DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ EĞİTİMİ, DİNDARLIK, AHLAKİ OLGUNLUK VE SALDIRGANLIK ARASINDAKİ İLİŞKİLER

Yıl 2021, Cilt: 50 Sayı: 232, 313 - 334, 24.11.2021

Mustafa Fatih Ay

https://doi.org/10.37669/milliegitim.747847

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, lise öğrencilerinde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi [DKAB] eğitimi ile saldırganlık arasında dindarlık ve ahlaki olgunluğun aracılık rolünün olup olmadığının belirlenmesidir. Çalışma nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modelindedir. Çalışmanın evrenini Erzurum ili merkez Yakutiye, Palandöken ve Aziziye ilçelerindeki imam-hatip lisesi haricindeki lise türlerinde okuyan son sınıf (12. Sınıf) öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini, %42,6’sı erkek (n=335), %57,4’ü (n=452) kız olmak üzere 787 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu, ortaöğretim DKAB genel amaçlarına erişim düzeyi ölçeği, saldırganlık ölçeği, dindarlık ölçeği ve ahlaki olgunluk ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde ise, korelasyon, regresyon analizi ve aracılık testleri kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, DKAB dersi genel amaçlarına erişim düzeyinin, dindarlık, ahlaki olgunluk ve saldırganlığı yordadığı belirlenmiştir. Dindarlık ve ahlaki olgunluğun ise, saldırganlığı yordadığı belirlenmiştir. Lise öğrencilerinin DKAB dersi genel amaçlarına erişim düzeyi ile saldırganlık arasında dindarlık ve ahlaki olgunluğun tam aracı rolünün olduğu belirlenmiştir. DKAB dersi öğrencilerin dindarlık ve ahlaki olgunluk düzeylerini pozitif yönde etkilemektedir. Bu etki ile de öğrencilerin saldırganlık düzeylerini düşürdüğü söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Saldırganlık, Dindarlık, Ahlaki olgunluk

