ÇOCUKLARIN SAHİP OLDUKLARI HAKLARA İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: 228, 129 - 152, 12.11.2020

Mustafa Yavuzekinci Sümeyya Tatlı

https://doi.org/10.37669/milliegitim.824838

Cited By: 1

Öz

Çocuk hakları tüm dünyadaki çocukların doğuştan sahip olduğu kanunlar ve ahlaki değerlerle desteklenen yaşama, barınma, eğitim, sağlık, fiziksel ve duygusal istismara karşı korunma gibi hakların hepsini kapsayıcı nitelikte evrensel bir kavramdır. Çocuklarla çalışan her öğretmenin çocuk haklarının neler olduğunu bilmesi; uygulamalarında çocukların haklarını gözetmesi ve her çocuğu sahip olduğu haklar konusunda bilinçlendirmesi açısından önem taşımaktadır. Bu sebeple gerçekleştirilen nitel çalışmanın amacı; okul öncesi, ilkokul ve ortaokul bünyesinde görev yapan öğretmenlerin çocuk hakları konusundaki görüşlerini ortaya koymaktır. Çalışma grubunu okul öncesi öğretmenliği, sınıf öğretmenliği, Türkçe, matematik, fen bilgisi, İngilizce, din kültürü gibi çeşitli branşlara sahip ve çocuklarla aktif olarak çalışan 64 öğretmen oluşturmuştur. Araştırmaya ait veriler yarı yapılandırılmış görüşme formları aracılığıyla elde edilmiş olup içerik analizi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda; öğretmenlerin birçoğunun çocukların barınma, sağlık, beslenme, eğitim, oyun gibi temel haklarına vurgu yaptıkları belirlenmiştir. Öğretmenler çocukların en fazla istismara uğrayan haklarının ise oyun ve eğlence haklarının olduğu görüşünü ortaya koymuşlardır. Çok az öğretmenin çocukların düşüncelerini rahatlıkla ifade edebilme ve katılım haklarının bulunduğundan bahsetmesi ise öğretmenlerin bu haklara ilişkin bakış açılarının yetersiz olduğu düşüncesini akla getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Hakları, Öğretmen Görüşleri, Katılım Hakkı

INVESTIGATION OF TEACHER’S VIEWS RELATED TO CHILDREN’S RIGHTS

Öz

Children’s rights are a universal concept that encompasses all the rights of children all over the world, including life, shelter, education, health, physical and emotional abuse, all of which are supported by moral values and laws. It is important every teacher working with children to know what the rights of children are in terms of his observance in practices child and raise awareness of each child’s rights. The purpose of the qualitative work carried out for this reason; is to reveal the opinions of teachers working in pre-primary, primary and secondary schools on children’s rights. The study group consisted of 64 teachers with various branches such as pre-school teachers, classroom teachers, Turkish, mathematics, science, English and religious culture teachers actively working with children. The data for the study were obtained through semi-structured interview forms and analyzed by content analysis. As a result of the research; it has been determined that many of the teachers emphasize the basic rights of children such as shelter, health, nutrition, education and play. Teachers have expressed the view that the most abused rights of children are the rights of play and entertainment. The fact that there are only a few teachers say that children have the right to express their thoughts and they have the right to participate has been conceivable that the teachers’ opinions about these rights are inadequate.

