu gerçekten hareketle mevcut çalışmanın amacı; sosyobilimsel konularda yürütülen lisansüstü tezlerdeki araştırma eğilimlerinin belirlenmesidir. Bu amaç doğrultusunda nitel araştırma metodolojisine göre tasarlanan çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada, 2008 ile 2021 yılları arasında yürütülen 95 lisansüstü tez örneklemi oluşturmuştur. Elde edilen veri araştırmacı tarafından oluşturulan veri toplama aracı formu ile toplanmıştır. Verilerin analizinde ise alt problemlere bağlı olarak betimsel ya da içerik analizinden yararlanılmıştır. Çalışma sonucunda sosyobilimsel konuların 2018 yılında bir tepe noktasına ulaştığı, bazı üniversitelerde araştırmaların yoğunlaştığı ve genellikle fen bilgisi öğretmenliği bilim dalında yürütüldüğü görülmüştür. Yöntem açısından dengeli bir dağılımın olduğu, örneklem sayısının daha çok 11 ile 30 arasında tercih edildiği, genellikle ortaokul öğrencileri ve fen bilgisi öğretmenlerinin örneklemleri oluşturduğu ve veri analiz teknikleri ile veri toplama araçları arasında uyum olduğu belirlenmiştir. İçerik analizi sonucunda ise seçilen konularla sonuçlar ilişkili bulunmuştur. Duyuşsal özellikler, argümantasyon, alan bilgisi, öğretim yöntem ve teknikleri, muhakeme, başarı ve sosyobilimsel konuların etkilendiği faktörler kategorileri oluşmuştur. Bu doğrultuda gelecekte yürütülecek lisansüstü çalışmalarda bu araştırmadan elde edilen sonuçların yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

sosyobilimsel konu, meta sentez, lisansüstü tez

Kaynakça

• Au, W. (2007). High-stakes testing and curricular control: A qualitative metasynthesis. Educational Researcher, 36(5), 258-267. doi:10.3102/0013189X07306523.
• Au, W. (2007). High-stakes testing and curricular control: A qualitative metasynthesis. Educational Researcher, 36(5), 258-267. doi:10.3102/0013189X07306523.
• Aydın, E. ve Kılıç Mocan, D. (2019). Türkiye’de dünden bugüne sosyobilimsel konular: Bir doküman analizi. Anadolu Öğretmen Dergisi, 3(2), 184-197.
• Aydın, E. ve Kılıç Mocan, D. (2019). Türkiye’de dünden bugüne sosyobilimsel konular: Bir doküman analizi. Anadolu Öğretmen Dergisi, 3(2), 184-197.
• Bağ, H. ve Çalık, M. (2017). İlköğretim düzeyinde yapılan argümantasyon çalışmalarına yönelik tematik içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 42(190), 281-303.
• Bağ, H. ve Çalık, M. (2017). İlköğretim düzeyinde yapılan argümantasyon çalışmalarına yönelik tematik içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 42(190), 281-303.
• Bağ, H. ve Çalık, M. (2018). İlkokul 4. sınıf düzeyindeki fen eğitimi araştırmalarının tematik içerik analizi. Elementary Education Online, 17(3), 1353-1377. https:// doi.org/10.17051/ilkonline.2018.466357
• Bağ, H. ve Çalık, M. (2018). İlkokul 4. sınıf düzeyindeki fen eğitimi araştırmalarının tematik içerik analizi. Elementary Education Online, 17(3), 1353-1377. https:// doi.org/10.17051/ilkonline.2018.466357
• Bakaç, E. (2019). 2005 Fen ve teknoloji dersi öğretim programı, 2013 ve 2018 fen bilimleri dersi öğretim programlarının karşılaştırılması. Journal of Human Sciences, 16(3), 857-870. doi:10.14687/jhs.v16i3.5386
• Bakaç, E. (2019). 2005 Fen ve teknoloji dersi öğretim programı, 2013 ve 2018 fen bilimleri dersi öğretim programlarının karşılaştırılması. Journal of Human Sciences, 16(3), 857-870. doi:10.14687/jhs.v16i3.5386
• Çalık, M., Ayas, A. ve Ebenezer, J. V. (2005). A review of solution chemistry studies: Insights into students’ conceptions. Journal of Science Education and Technology, 14(1), 29-50. doi:10.1007/s10956-005- 2732-3.
