OKUMA ALIŞKANLIĞI VE OKUL KÜTÜPHANELERİNİN BİREYSEL GELİŞİME ETKİSİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: 225, 201 - 226, 18.02.2020

Hamza Aydoğdu

Öz

ARAŞTIRMA MAKALESİ


Hamza AYDOĞDU1

1 Millî Eğitim Bakanlığı Personel Genel Müdürü, [e-mail], ORCID ID: 0000-0002-7363-7542.






Öz: Çocukların okuma alışkanlığı edinmesi konusunda hem ailelerin hem de eğitim kurumlarının
çabası önemlidir. Onlara, okumayı teşvik edecek ortamlar sağlanmalıdır. Okumanın öneminin kavrana-
bilmesi için öğrenciler, eğitim süreci içine okul içinde edindikleri kazanımlar, aile ve çevre
tarafından desteklenmelidir. Okuma alışkanlığının kazanılmasında bu olumlu tutumların katkısı
büyüktür. Bir gelişmişlik kriteri olarak kabul edilen okuma alışkanlığı ve kütüphane kullanımı,
gerek bireysel gerekse toplumsal açıdan gelişimin de bir göstergesidir. Günümüzde toplumların okuma
alışkanlığı ile refah seviyesi arasında da doğrudan bir bağ kurulmaktadır. Bu çalışmanın amacı,
ulusal ve uluslararası düzeyde okuma alışkanlığı ve okul kütüphaneleri üzerine yapılan
araştırmaları karşılaştırarak Türkiye’deki “okuma alışkanlığı ve okul kütüphanelerinin kullanılma”
düzeyi hakkında bilgi vermektir.