Anahtar Kelimeler

Children’s Rihgt, Teacher Views, Participation Right

Kaynakça

• AKENGİN, H. (2008). A Comparative Study on Children’s Perceptions of The Child Rights in The Turkish Community of Turkey and Northern Cyprus. Education, 129, 224-234.
• AKMAN B. ve Ertürk G. (2011). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Çocuk Haklarına İlişkin Bilgi Düzeylerinin ve Okul Öncesi Dönemde Çocuk Haklarının Öğretilmesine İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi. Gülan A., Şirin M.R. ve Şirin C.M. (Ed.). 1. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yetişkin Bildirileri Kitabı-I. (1. Baskı). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• AKYÜZ, E. (2000). Ulusal ve Uluslararası Hukukta Çocuğun Haklarının ve Güvenliğinin Korunması. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• AKYÜZ, E. (2001). Çocuk Hakları Sözleşmesinin Temel İlkeleri Işığında Çocuğun Eğitim Hakkı. Millî Eğitim Dergisi, 151, https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Millî_Egitim_Dergisi/151/akyuz.htm (02.02.2018).
• ATEŞ A. (2015). Yönetimsel Açıdan Sınıf Öğretmenlerinin Çocuk Hakları Konusundaki Bilgi Sahibi Olmalarının Etkililiği Üzerine Bir Çalışma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• AVCI, A. (2011). Çocuk Haklarının Medya Boyutu-Sözleşmeler ve Yasal Düzenlemeler. (Hzl: M. R. Şirin) Çocuk Hakları Ve Medya El Kitabı: Anne-Baba, Öğretmen ve Medya Çalışanları İçin (s. 89- 105). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• BIJNENS, M., Vanbuel, M., Verstegen, S. ve Young, C. (2006). Handbook on Digital Video and Audio in Education, Creating and Using Audio and Video Material for Educational Purposes, The VideoAktiv Project, UK.
• BİLİR-SEYHAN, G. ve Arslan-Cansever, B. (2015). Okulöncesi Dönem Çocukları İçin Hazırlanmış “Çocuk Hakları” Temalı Pano Uygulamaları (Pilot Çalışma). Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(3), 345-354.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş., Çakmak Kılıç, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• CRESWELL, J. W. (2014). Araştırma Deseni (Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları). (Çvr. Edt. S. B. Demir). Ankara: Eğiten Kitap.
• ÇILGA, İ. (2001). Demokrasi, İnsan Hakları Kültürü Ve Çocuk Hakları. Millî Eğitim Dergisi, 151, 69–73.
• ÇOCUK HAKLARINA DAİR SÖZLEŞME, (1989). URL: http://www.unicef.org/turkey/crc/_cr23a.html (08.03.2018).
• DAĞ, H., Doğan, M., Sazak, S., Kaçar, A., Yılmaz, B., Doğan, A. ve Arıca, V. (2015). Current Approach to Child Rights. Cukurova Medical Journal, 40(1), 1-5.
• DEB, S. ve Mathews, B. (2012). Children’s rights in India: Parents’ and teachers’ attitudes, knowledge and perceptions. The International Journal of Children’s Rights, 20(2), 241-264.
• DİLSİZ, H. ve Mağden, D. (2015). Öğretmenlerin Çocuk İstismar ve İhmali Konusunda Bilgi ve Risk Tanıma Düzeylerinin Tespit Edilmesi. Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi “Erken Müdahale”. 11-13 Mayıs, Ankara. (Poster Bildiri).
• DİNÇ, B. (2015). Okulöncesi Eğitim Kurumuna Devam Eden Çocukların Ebeveynlerinin Çocuk Hakları Eğitimi Konusundaki Görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 3 (1), 7-25.
• DOEK, J. E. (2008). Citizen Child: A Struggle for Recognition. (Eds. J. Williams ve A. Invernizzi). Children and Citizenship (pp. XII-XVII). London: Sage.
• ERBAY, E. (2012). Türkiye’de Çocuk Haklarını Tanıtma, Yaygınlaştırma ve İzlemeye Yönelik Uygulamaların Eleştirel Analizi ve Bir Model Önerisi. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 23( 2), 47-74.
• ERBAY, E. (2013). Çocukların Katılım Hakkı Üzerine Bir Türkiye Değerlendirmesi. Journal of the Human and Social Science Researches, 2 (1), 38-54.
