DİJİTAL BİLGİ KAYNAKLARI VE ORTAMLARININ ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN OKUMA DAVRANIŞLARINA ETKİLERİ

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: 227, 89 - 116, 01.08.2020

Hüseyin Odabaş Zuhal Yonca Odabaş Kasım Binici

Öz

Okuma alışkanlığı, kısa, orta ve uzun vadeli amaçları başarabilmek için bilgi/enformasyon edinimine yönelik belirli zaman aralıklarıyla sürdürülen okuma davranışıdır. Okuma alışkanlığı her bireyde farklı özellikler gösterebilir. Okunan konu, okuma süresi ve zamanı, okunan aracın türü, okunan materyalin türü ve formatı gibi kimi özellikler söz konusu farklılıklar arasında gösterilebilir. Okuma davranışını incelemeye yönelik yürütülen çalışmaların pek çoğunda, toplumda okuma davranışının farklılıklar sergilediği saptaması yapılmaktadır. Büyük oranda yalnızca kâğıt ortamlar aracılığıyla edinilen bilgiye günümüzde çok farklı ve oldukça konforlu araçlar aracılığıyla ulaşılabilmektedir. Masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar, tabletler, e-kitaplar, televizyonlar ve/veya akıllı telefonlar günümüzde dijital bilginin okunabildiği en yaygın araçlar olarak bilinmektedir. Daha çok söz konusu ortamlar üzerinde yaşam bulan dijital okuma, okuma eyleminin dijital enformasyon ve bilgi kaynakları üzerinde sürdürülmesi sürecini ifade eden davranış şeklinde tanımlanmaktadır. Dijital okuma, okunanı anlama, hissetme ve düşünmeye yönelik etkileri üzerinde irdeleme yapılması gereken önemli bir konudur. Bu araştırma ile üniversite öğrencilerinin dijital metin/elektronik kitap ile geleneksel okuma ortamları arasında tercihlerini hangi taraf üzerinde yoğunlaştırdıkları saptaması yapılmaktadır. Söz konusu saptamaları yapabilmek için anket tekniğinden yararlanılmıştır. Anket uygulamasına katılım gösteren toplam katılımcı sayısı 320’dir. Araştırma sonucunda elde edilen en önemli bulgu, toplumun genç ve görece teknolojik yatkınlığı olan tabakası olmalarına rağmen katılımcıların okuma eylemi için hâlâ büyük oranda geleneksel okuma ortamlarını ve materyallerini tercih ediyor olmalarıdır.

Anahtar Kelimeler

Dijital Okuma, Öğrencilerde Okuma Alışkanlığı, Okuma Okuryazarlığı, Okuma Kültürü