Anahtar Kelimeler

Okuma alışkanlığı, okul kütüphaneleri, okumanın bireye katkıları

Kaynakça

• Ak, Ş. ve Çetintaş, H. B. (2015). Eğitimde Zenginleştirilmiş Kütüphanelerin Yeri ve Önemi: Ahmet Mesut Yılmaz İlkokulu Zenginleştirilmiş Kütüphane Uygulaması. Millî Eğitim Dergisi, 208, 18-32.
• Akman, İ. ve Akman, N. (2017). Çocuk ve Gençlerde Okuma Alışkanlığı Sorunu: Okul Kütüphanelerinin İşlevselliğine Bir Bakış. Türk Kütüphaneciliği, 31(2), 281-285.
• Aksaçlıoğlu, A. G. ve Yılmaz, B. (2007). Öğrencilerin Televizyon İzlemeleri ve Bilgisayar Kullanmalarının Okuma Alışkanlıkları Üzerine Etkisi. Türk Kütüphaneci- liği, 21(1), 3-28.
• Akyol, H. (2005). Türkçe İlkokuma Yazma Öğretimi (4. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Akyüz, Y. (2007). Türk Eğitim Tarihi (11. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Ali Canip. (1930). Mektep Kütüphanelerinin Sureti Teşkili içinde Teftiş Heyeti Umumi Raporu. Maarif Vekâleti Mecmuası, 19, 20-21.
• Amerikan Heyeti Raporu (1939). Maarif İşleri. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Antel, S. C. (1926). Maarif Teşkilatı Hakkında Bir Layiha. N. Altunya (Yay. haz.). Ankara: Millî Eğitim Yayınları.
• Aras, G. (2017). Edebiyat ve Kültür: Bireysel ve Toplumsal Gelişmede Okuma ve Kütüphane Alışkanlığı Üzerine. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Der- gisi, 10(2), 945-968.
• Atılgan, D. (2008). Türkiye’de Üniversite Kütüphanelerinin Tarihi. Türk Kütüphaneciliği, 22(4), 451-458.
• Balcı, A. (2009). İlköğretim 8. Sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlık ve ilgileri üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Balcı, A., Uyar, Y. ve Büyükikiz, K. K. (2012). İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin Okuma Alışkanlıkları, Kütüphane Kullanma Sıklıkları ve Okumaya Yönelik Tutumlarının İncelenmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), 965-985.
• Bamberger, R. (1990). Okuma Alışkanlığını Geliştirme. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Bayraktar, N. ve Duman, H. (1982). Yeni Türk Millî Eğitim Sistemi İçinde Kütüphane ve Özellikle Okul Kütüphanesinin Yeri. Türk Kütüphaneciliği, 31(3), 110-114.
• Baysal, J. (1992). Kitap ve Kütüphane Tarihine Giriş (2. Baskı). İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi.
• Cunbur, M. (1960). Onsekizinci Yüzyılda Bir Okul Kütüphanesinin Açılışı. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 8(1-2), 1-5.
• Çocuk Vakfı (2006). Türkiye’nin Okuma Alışkanlığı Karnesi. 03.12.2019 tarihinde http://cocukvakfi.org.tr/wpcontent/dosya/raporlar/13_okuma_aliskanli- gi_karnesi2006.pdf adresinden erişim sağlanmıştır.
• Demirel, Ö. (1999). İlköğretim Okullarında Türkçe Öğretimi. İstanbul: Millî Eğitim Yayınevi.
• Deniz, E. (2015). Ortaokul Öğrencilerinin Kitap Okuma Alışkanlıkları. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 3(2), 46-64.
• Dewey, J. (1939). Türkiye Maarifi Hakkında Rapor. İstanbul: Devlet Basımevi. Dökmen, Ü. (1981). Lise ve Üniversite Öğrencilerinin Okuma Becerileri, İlgileri, Oku- ma ve Kütüphane Kullanma Alışkanlıkları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilim-leri Fakültesi Dergisi, 23(2), 395-418.
• Ersoy, O. (2006). Eğitim Seferberliğinde Kütüphanelerimizin Rolü. D. Atılgan (Ed.).Ankara Üniversitesinin 60. Kuruluş Yılı Armağanı içinde (s. 212-213). Ankara: Ankara Üniversitesi BasımevErünsal, İ. E. (2015). Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik. Millî Eğitim Der- gisi, 208, 194-198.
• Eurostat (2018). http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/ adresinden 15.11.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Faik Reşit ve İsmail Hakkı. (Haz.). (1929). 1929- 1930 Ders Senesi Muallim Yıllığı (İkinci Sene). İstanbul: Devlet Matbaası.
• Göka, E. (2010). Türk’ün Göçebe Ruhu. İstanbul: Timaş yayınları.
• Güneş, F. (2016). Kâğıttan Ekrana Okuma Alanındaki Gelişmeler. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 1-18.
• Hart, C. (2001). Doing a literature search: A comprehensive guide for the social sciences. London: Sage.
• IFLA/UNESCO IFLA Okul Kütüphaneleri Rehberi (2018). Çev: S. Arıoğlu ve A. Y. Durukan 03.12.2019 tarihinde https://www.ifla.org/files/assets/school-lib- raries-resourcecenters/publications/ifla-school-library-guidelines-tr.pdf adre- sinden erişim sağlanmıştır.
• IFLA/ UNESCO Okul Kütüphanesi Bildirgesi (t.y.). Çev: İnci Önal. 14.12.2019 tarihin- de https://www.ifla.org/files/assets/school-libraries-resource-centers/publi- cations/school-library-manifesto-tr.pdf adresinden erişim sağlanmıştır.
• İleri, A. (2017). Okuma Kültürü ve Okul Kütüphaneleri Raporu 2017/Okul Kütüpha- necileri Derneği. Türk Kütüphaneciliği, 31(2), 259-262.
• İnce Samur, A. Ö. (2018). Okuma Kültürü Edinme Sürecinde Hangi Kitaplardan Nasıl Yararlanılmalıdır? Pesa International Journal of Social Studies, 4(4), 343-363.
• İnce Samur, Ö. (2014). Türkiye’deki ve Dünya’daki Çalışmaların Tanıklığında “Okuma Kültürü”. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(22), 157-188.
• Kakırman Yıldız, A. (2015). Türkiye’de Okuma Alışkanlığı Kültürü İçin Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Anaokulu Kütüphanelerinin Gerekliliği. Millî Eğitim Dergisi, 208, 90-105.