• ERSOY, A. F. (2011). İlköğretim Öğrencilerinin Çocuk Haklarına İlişkin Algıları. İlköğretim Online, 10 (1), 20-39.
• FAZLIOĞLU, Z. (2007). Çocuk Hakları Sözleşmesinde Yer Alan “Çocuk Hakları” Konusunda Öğretmenlerin ve Yöneticilerin Bilinç Düzeyleri (Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• FRANKLIN, B. (1993). Çocuk hakları. (Çev: A. Türker). İstanbul: Ayrıntı.
• FRANKLIN, B. (2005). The New Handbook of Children’s Rights: Comparative Policy and Practicie. London:Routledge.
• GENÇ, S. Z. ve Güner, F. (2016). Çocuk Hakları Bağlamında Medyaya İlişkin Aile Görüşleri (Çanakkale İli Örneği). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 1-23.
• GOLLOB, R. ve Krapf, P. (2007). Exploring Children’s Rights - Nine Short Projects for Primary Level. Council of Europe Publishing.
• GÖMLEKSİZ, M., Kilimci, S., Vural, R. A., Demir, Ö., Koçoğlu-Meek, Ç. ve Erdal, E. (2008). Okul Bahçeleri Mercek Altında: Şiddet ve Çocuk Hakları Üzerine Nitel Bir Çalışma. İlköğretim Online, 7(2), 273-287.
• GÖZ, N. L. ve Demir, M. (2014). Çocuk ve Kadın. 2. Baskı (Editörler: İ. Acun, B. Tarman ve E. Dinç). İnternet Destekli Etkin İnsan Hakları Demokrasi Ve Vatandaşlık Eğitimi (35-53). Ankara: Pegem Akademi.
• GÜLTEKİN, M., Gürdoğan-Bayır, Ö. ve Balbağ, N. L. (2016). Haklarımız Var: Çocukların Gözünden Çocuk Hakları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 ( 24), 971-1005.
• GÜVEN, M., Aktaş, B. Ç. ve Sever, D. (2013). Demokrasi Eğitimi Ve Okul Meclisleri Projesi Uygulamalarının ve Kazanımlarının Değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 46, 12, 1-23.
• LANSDOWN, G.(2001). Promoting Children’s Participation in Democratic Decision Making. Italy: UNICEF Innocenti Insight.
• HART, R. A. (2015). Çocukların Katılımı. (Çvr. T. Şener-Kılınç). Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• HODGKIN, R. ve Newell, P. (1998). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme Uygulama El Kitabı, (Çeviri), Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu.
• HOWE, R. B. ve Covell, K. (2005). Empowering Children: Chlidren’s Rights Education as a Pathway to Citizenship. London: University of Toronto Press.
• KARAMAN-KEPENEKÇİ, Y. (2000). İnsan Hakları Eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• KARAMAN-KEPENEKCİ, Y.(2003). Demokratik Okul, Eğitim Araştırmaları Dergisi, 11, 44 – 54.
• KARAMAN-KEPENEKCİ, Y. ve Baydık, B. (2009). Zihin Engelliler Öğretmen Adaylarının Çocuk Haklarına İlişkin Tutumları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42 (1), 329-350.
• KAYA, S. Ö. (2011). Öğretmen Adaylarının Çocuk Hakları İle İlgili Görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• KIZILIRMAK, K. ve Ersoy, Ö. A. (2015). İlkokul Birinci Sınıfa Devam Eden Çocukların Annelerinin Çocuk Haklarına Yönelik Tutumlarının İncelenmesi (Ankara Örneklemi), Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimler Fakültesi Dergisi, 1, 523-541.
• KOP Y. ve Tuncel G. (2010). Children’s Rights Perceptions of Social Studies Teachers. Eğitimde Kuram ve Uygulama. 6(1), 106-124.
• KOR, K. (2013). Okulöncesi Öğretmenlerinin Çocuk Hakları Konusundaki Görüşlerinin Belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• KORAN, N. (2015). Öğretmenlere Yönelik Çocuk Hakları Ve Hak İhlalleri Eğitiminin Değerlendirilmesi Üzerine Nitel Bir Çalışma, Hacettepe University of Health Sciences 1. Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi “Erken Müdahale” Ankara.
• KUTLUCA-CANBULAT, A. ve Argon, T. (2012). Instructors’ and Teacher Candidates’ Views on Children’s Rights. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 46, 283 – 288.
• KÜÇÜKALİ, A. (2015). Çocukların Oyun Oynama Hakkı Ve Değişen Oyun Kültürü. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (1), 1-14.