• Çalık, M., Ayas, A. ve Ebenezer, J. V. (2005). A review of solution chemistry studies: Insights into students’ conceptions. Journal of Science Education and Technology, 14(1), 29-50. doi:10.1007/s10956-005- 2732-3.
• Choi, K., H. Cho, and J. Kim. (2000). The effects of socioscientific education in science classes on middle school students’ attitude toward science. Journal of the Korean Association for Research in Science Education, 20(4), 642–51.
• Choi, K., H. Cho, and J. Kim. (2000). The effects of socioscientific education in science classes on middle school students’ attitude toward science. Journal of the Korean Association for Research in Science Education, 20(4), 642–51.
• Cresswell, J.W. ve Plano Clark, V.L. (2011). Designing and conducting mixed methods research. Sage.
• Cresswell, J.W. ve Plano Clark, V.L. (2011). Designing and conducting mixed methods research. Sage.
• Çalık, M. ve Wiyarsi, A. (2021). A systematic review of the research papers on chemistry-focused socioscientific issues, Journal of Baltic Science Education, 20(3), 360-372.
• Çalık, M. ve Wiyarsi, A. (2021). A systematic review of the research papers on chemistry-focused socioscientific issues, Journal of Baltic Science Education, 20(3), 360-372.
• Çelik, S., Örenoğlu Toraman, S. ve Çelik, K. (2018). Öğrenci Başarısının Derse Katılım ve Öğretmen Yakınlığıyla İlişkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26 (1), 209-217. doi: 10.24106/kefdergi.378129
• Çelik, S., Örenoğlu Toraman, S. ve Çelik, K. (2018). Öğrenci Başarısının Derse Katılım ve Öğretmen Yakınlığıyla İlişkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26 (1), 209-217. doi: 10.24106/kefdergi.378129
• Çepni, S. (2007). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş, Genişletilmiş 3. Baskı. Celepler Yayıncılık.
• Çepni, S. (2007). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş, Genişletilmiş 3. Baskı. Celepler Yayıncılık.
• Değirmenci, A. ve Doğru, M. (2017). Türkiye’de Sosyobilimsel Konularla İlgili Yapılan Çalışmaların İncelenmesi: Bir Betimsel Analiz Çalışması. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 123-138.
• Değirmenci, A. ve Doğru, M. (2017). Türkiye’de Sosyobilimsel Konularla İlgili Yapılan Çalışmaların İncelenmesi: Bir Betimsel Analiz Çalışması. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 123-138.
• Driver, R., Newton, P. ve Osborne, J. (2000). Establishing the norms of scientific argumentation in classrooms. Science Education, 84(3), 287–312.
• Driver, R., Newton, P. ve Osborne, J. (2000). Establishing the norms of scientific argumentation in classrooms. Science Education, 84(3), 287–312.
• Ecevit, T., Balcı, N., Yıldız, M. ve Sayan, B. S. (2021). İlkokul Düzeyindeki Araştırma-Sorgulama, Argümantasyon ve STEM Temelli Uygulamalarının Tematik İçerik Analizi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (1) , 1100-1129. doi: 10.33711/yyuefd.957395
• Ecevit, T., Balcı, N., Yıldız, M. ve Sayan, B. S. (2021). İlkokul Düzeyindeki Araştırma-Sorgulama, Argümantasyon ve STEM Temelli Uygulamalarının Tematik İçerik Analizi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (1) , 1100-1129. doi: 10.33711/yyuefd.957395
• Erdamar Koç, G. (2010). Öğretmen adaylarının ders çalışma stratejilerini etkileyen bazı değişkenler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 82-93.
• Erdamar Koç, G. (2010). Öğretmen adaylarının ders çalışma stratejilerini etkileyen bazı değişkenler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 82-93.
• Genç, T. ve Genç, M. (2017). Türkiye’de sosyo-bilimsel konular üzerine yapılmış araştırmaların içerik analizi. Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 19-26.
• Genç, T. ve Genç, M. (2017). Türkiye’de sosyo-bilimsel konular üzerine yapılmış araştırmaların içerik analizi. Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 19-26.
• Günay, R. ve Aydın, H. (2015). Inclinations in studies in to multicultural education in Turkey: A content analysis study. Eğitim ve Bilim, 40(178), 1-22.
• Günay, R. ve Aydın, H. (2015). Inclinations in studies in to multicultural education in Turkey: A content analysis study. Eğitim ve Bilim, 40(178), 1-22.