• Kavcar, C., Oğuzkan, F. ve Sever, S. (1995). Türkçe Öğretimi, Türkçe ve Sınıf Öğretmenleri İçin. Ankara: Engin Yayınları.
• MEB Öğrencilerin Okuma Düzeyleri (2007). 30.11.2019 tarihinde https://www.meb. gov.tr/earged/earged/okuma_duzey.pdf adresinden erişim sağlanmıştır.
• MEB PISA 2018 Türkiye Ön Raporu (2019a). 10.12.2019 tarihinde http://www.meb. gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_12/03105347_PISA_2018_Turkiye_On_Rapo- ru.pdf adresinden erişim sağlanmıştır.
• MEB Z- Kütüphane Sayıları (2019b). 14.12.2019 tarihinde http://z-kutuphane.meb. gov.tr:8076/zharita.html adresinde erişim sağlanmıştır.
• MEB DHGM (2015). Okuma Kültürü ve Z- Kütüphane Çalıştay Sonuç Raporu. Millî Eğitim Dergisi, 208, 287-372.
• MEB Okul Kütüphaneleri Yönetmeliği (2001, 27 Temmuz). Resmî Gazete (Sayı:26241). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/07/20060727-1.htm
• Mete, G. (2012). İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin Okuma Alışkanlığı Üzerine Bir Araştırma (Malatya İli Örneği). Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1), 43-66.
• Odabaş, H., Odabaş, Z. Y. ve Polat, C. (2008). Üniversite Öğrencilerinin Okuma Alışkanlığı: Ankara Üniversitesi Örneği. Bilgi Dünyası, 9(2), 431-465.
• Ogan, U. ve Tomru, T. (1990). Orta Dereceli Endüstriyel Teknik Öğretim Okulları Kütüphaneciliğe Giriş. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• OKUYAY Platformu Araştırma Sonuçları (2019). 20.11.2019 tarihinde http://okuyayplatformu.com/duyurular/okuma-kulturu-arastirmasi-paneli-gerceklestirildi/ adresinden erişim sağlanmıştır.
• Önal, H. İ. (2005). Okul Kütüphanelerinde Derme Geliştirme: Politikalar ve Dermelerin Betimlenmesi. Bilgi Dünyası, 6(2), 193-218.
• Önal, İ. ve Alaca, E. (2015). Okul Kütüphanesi Kullanımında Öğretmenlerin Rolü ve Sorumlulukları. Bilgi Dünyası, 16(1), 105-126.
• Önal, İ. H. (2015). Okul Kütüphaneleriyle Öğrencilerin 21.Yüzyıla Hazırlanması. Millî Eğitim Dergisi, 208, 233-248.
• Önal, İ. ve Şenyurt Topçu, Ö. (2013). Eğitimi Gerçekleştirmek: Öğretim Programlarında Okul Kütüphanelerinin Yeri. Bilgi Dünyası, 14(2), 306-328.
• Özdemir, E. (t.y.) Okuma Sanatı: Nasıl Okumalı, Neler Okumalı? İstanbul: İnkılâp Yayınevi. Öztürk, H. ve Tağa, T. (2018). Ortaokul Öğrencilerinin Bir Yıllık Z-kütüphane Deneyimleri: Bir Durum Çalışması. Türk Kütüphaneciliği, 32(1), 7-18. Doi: 10.24146/ tkd.2018.27Parker, B. (1939). Türkiye’de İlk Tahsil Hakkında Rapor. Ankara: Maarif Basımevi. PISA 2012 Araştırması Ulusal Nihai Rapor (2015). Yay. haz. D. Anıl, Y. Özer Özkan, E.Demir. 30.11.2019 tarihinde https://drive.google.com/file/d/0B2wxMX5xM-cnhaGtnV2x6YWsyY2c/view adresinden erişim sağlanmıştır.
• PISA 2015 Ulusal Raporu (t.y). Yay. haz. B. Özgürlük, H. B. Ozarkan, Ö. Arıcı.07.12.2019 tarihinde http://pisa.meb.gov.tr/wp-content/uploads/2014/11/ PISA2015_UlusalRapor.pdf adresinden erişim sağlanmıştır.
• Rufi, J. J. (1956). Türkiye’de Orta Öğretim: Müşahedeler, Problemler ve Tavsiyeler. Ankara: Maarif Basımevi.
• Sabev, O. (2006). İbrahim Müteferrika ya da İlk Osmanlı Matbaa Serüveni. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Sağlamtunç, T. (1990). Türkiye’de Üniversite Kütüphanecilik Bölümlerinin 4. Sınıf Öğrencilerinin Özgür (Boş) Zaman Ders Dışı Okuma Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma. Türk Kütüphaneciliği Dergisi, 4(1), 3-21.
• Sever, S. (1997). Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.Soysal, Ö. (1969a). Türkiye’de Okul Kütüphanesi. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği. Soysal, Ö. (1969b). Çağdaş Eğitim ve Türkiye’de Okul Kütüphanesi. Ankara: GüvenMatbaası.
• Şahin, A., İşcan, A. ve Maden, S. (2009). İlköğretim Öğrencilerinin Okul Kütüphaneleri ve Sınıf Kitaplıklarını Kullanma Durumları (Erzurum İli Örneği). Atatürk Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 183-196.
• TDK (2019). 20.11.2019 tarihinde https://www.sozluk.gov.tr/ adresinden erişim sağlanmıştır.
• Thompson, L. S. (1952). Türkiye’de Kütüphaneleri Geliştirme Programı. Türk Kütüpha-neciler Derneği Bülteni, 1(2), 85-99.
• TIMSS 2011 Ulusal Matematik ve Fen Raporu 4. Sınıflar (2014). Yay. haz. Büyüköztürk, Ş., Çakan, M., Tan, Ş. ve Atar, H.Y. 01.12. 2019 tarihinde http://odsgm.meb. gov.tr/test/analizler/docs/timss/TIMSS-2011-4-Sinif%20Raporu.pdf adresin- den erişim sağlanmıştır.
• TÜİK Uluslararası Standart Kitap Numarası (ISBN) İstatistikleri (2018a). 15.11.2019 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30589 adresinden erişim sağlanmıştır.
• TÜİK Kütüphane İstatistikleri (2018b). 15.11.2019 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/ PreHaberBultenleri.do?id=30595 adresinden erişim sağlanmıştır.
• Türkiye Okuma Kültürü Haritası. (2011). http://www.kygm.gov.tr/Eklenti/55,yone- tici-ozetipdf.pdf?0 adresinden 05.12.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Uluğ, F. (1995). Okulda Başarı (4. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yılmaz, B. (2004). Öğrencilerin Okuma ve Kütüphane Kullanma Alışkanlıklarında Ebeveynlerin Duyarlılığı. Bilgi Dünyası, 5(2), 115-136.
• www.tk.org.tr/index.php/TK/article/download/412/404 Türkiye’de ihtiyaç maddeleri sıralamasında kitap 235. sırada yer alıyor! (Erişim tarihi 10 Aralık 2019)