İLKOKULLARA ÖĞRETMEN YETİŞTİRME (1923-2018)

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: 228, 71 - 105, 12.11.2020

Faik Benli

https://doi.org/10.37669/milliegitim.824834

Öz

Cumhuriyetin ilanı ile ilkokul öğretmenlerinin nerede yetiştirileceği meselesi dönemin eğitim yöneticilerinin çözmesi gereken önemli meselelerden biri olarak karşımıza çıkar. Bu kapsamda ilkokul öğretmenleri bir dönem köy öğretmen ve şehir ilk öğretmen okullarında olmak üzere iki farklı eğitim kurumunda yetiştirilmiştir. Ayrıca İlkokul öğretmeni yetiştirmede hem örgün hem de yaygın eğitim kurumlarından faydalanılmıştır. İlk muallim mektepleri, pedagoji kursları, köy muallim mektepleri, köy öğretmen okulları, köy enstitüleri, ilköğretmen okulları, iki yıllık eğitim enstitüleri, eğitim yüksekokulları ve eğitim fakülteleri ilkokullara öğretmen yetiştiren örgün eğitim kurumlarımızdır. Köy eğitmen kursları, A ve B kursları, mektupla öğretim yaygın eğitim yoluyla öğretmen yetiştirmeye örnektir. İlkokul öğretmenlerinin farklı kaynaklardan yetiştirilmesi uygulamasına 1954 yılında son verilerek ilkokul öğretmeni yetiştiren tüm okulları “ilköğretmen okulları” çatısı altında birleştirilmiştir. İlerleyen yıllarda ülkemizde ve dünyada yaşanan gelişmeler, demografik yapımızdaki değişmeler ve sosyal koşullar öğretmen yetiştirmenin yükseköğretim kurumlarında yapılanmasını zorunlu kılmıştır. Bu kapsamda 1970 yılında ilköğretmen okullarının öğretim süresi yedi yıla çıkarılarak ilkokul öğretmenlerinin yükseköğretim düzeyinde yetiştirilmelerinin önü açılmıştır. 1982 yılında da ilkokul öğretmeni yetiştiren okullar Yüksek Öğretim Kurulu’na devredilmiştir. Nitel bir yöntemle desenlenen bu çalışmada 1923-2018 arası ilkokullara öğretmen yetiştiren kurumlar tanıtılmıştır. Yapılan araştırmada, cumhuriyetin ilanı sonrası ilkokullara öğretmen yetiştirme sistemimizde gerek kurum sayısı gerek teşkilatlanması açısından orijinal örneklere, zengin bir geleneğe sahip olduğumuz ve bu zenginliğin de öğretmen yetiştirme sistemine katkı sağlayacağı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen yetiştirme, ilkokul öğretmeni, sınıf öğretmeni

TEACHER TRAINING OF PRIMARY SCHOOLS (1923-2018)

Öz

With the proclamation of the Republic, the issue of where primary school teachers will be trained appears as one of the important issues that the education administrators of the period have to resolve. In this context, primary school teachers were trained in two different educational institutions, namely village teacher and city primary teacher schools. In addition, both formal and non-formal education institutions were used to train primary school teachers. Primary teacher schools, pedagogy courses, village teacher schools, village institutes, primary teacher schools, two-year education institutes, education colleges and education faculties are our formal education institutions that train teachers for primary schools. Village trainer courses, A and B courses, letter teaching are examples of teacher training through common education. The practice of training primary school teachers from different sources was ended in 1954, and all schools training primary school teachers were united under the roof of “primary school teachers”. In the following years, developments in our country and the world, changes in our demographic structure and social conditions made it compulsory to organize teacher training in higher education institutions. In this context, the education period of primary school teachers was increased to seven years in 1970, paving the way for primary school teachers to be trained at higher education level. In 1982, schools training primary school teachers were transferred to the Higher Education Board. In this study, which was designed with a qualitative method, the institutions that train teachers for primary schools between 1923-2018 were introduced. In the study, it was concluded that we have original examples, a rich tradition in terms of both the number of institutions and their organization in our teacher training system for primary schools after the proclamation of the republic, and this wealth will contribute to the teacher training system.