• MEREY, Z. (2012). Children Rights in Social Studies Curricula in Elementary Education: A Comparative Study. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(4): 3273-3284.
• MERRIAM, S. B. (2015). Nitel Araştırma. (Çvr. Edt. S. Turan). Ankara:Nobel Akademi Yayıncılık.
• MILES, M. B. ve Huberman, A. M. (2015). Nitel Veri Analizi. (Çvr. Edt. S. Akbaba ve A. Ersoy). Ankara: Pegem Akademi.
• NAYIR F. ve Karaman Kepenekçi Y. (2011). İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarında Çocukların Katılım Hakları. İlköğretim Online. 10(1), 160-168
• NESLİTÜRK, S. ve Ersoy A. F. (2007). Okulöncesi Öğretmen Adaylarının Çocuk Haklarının Öğretimine İlişkin Görüşleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(2), 245 257.
• OSLER, A. ve Starkey, H. (1998). Children’s Rights and Citizenship: Some İmplications for the Management of Schools. International Journal of Children’s Rights, 6(3), 313-333.
• ÖZDEMİR-ULUÇ, F. (2008). İlköğretim Programlarında Çocuk Hakları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• ÖZYILDIRIM T. (2007). Ankara İli İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Katılım Hakkını Kullanma Durumlarına İlişkin Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri (Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• PARKER-JENKINS, M. (1999). Sparing the Rod: Schools, Discipline and Children Rights, London:Trentham Books
• PATTON, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. (Çvr. Edt. M. Bütün ve S. B. Demir). Ankara: Pegem Akademi.
• PEKER, R. (2012). Sınıf Öğretmenlerinin Demokratik Tutumları ile Çocuk Haklarına Yönelik Tutumlarının Değerlendirilmesi (Manisa İli Örneği) (Yüksek Lisans Tezi), Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• PETERSON-BADALI, M. ve Ruck, M. D. (2008). Studying Children’s Perspectives on Self Determination and Nurturance Rights: Issues and Challenges. Journal of Social Issues, 64(4), 749-769.
• ŞALLI D. (2017). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Çocuk Hakları ile İlgili Görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi. 6(2), 80-87.
• TUĞRUL, B. (2015). Oyunun Gücü. (Edt. A. B. Aksoy). “Okul Öncesi Eğitimde Oyun”. Hedef Yayıncılık, Ankara.
• TUĞRUL, B. ve Metin Ö. (2006) Çocukların Oyun Oynama Hakkı. 3.Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi & 3.Uluslararası Çocuk Filmleri Festivali ve Kongre Kitabı (6-8 Kasım-İstanbul).
• TUTAR, C. (2014). Yazılı Basında Çocuk Haklarının Temsili: Hürriyet, Cumhuriyet, Sabah Ve Zaman Gazeteleri Üzerinde Yapılan Bir Araştırma. Journal of Yaşar University, 2014 9(34) 5760-5786.
• TÜRNÜKLÜ, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 24, 543–559.
• UÇUŞ, Ş. (2009). Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin İlköğretim Programlarındaki Yeri ve Sözleşme’ye Yönelik Öğretmenlerin ve Okul Yöneticilerinin Görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• UÇUŞ, Ş. ve Şahin, A. E. (2012). Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne Yönelik Öğretmenlerin Ve Okul Yöneticilerinin Görüşleri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (1), 25-41.
• UNICEF. (2004) .Çocuk haklarına dair sözleşme. Unicef, Türkiye . https://www.unicef.org/turkey/crc/_cr23c.html (20.03.2018)
• UNICEF, (2013). Çocuk Refahı Belgesi. Kalkınma Bakanlığı ve UNICEF Türkiye Temsilciliği.
• WILLMOT, P., Bramhall, M., Radley, K. (2012) Using Digital Video Reporting to İnspire and Engage Students. http://www.raeng.org.uk/publications/other/ using-digital-video-reporting (14.03.2018)
• YURTSEVER-KILIÇGÜN, M. ve Oktay, A. (2013). Effect of Socio-Economic Situation on Attitudes of Parents for Children’s Rights. Middle Eastern & African Journal of Educational Research, 4, 20-31.