Kaynakça

• 98 YILLIK RESMİ GAZETE ARTIK BASILMAYACAK. (2018, 18 Eylül).T24 Bağımsız İnternet Gazetesi. 18 Şubat 2019 tarihinde https://t24.com.tr/haber/98-yillik-resmi-gazete-artik-basilmayacak,702503 adresinden erişildi.
• AKSAÇLIOĞLU, A. G. ve Yılmaz, B. (2007). Öğrencilerin televizyon izlemeleri ve bilgisayar kullanmalarının okuma alışkanlıkları üzerine etkisi. Türk Kütüphaneciliği, 21(1), 3–28.
• ANNAMALAI, S. ve Muniandy, B. (2013). Reading habit and attitude among Malaysian polytechnic students. International Online Journal of Educational Sciences, 5(1), 32–41.
• AÖF. (2016, 14 Haziran). Atatürk Üniversitesi AÖF Ders Kitapları. 15 Aralık 2017 tarihinde http://www.ataturk-aof.com/ataturk-universitesi-aof-ders-kitaplari/ adresinden erişildi.
• ARSLAN, Y. ve Çelik, Z. Ç. E. (2009). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(26), 113–124.
• AZİZ, A. (2008). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• BARON, N. S. (2013). Do mobile technologies reshape speaking, writing, or reading? Mobile Media & Communication, 1(1), 134–140.
• BAYRAK, H. (2019). 2019 Türkiye internet kullanım ve sosyal medya istatistikleri. Dijilopedi. 22 Ekim 2019 tarihinde https://dijilopedi.com/2019-turkiye-internet-kullanim-ve-sosyal-medya-istatistikleri/ adresinden erişildi.
• BÜLBÜL, S. H., Mısırlıoğlu, E. D., Ceyhun, G., Araz, N. C. ve Altuğ, U. (2014). Toplumumuzda okuma alışkanlığı ve medya takibini etkileyen faktörler. TAF Preventive Medicine Bulletin, 13(1).
• ELKATMIŞ, M. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının okuma ilgi ve alışkanlıkları. K.Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 1223–1240.
• EYGÜ, H. ve Karaman, S. (2013). Uzaktan eğitim öğrencilerinin memnuniyet algıları üzerine bir araştırma. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 36-59.
• FIRAT, H. ve Coşkun, M.V. (2017). Türkçe öğretmeni adaylarının kitap okuma kültürü: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi örneği. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(1), 145-162.
• GÜNEŞ, F. (2010). Öğrencilerde ekran okuma ve ekranik düşünme. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 1-20.
• GÜVEN, H. (2017, 12 Nisan). Kağıtsız yaşam: Yılda 7 ağacı kurtarabilirsiniz! Türkçe Yayın. 22 Ekim 2019 tarihinde https://medium.com/t%C3%BCrkiye/ka%C4%9F%C4%B1ts%C4%B1z-ya%C5%9Fam-m%C3%BCmk%C3%BCn-m%C3%BC-7018d6539ead adresinden erişildi.
• HSIEH, Y.C., Kuo, C.T. ve Lin, H. (2016). The Effect of screen size of mobile devices on reading efficiency. Human Aspects of IT for the Aged Population: Design for Aging içinde (C. 9754, ss. 435-445). Cham: Springer International Publishing. 22 Ekim 2019 tarihinde http://link.springer.com/10.1007/978-3-319-39943-0_42 adresinden erişildi.
• KARASAR, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: Nobel.
• KURULGAN, M. ve Çekerol, G. S. (2008). Öğrencilerin okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 237-258.
• NEUMAN, W. L. (2007). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nitel ve nicel yaklaşımlar. (S. Özge, Çev.) (2. bs.). İstanbul: Yayın Odası.
• ODABAŞ, Z.Y., Odabaş, H. ve Kasapoğlu, A. (2013). E-learning programs: The Case of Ankara University, Turkey. Procedia—Social and Behavioral Sciences, 93, 10341038.
• ÖZBAY, M. (2006). Türkçe özel öğretim yöntemleri II. Ankara: Öncü Kitap.
• ÖZBAY, M., Bağcı, H. ve Uyar, Y. (2008). Türkçe öğretmeni adaylarının okuma alışkanlığına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi, 9(15), 117-136.
• ÖZTEMİZ, S., Bitri, E. ve Yılmaz, B. (2016). Ankara’da yaşayan sosyal bireylerin okuma alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Eğitim Bilim Toplum, 14(54), 152–171.
• PRENSKY, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon, 9(5), 1-6.
• SHIMRAY, S.R., Keerti, C. ve Ramaiah, C.K. (2015). An Overview of mobile reading habits. DESIDOC Journal of Library and Information Technology, 35(5), 343-354.
• SHRIMPLIN, A. K., Revelle, A., Hurst, S. ve Messner, K. (2011). Contradictions and consensus—Clusters of opinions on e-books. College & research libraries, 72(2), 181–190.
• SUSAR KIRMIZI, F. (2012). Öğretmen adaylarının kitap okuma alışkanlığına yönelik tutum ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies, 7(3), 2353-2366.
• TOK, M., Küçük, B. ve Kırmacı, Ö. (2015). Secondary School Reading Habit Scale: Validity And Reliability Study, 11(2), 694-716.
• TOSUN, N. (2012). The effect of computer and the internet on the reading habit of teacher candidates. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 11(21), 83–99.
• ULUTAŞ, A. (2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının kitap okuma alışkanlığına ilişkin tutumlarının çevrim içi öğrenme açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(2). 22 Ekim 2019 tarihinde http://dergipark.ulakbim.gov.tr/teke/article/view/5000197157 adresinden erişildi.
• WEBER, M. (1964). The Theory of social and economic organization. New York: Simon & Schuster Inc.
• YILMAZ, B., Köse, E. ve Korkut, Ş. (2009). Hacettepe Üniversitesi ve Bilkent Üniversitesi öğrencilerinin okuma alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Türk Kütüphaneciliği, 23(1), 22–51.
• YILMAZ, M. ve Darıcan, A. M. (2016). Okumaya hazıroluşluğun ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıklarına ilişkin tutumlarına etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (Özel Sayısı), 97-110. 11 Şubat 2019 tarihinde http:// dergipark.gov.tr/buefad/issue/3817/51340 adresinden erişildi.
• ZIMING, L. I. U. (2012). Digital reading: An overview. Chinese Journal of Library and Information Science, 5(1), 85-94.