Anahtar Kelimeler

Teacher training, elementary teacher schools, classroom teachers

Kaynakça

• 842 sayılı İlk Mektep Mu’allim ve Mu’avinleri Hakkında Kanun (1926, 2 Haziran), Resmi Ceride, Sayı:388.
• 3238 sayılı Köy Eğitmenleri Kanunu, (1937, 24 Haziran), Resmi Gazete, Sayı:3639.
• 3803 sayılı Köy Enstitüleri Kanunu, (1940, 22 Nisan), Resmi Gazete, Sayı: 4491.
• 5210 sayılı 3803, 4274 ve 44S9 sayılı kanunların köy okulu, öğretmen evi, köy sağlık memurları ve ebeleri evleri inşa ettirilmesiyle ilgili maddelerinin değiştirilmesi ve
• 5012 ve 5082 sayılı kanunların kaldırılması hakkında Kanun, (1948, 31 Mayıs), Resmi Gazete, Sayı: 6919.
• 5541 sayılı Köy Enstitüleri Kanununun 3 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının Değiştirilmesi Hakkında Kanun, (1950, 18 Şubat), Resmi Gazete, Sayı 7436.
• 3238 sayılı Köy Eğitmenleri Kanununun Kaldırılması ve Eğitmenlerin Aylıklı Kadrolara Geçirilmesi Hakkında Kanun, (1963, 12 Eylül), Resmi Gazete, Sayı: 11503.
• 41 sayılı Yükseköğretim Kurumlan Teşkilâtı Hakkında Kanun Hükmündeki Kararname, (1982, 20 Temmuz), Resmi Gazete, Sayı: 17760.
• AKYÜZ, Yahya, (1978), Türkiye’de Öğretmenlerin Toplumsal Değişmedeki Etkileri (1848-1940), Doğan Matbaası, Ankara.
• AKYÜZ, Yahya, (2011), Türkiye Eğitim Tarihi, Pegem Yayıncılık, Ankara.
• ATAMAN, Ayşegül, (1998), “Eğitim Fakültesinin Yeniden Yapılanmasının Düşündürdükleri”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, Sayı:15, ss.263-270.
• Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, (1967), Millî Eğitim Hareketleri (1927-1966), Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• BARAN, Tülay Alim, (2008), Mustafa Necati’nin Söyledikleri, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• BAŞER Nurettin, KIRCI Fikri, BAŞTUĞ Erdal, TEZCAN Cezmi, ŞİBİK Necdet, (1995), Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme (1848-1995), Ankara: MEB Yayınları.
• CRESWELL, W. John, (2016), Nitel Araştırma Yöntemleri, (Çev. Edt. M. Bütün, S.B. Demir) (Orijinal Yayın Tarihi, 2013, Siyasal Yayın Dağıtım, Ankara.
• Demokrat Parti, (1946), Demokrat Parti Tüzüğü, Yıldız Matbaası, Eskişehir.
• ERGÜN, Mustafa, (1987), “Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Çalışmalarının Gelişmesi”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.2, Sayı:2, ss.10-18.
• GEDİKOĞLU, Şevket, (1971), Evreleri, Getirdikleri ve Yankılarıyla Köy Enstitüleri, İş Matbaacılık ve Ticaret, Ankara.
• KAPLAN, Mevlüt, (2002), Aydınlanma Devrimi ve Köy Enstitüleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• KAYA, Yahya Kemal, (2015), İnsan Yetiştirme Düzenimiz, Pegem Yayınları, Ankara.
• KOCABAŞ, Kemal, (2013), Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü 70 Yaşında, Hazırlayan Kemal Kocabaş, Hasanoğlan Köyünde Bir Yüksek Öğretim Kurumu: Yüksek Köy Enstitüsü,Yeni Kuşak Köy Enstitüleri Derneği Yayınları, İzmir.
• KOÇER, Hasan Ali, (1967), Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Problemi (1848-1967), Yargıçoğlu Matbaası, Ankara.
• KOÇER, Hasan Ali, (1974), “Türkiye’de Köy Eğitim ve Öğretimi”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C.7, Sayı:1, ss.89-129.
• Komisyon, (2017), Türkiye’de Öğretmen Eğitimi ve İstihdamı, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Ankara.
• KÜÇÜKAHMET, Leyla (2007), “2006-2007 Öğretim Yılında Uygulanmaya Başlanan Öğretmen Yetiştirme Lisans Programlarının Değerlendirilmesi”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Bahar 2007, C.5, Sayı:2, ss.203-218.