• Hubberman, M. ve Miles, M. B. (2002). The qualitative researcher's companion. Sage.
• Hubberman, M. ve Miles, M. B. (2002). The qualitative researcher's companion. Sage.
• Kaltakçı Gürel D., Ölmeztürk, A., Durmaz, B., Abul, E., Uzun, H., Irak, M., Subaşı, Ö. ve Baydar, Z. (2017). 1990- 2016 Yılları Arasında Türkiye’de Fizik Eğitimi Alanında Yayınlanmış Tezlerin İçerik Analizi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37 (3), 1141-1172. doi: 10.17152/gefad.335238
• Kaltakçı Gürel D., Ölmeztürk, A., Durmaz, B., Abul, E., Uzun, H., Irak, M., Subaşı, Ö. ve Baydar, Z. (2017). 1990- 2016 Yılları Arasında Türkiye’de Fizik Eğitimi Alanında Yayınlanmış Tezlerin İçerik Analizi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37 (3), 1141-1172. doi: 10.17152/gefad.335238
• Kara, Y. (2012). Pre-service biology teachers’ perceptions on the instruction of socio-scientific issues in the curriculum. European Journal of Teacher Education, 35(1), 111-129.
• Kara, Y. (2012). Pre-service biology teachers’ perceptions on the instruction of socio-scientific issues in the curriculum. European Journal of Teacher Education, 35(1), 111-129.
• Kolstø, S. D. (2001). Scientific literacy for citizenship: Tools for dealing with the science dimension of controversial SSI. Science Education, 85, 291–310.
• Kolstø, S. D. (2001). Scientific literacy for citizenship: Tools for dealing with the science dimension of controversial SSI. Science Education, 85, 291–310.
• Kolstø, S. D. (2006). Patterns in students’ argumentation confronted with a risk-focused socio-scientific issue. International Journal of Science Education, 28(14), 1689– 1716. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) Fen Bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) öğretim programı. http://ttkb.meb.gov.tr/ adresinden 08.10.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Kolstø, S. D. (2006). Patterns in students’ argumentation confronted with a risk-focused socio-scientific issue. International Journal of Science Education, 28(14), 1689– 1716. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) Fen Bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) öğretim programı. http://ttkb.meb.gov.tr/ adresinden 08.10.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). http://ttkb.meb.gov.tr/ adresinden 08.10.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). http://ttkb.meb.gov.tr/ adresinden 08.10.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Önder, N., Oktay, Ö., Eraslan, F., Gülçiçek, Ç., Göksu, V., Kanlı, U., Eryılmaz, A. ve Güneş, B. (2013). Content analysis of physics education studies published in Turkish science education journal from 2004 to 2011. Journal of Turkish Science Education, 10(4), 151-163.
• Önder, N., Oktay, Ö., Eraslan, F., Gülçiçek, Ç., Göksu, V., Kanlı, U., Eryılmaz, A. ve Güneş, B. (2013). Content analysis of physics education studies published in Turkish science education journal from 2004 to 2011. Journal of Turkish Science Education, 10(4), 151-163.
• Özcan, C. ve Kaptan, F. (2020). 2008-2017 yılları arasında sosyobilimsel konulara ilişkin yapılan çalışmaların incelenmesi. Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 16-36.
• Özcan, C. ve Kaptan, F. (2020). 2008-2017 yılları arasında sosyobilimsel konulara ilişkin yapılan çalışmaların incelenmesi. Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 16-36.
• Öztürk, T. ve Kutlu D. (2021). Türkiye’de İspat Üzerine Yapılan Çalışmaların Analizi: Bir Sistematik Derleme. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 54, 32-68. doi: 10.9779/pauefd.782832
• Öztürk, T. ve Kutlu D. (2021). Türkiye’de İspat Üzerine Yapılan Çalışmaların Analizi: Bir Sistematik Derleme. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 54, 32-68. doi: 10.9779/pauefd.782832
• Presley, M. L., Sickel, A. J., Muslu, N., Merle-Johnson, D., Witzig, S. B., Izci, K. ve Sadler, T. D. (2013). A framework for socio-scientific issues based education. Science Educator, 22(1), 26–32.
• Presley, M. L., Sickel, A. J., Muslu, N., Merle-Johnson, D., Witzig, S. B., Izci, K. ve Sadler, T. D. (2013). A framework for socio-scientific issues based education. Science Educator, 22(1), 26–32.