Kaynakça

• ACUNER, H. Y. (2004). 14-18 yaş arası gençlerde ahlaki yargı gelişimi ve ahlak eğitimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• ALTAŞ, N. (2004). Gençlik döneminde din olgusu ve liselerde din öğretimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• ALTINOK, A. (1994). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretiminin lise öğrencileri davranışları üzerine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• AVCI, A. (2010). Eğitimde şiddet olgusu lise öğrencilerinde şiddet, saldırganlık ve ahlakî tutum ilişkisi: Küçükçekmece ilçesi örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• AYHAN, H. (2004). Türkiye’de din eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları.
• BALCI, A. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. BAŞAR, H. (2014). Sınıf yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• BİLGİN, B. (2007). Eğitim bilimi ve din eğitimi. Ankara: Gün Yayınları.
• BUDAK, S. (2000). Psikoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayıncılık.
• BUSS, A. (1961). The psychology of aggression. New York: John Wiley
• BUSS, A. H., & PERRY, M. P. (1992). The aggression questionnaire. Journal of Personality and Social Psychology, 63, 452-459.
• BUSS, A. H., & WARREN, W. L. (2000). Aggression Questionnaire: Manual. Los Angeles: Western Psychological Services.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, spss uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem Akademi.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. & Demirel, F.(2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• CAN, S. (2002). “Aggression questionnaire” adlı ölçeğin Türk popülasyonunda geçerlilik ve güvenirlilik çalışması (Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi). Genel Kurmay Başkanlığı, Gülhane Askeri Tıp Akademisi Haydarpaşa Eğitim Hastanesi, İstanbul.
• CENTERS FOR DISEASE CONTROL. (2016). Understanding School Violence. Retrieved from www.cdc.gov/violenceprevention/
• CRONBACH, L. J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika, 16(3), 297-334. doi:10.1007/BF02310555
• ÇAKMAK, A., & AY, M. F. (2016). Ortaöğretim din kültürü ve ahlak bilgisi dersi genel amaçlarına erişim düzey ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Değerler Eğitimi Dergisi, 14(31), 43-66.
• ÇAKMAK, A. (2018). Lise öğrencilerinde dkab eğitimi ile hayatı anlamlandırma arasında dindarlık ve sorumluluğun aracılık rolünün incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• ÇOKLUK, Ö.; ŞEKERCİOĞLU, G., & BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• DEBARBIEUX, E. (2009). Okulda şiddet: küresel bir tehdit (İ. Yerguz, çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. (Çalışmanın orijinali 2006`da yayımlanmıştır.)
• DİLMAÇ, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insanî değerler eğitiminin verilmesi ve bu eğitimin ahlaki olgunluk ölçeği ile sınanması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• EKE, C. Y. & ÖGEL, K.( 2006, 28-31 Mart). İstanbul’daki okullarda suç ve şiddetin yaygınlığı. I. Şiddet ve Okul: Okul ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler, Uluslararası Katılımlı Sempozyumu’nda sunulan sözlü bildiri, İstanbul.
• ERMAKOV, P. N., ABAKUMOVA, I. V., FEDOTOVA, O., & SHCHETININA, D. P. (2016). Hostility as a Psychological Phenomenon and Object of Scientific Research. International Journal of Environmental and Science Education, 11(18), 10829-10837.
• FİELD, A. (2009). Discovering Statistic Using SPSS for Windows. London: SAGE Publications.
• FROMM, E. (2011). İnsandaki yıkıcılığın kökenleri: ı (Ş. Alpagut, çev.). İstanbul: Payel Yayınları. (Çalışmanın orijinali 1973`te yayımlanmıştır.)
• GRAVETTER, F., & WALLNAU, L. (2014). Essentials of statistics for the behavioral sciences (8th ed.). Belmont, CA: Wadsworth.
• GÜNEŞ, A. (2015). Lise öğrencilerinin şiddet ve değer eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi(Rize ili örneği)(Yayımlanmamış Doktora Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• GÜRBÜZ, S., & ŞAHİN, F. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. GÜRSU, O. (2011). Ergenlik döneminde psikolojik sağlık dindarlık ilişkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• HARDY, S. A., WALKER, L. J., RACKHAM, D. D., & OLSEN, J. A. (2012). Religiosity and adolescent empathy and aggression: the mediating role of moral identity. Psychology of Religion and Spirituality, 4(3), 237-248.
• HUSAİN, S. A. (2000). Religion and mental health from the Islamic perspective”. In D.H. Rosmarin, & H. G. Koenig (Eds.), Handbook of religion and mental health, (pp. 279–290). California: Academic Press.
• INTERACTIVE MEDIATION TESTS. (2017). Retrieved from http://quantpsy.org/sobel/sobel.htm
• JONES, N., MOORE, K., VILLAR-MARQUEZ, E., & BROADBENT, E. (2008). Painful lessons: The politics of preventing sexual violence and bullying at school. London: Overseas Development Institute (ODI).
• KARSLI, N. (2011). Öfke kontrolü ve dindarlık ilişkisi (Erzurum örneği) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• KAVAS, E. (2013). Dini tutum-stresle başa çıkma ilişkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• KAYA, M. & AYDIN, C. (2011). Üniversite öğrencilerinin dini inanç ile ahlaki olgunluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30(30), 15-42.
• KAYA, M. (2007). İlköğretim DKAB öğretim programlarındaki ahlaki konuların ahlak eğitimi açısından değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23(23), 23-50.
• KAYIKLIK, H. & KALGI, M. E. (2017). Ortaöğretim öğrencilerinin tahripçi davranışlarda bulunma ile dindarlık düzeyleri arasındaki ilişki, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(2), 1-18.
• KESKİNOĞLU, M. Ş. (2008). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerine uygulanan mesnevi temelli değerler eğitimi programının ahlaki olgunluğa ve saldırganlık eğilimine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• KOÇ, B. (2011). Okullarda şiddet. Ankara: E Yazı Yayınları.
• KREJCİE, R.V., & MORGAN, D.W. .(1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30, 607-610.
• MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI (MEB). (2010). Ortaöğretim DKAB dersi öğretim programı (9,10,11 ve 12. sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• MERTLER, C. A., & VANNATTA, R. A. (2005). Advanced and multivariate statistical methods: Practical application and interpretation (3th ed.). Glendale, CA: Pyrczak Publishing.
• OK, Ü. (2011). Dini Tutum Ölçeği: Ölçek Geliştirme ve Geçerlik Çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 528-549.
• PAPE, R. A. (2003). The strategic logic of suicide terrorism. American political science review, 97(3), 343-361.
• PİŞKİN, M., ÖĞÜLMÜŞ, S., ÇINKIR, Ş., AYAS, T., BABADOĞAN, C., ÇOKLUK, Ö., ATİK, G., BOYSAN, M., KALAFAT, T. & ŞAHAN, B. (2011). Liselerde şiddetin saptanması ve okul temelli şiddeti önleme programının geliştirilmesi (Proje No: 108K305). Ankara: Tübitak.
• REES, D. G. (1987). Foundations of statistics. Florida: Chapman & Hall/CRC Press.
• SARIÇAM, H., ÇELİK, İ., ARICI, N., & KAYA, M. M. (2014). Ergenlerde insani değerler ve ahlaki olgunluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Internetional Journal of Human Sciences, 11(1), 1325-1342.
• SOBEL, M. E. (1982). Asymptotic intervals for indirect effects in structural equations models. In S. Leinhart (Ed.), Sociological methodology 1982 (pp.290-312). San Francisco: Jossey-Bass.
• TEKİN, M. (2004, 25-26 Aralık), Dindarlık bağlamında amel-i salih kavramına sosyolojik bir yaklaşım, Dindarlık Olgusu Sempozyumu’nda sunulan sözlü bildiri, İstanbul.
• TROCHIM, W. M., & DONNELLY, J. P. (2006). The research methods knowledge base (3rd ed.). Cincinnati, OH: Atomic Dog.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ (TBMM). (2007). Türkiye büyük millet meclisi çocuklarda ve gençlerde artan şiddet eğilimi ile okullarda meydana gelen olayların araştırılarak önlemlerin belirlenmesi amacıyla kurulan 10/337,343,356,357 esas numaralı meclis araştırma komisyonu raporu. (Rapor Sıra No: 1413). https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/arastirma_onergesi_gd.onerge_bilgileri?kanunlar_sira_no=491 adresinden edinilmiştir.
• ULU, M., & İKİS, M. (2016) Lise Öğrencilerinde Saldırganlık ve Din İlişkisi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30(41), 75-96.
• YAKUT, S. (2012). Lise öğrencilerinde dindarlık-şiddet eğilimi ilişkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• YAMAN, A. (2014). Müslüman bilincindeki savaş-cihad algısı ve savaş hukuku. B. Erul (Ed). Şiddet karşısında İslam içinde (ss.291-336). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• YAMAN, E., EROĞLU, Y. & PEKER, A. (2011). Başa çıkma stratejileriyle okul zorbalığı ve siber zorbalık. İstanbul: Kaknüs Yayıncılık
• YILMAZ, M. (2010). Ergenlerde şiddetin önlenmesinde din eğitiminin rolü (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.