• MEB (1926), Tebliğler Mecmuası, Sayı:10.
• MEB (1945), Tebliğler Dergisi, C.8, Sayı:356.
• MEB (1947), Tebliğler Dergisi, C. 9, Sayı 432.
• MEB (1953), Öğretmen Okulları ve Köy Enstitüleri Programı, Millî Eğitim Basımevi, Ankara.
• MEB (1954), Tebliğler Dergisi, C. 16, Sayı 783.
• MEB (1969), Tebliğler Dergisi, C.33, Sayı:1607.
• MEB (1974), Millî Eğitimimizin Kasım 1974 Değerlendirmesi, MEB Planlama-Araştırma ve Koordinasyon Dairesi, Yayın No:74-39, Ankara.
• OKÇABOL Rıfat (2005), Öğretmen Yetiştirme Sistemimiz, Ütopya Yayınevi, Ankara.
• ÖZTÜRK, Cemil (1996), Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikaları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• SAĞLAM, Mustafa (2011), Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme, (Editör: Songül Aynal Kilimci) “Türk Eğitim Sisteminde ve Öğretmen Eğitiminde Yapısal Düzenlemeler ve Program Geliştirme Çalışmaları”, ss.137-181, Pegem Akademi, Ankara.
• ŞAHİN, Mustafa (1994). “Türkiye’de Köye Öğretmen Yetiştirme Model Önerileri: Uygulamalar ve Değerlendirmeler (Tarihi Gelişim)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.2, Sayı:4, ss.45-61.
• SARI, Muhammed ve UZ, Esma, (2017), “Cumhuriyet Döneminde Köy Eğitmen Kursları”, Turkish History Education Journal, Spring 2017, 6(1), ss. 29-55
• ŞEREN, Mustafa, (2008), “Köye Öğretmen Yetiştirme Yönüyle Köy Enstitüleri”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 28, Sayı:1, ss.203-226.
• SEVIM, Ali, ÖZTOPRAK, İzzet ve TURAL, Mehmet Akif, (2006), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (Bugünkü Dille), Divan Yayıncılık, Ankara.
• SEVINÇ, Mehmet Reşit, KANTAR DEVRAN, Müge, SEVINÇ, Gönül, (2016). “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Kırsal Alanda Uygulanan Eğitim Politikaları”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C.15 Sayı:56, ss.253-272.DOI:10.17755/esosder.39419.
• TBMM (1937), Zabıt Ceridesi, Devre:5, C.19, İçtima:2.
• TBMM (1940), Zabıt Ceridesi, Devre:4, C.10, İçtima:1.
• TBMM, (1954), Tutanak Dergisi, Dönem 9, Cilt. 27, Toplantı:4.
• TONGUÇ, İsmail Hakkı (1998), Eğitim Yoluyla Canlandırılacak Köy, Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları, Ankara.
• TÜRKOĞLU, P., (2010), Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyumu (Haz. Murat Alper Parlak), Cumhuriyetin Özgün Öğretmen Yetiştirme Modeli: Köy Enstitüleri, (ss.317-323) Korza Basım, Ankara.
• USTA, İlker, (2018). “Öğretmen Yetiştirme Lisans Programlarındaki Değişim Ve Açık ve Uzaktan Öğrenme Dersine Yönelik Öneriler”,Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 4(4), ss.58- 68.
• YILDIRIM, Osman ve ARHAN, Serdar., (2017), “Öğretmen Yetiştirme Programlarındaki Ders Ağırlıklarının Karşılaştırılması”, Millî Eğitim Dergisi, Kış (217), ss.197-218.
• YÖK, (1998), Eğitim Fakülteleri Öğretmen Yetiştirme Programlarının Yeniden Düzenlenmesi, Meteksan, Ankara.
• YÖK, (2007), Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Fakülteleri (1982-2007), Meteksan, Ankara.
• YÖK (2018). https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_daire-si/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans Programlari/AA_Sunus_%20Onsoz_Uygulama_Yonergesi.pdf Erişim tarihi: 12 Mart 2019.
• YÜCEL, Hasan Âli, (2018), Hasan Ali Yücel Köy Enstitüleri ve Köy Eğitimi ile İlgili Yazıları- Konuşmaları, Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları, Ankara.