• Sadler, T. D. (2004). Informal reasoning regarding SSI: A critical review of research. Journal of Research in Science Teaching, 41(5), 513–536.
• Sadler, T. D. (2004). Informal reasoning regarding SSI: A critical review of research. Journal of Research in Science Teaching, 41(5), 513–536.
• Sadler, T. D. ve Zeidler, D. L. (2005). The significance of content knowledge for informal reasoning regarding socioscientific issues: Applying genetics knowledge to genetic engineering issues. Science Education, 89(1), 71-93.
• Sadler, T. D. ve Zeidler, D. L. (2005). The significance of content knowledge for informal reasoning regarding socioscientific issues: Applying genetics knowledge to genetic engineering issues. Science Education, 89(1), 71-93.
• Shamos, M. H. (1995). The myth of scientific literacy. Rutgers University Press.
• Topçu, M. S. (2017). Sosyobilimsel konular ve öğretimi, Genişletilmiş 2. Baskı, Pegem Akademi.
• Topçu, M. S. (2017). Sosyobilimsel konular ve öğretimi, Genişletilmiş 2. Baskı, Pegem Akademi.
• Topçu, M. S., Muğaloğlu, E. Z. ve Güven, D. (2014). Fen eğitiminde sosyobilimsel konular: Türkiye örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 14(6), 2327-2348.
• Topçu, M. S., Muğaloğlu, E. Z. ve Güven, D. (2014). Fen eğitiminde sosyobilimsel konular: Türkiye örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 14(6), 2327-2348.
• Yager, R.E. (1996). History of science/technology/society as reform in the United States. In R.E. Yager (Ed.), Science/technology/society as reform in science education (pp. 3–15). State University of New York Press.
• Yager, R.E. (1996). History of science/technology/society as reform in the United States. In R.E. Yager (Ed.), Science/technology/society as reform in science education (pp. 3–15). State University of New York Press.
• Yaylacı, Z. ve Büyükalan, F. (2019). Sosyal bilgiler eğitiminde öğretmen görüşüne başvurulan tezlerin tematik açıdan incelenmesi (2005-2017). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (1), 1-19.
• Yaylacı, Z. ve Büyükalan, F. (2019). Sosyal bilgiler eğitiminde öğretmen görüşüne başvurulan tezlerin tematik açıdan incelenmesi (2005-2017). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (1), 1-19.
• Yıldız, Ş. ve Yenilmez, K. (2019). Matematiksel modelleme ile ilgili lisansüstü tezlerin tematik içerik analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 1-22.
• Yıldız, Ş. ve Yenilmez, K. (2019). Matematiksel modelleme ile ilgili lisansüstü tezlerin tematik içerik analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 1-22.
• Zeidler, D. L. (2014). Socioscientific Issues as a Curriculum Emphasis: Theory, Research and Practice. In S. K. Abell & N. G. Lederman (Eds.), Handbook of Research on Science Education (pp. 697-725). Routledge, Taylor and Francis.
• Zeidler, D. L. (2014). Socioscientific Issues as a Curriculum Emphasis: Theory, Research and Practice. In S. K. Abell & N. G. Lederman (Eds.), Handbook of Research on Science Education (pp. 697-725). Routledge, Taylor and Francis.
• Zeidler, D. L., & Keefer, M. (2003). The role of moral reasoning and the status of socioscientific issues in science education: Philosophical, psychological and pedagogical considerations. In D. L. Zeidler (Ed.), The role of moral reasoning on socioscientific issues and discourse in science education (pp. 7–38). The Netherlands: Kluwer Academic Press. doi:10.1007/1-4020-4996-X.
• Zeidler, D.L. ve Sadler, T.D. (2008). Social and ethical issues in science education: A prelude to action. Science and Education, 17( 8/9), 799–803.
• Zeidler, D.L. ve Sadler, T.D. (2008). Social and ethical issues in science education: A prelude to action. Science and Education, 17( 8/9), 799–803.
• Zimmer, L. (2006). Qualitative meta‐synthesis: a question of dialoguing with texts. Journal of Advanced Nursing, 53(3), 311-318.
• Zimmer, L. (2006). Qualitative meta‐synthesis: a question of dialoguing with texts. Journal of Advanced Nursing, 53(3), 311-318.