TÜRKİYE’DE ÖZEL YETENEKLİ BİREYLERİ TANILAMA SÜRECİ VE TANILAMADA KULLANILAN YÖNTEMLER

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 233, 863 - 885, 15.02.2022

Hüseyin Şahin Aziz Zorlu

https://doi.org/10.37669/milliegitim.788454

Cited By: 1

Öz

Özel yetenekli bireylerin eğitimleri tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de gün geçtikçe daha fazla araştırmalara konu olmakta; eğitimcilerin, araştırmacıların, yöneticilerin ve velilerin gündeminde daha fazla yer tutmaktadır. Ancak özel yetenekli bireylere sağlanan eğitimin etkili ve verimli olabilmesi için özel yetenekli bireylerin tanılanma süreçlerinin bilimsel bir biçimde ele alınması ve yürütülmesi önemlidir. Çünkü eğitimde istenen; öğrencilerin hem bireysel kapasitelerini en iyi şekilde ortaya koyup değerlendirmeleri hem de kendilerini iyi tanıyarak kendisi ve çevresiyle uyum içinde olmayı başarmış bireyler yetişmesidir. Bu yüzden özel yetenekli bireylerin de hem yetenek ve kapasitelerinin doğru tespit edilerek gerekli eğitim desteğinden yararlanmaları hem de kendilerini tanıyarak kendileri ve çevreleri ile uyumlu olmalarının sağlanması açısından tanılama süreci önemlidir. Aksi takdirde yapılan eğitsel müdahalelerden istenen etki ve verim elde edilemeyecektir. Bu çalışma ile Türkiye’de özel yetenekli bireyleri tanılamada kullanılan süreç anlatılmıştır. Çalışmada derleme yöntemi kullanılmıştır. Özel yetenekli bireylerin tanılanma süreci ile ilgili hazırlanan araştırma ve yayınlar incelenerek ve güncel bilgiler dikkate alınarak bu makale hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

özel yetenekli birey, tanılama, tanılama süreci, özel yetenekli bireylerin tanılanması

IDENTIFICATION PROCESS OF INDIVISUALS WİTH GİFTED AND METHODS OF IDENTIFICATION IN TURKEY

Öz

Education of gifted individuals is seen to be the topic of more research day by day in our country as well as all over the world; it occupies more of the agenda of educators, researchers, administrators and parents. However, in order for the education provided to gifted individuals to be effective and efficient, it is important to consider and conduct the identification processes of those individuals in a scientific manner. Because what is desired in education is to raise individuals who have succeeded in being in harmony with themselves and their surroundings by knowing themselves well and making the best of their individual capacities. Therefore, the identification of gifted individuals is of vital importance so that their skills and capacities are correctly identified and they benefit from the required educational support, and they are in good rapport with themselves and their environment by recognizing themselves. Otherwise, the desired effect and efficiency will not be obtained from the educational processes. This work studies the processes employed to identify gifted individuals in Turkey. Related research has been compiled and cited in this work. The article has been written by examining the studies and publications made on the identification processes of gifted individuals and by utilizing the current academic knowledge of the discipline.

Anahtar Kelimeler

gifted individual, identification, diagnosis process, identification of gifted individual

Kaynakça

• ALTINOĞLU DİKMEER, İ. (2016). Zihinsel İşlevlerin Değerlendirmesinde Wechsler Çocuklar için Zekâ Ölçeği-IV (WÇZÖ-IV) ve Bilişsel Değerlendirme Sistemi (CAS)'nin Kullanılması. Türkiye Klinikleri J. Psychol-Special Topics 2016;1(1): 17 -27.
• ALTINOĞLU DİKMEER, İ. (2020). Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği-IV (WÇZÖ-IV / WISC-IV). M. Artıran içinde, Çocuk ve Ergenlerde Psikolojik Değerlendirme Araçları ve Yöntemleri: Uygulamacının El Kitabı. Der Yayınları, İstanbul.
• BAYKOC, N., UYAROGLU, B., AYDEMİR, D., SEVAL, C. (2012). A New Dimension İn Education Of Turkish Gifted Children.Procedia–Social and Behavioral Sciences, 47, 2005-2009.
• BAYKOÇ DÖNMEZ, N. (2015). Üstün ve Özel Yetenekli Çocuklar ve Eğitimleri, Necate Baykoç içinde, Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitim. (l.Basım). Eğiten Kitap Yayıncılık, Ankara.
• BİLDİREN, A., UZUN, M. (2007). Üstün Yetenekli Öğrencilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Tanılama Yönteminin Kullanılabilirliğinin İncelenmesi, Pamukkale üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl 2007, 2(22): 31-39.
• COHEN, R.J., SWERDLİK, M. E. (2015). Psikolojik Test ve Değerleme: Testlere ve Ölçmeye Giriş. (Ezel Tavşancıl, Çev.) Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara (Orijinal eserin yayın tarihi 2010).
• CUTTS, N.E., MOSELEY, N. (2004). Üstün Zekâlı ve Yetenekli Çocukların Eğitimi. (İsmail Ersevim, Çev.) Özgür Yayınları, İstanbul (Orijinal eserin basım tarihi bilinmiyor).
• ÇELİKTEN, Y. (2017). Üstün Yetenekli Çocuklar ve BİLSEM. Turkish Journal of Educational Studies, 4 (3): 87-104.
• DANİEL, M. H. (1997). Intelligence testing: Status and trends. American Psychologist, 52 (10): 1038–1045.
• DERELİ, F. (2019). Okul öncesi dönemdeki üstün yetenekli çocukların aday gösterilmelerine yönelik geliştirilen eğitim programının etkililiği (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• FLANAGAN, D. P., KAUFMAN, A. S. (2009). Essentials of WISC-IV Assessment. John Wiley & Sons: Hoboken, N. J. FLYNN, J. (1984). Themean IQ of Americans: Massivegains 1932 to 1978. Psychological Bulletin, Vol.95:1: 29-51.
• GERRİG, R.J., ZİMBARDO, P.G. (2016). Psikoloji ve Yaşam. (Gamze Sart, Çev.) Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara (Orijinal eserin basım tarihi 2010).
• GÜÇİN, G., ORUÇ, Ş. (2015). Türkiye’de Üstün Yetenekliler ve Üstün Zekâlılar Alanında Yapılmış Akademik Çalışmaların Çeşitli Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5 (2): 113- 135.
• GÜÇYETER, Ş. (2016). Türkiye’de Üstün Yeteneklileri Tanılama Araştırmaları ve Tanılamada Kullanılan Ölçme Araçları. Turkish Journal of Education. 5(4): 235-254.
• İNNALI, H. Ö. (2017). Türkiye'de Üstün Zekâlı ve Yetenekli Çocukların Dil Becerilerine Yönelik Yapılan Araştırmaların Değerlendirilmesi. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, Nisan 2017, 3(1): 75-94.
• KANER, S., BAYRAKLI, H., DİKEN, H. İ., ÇELİK, S. (2012). Türkiye’de Özel Eğitim Alanında Geliştirilen ve Uyarlanan Ölçme Araçları. Maya Akademi, Ankara.
• KARADAĞ, F. (2016). Özel yetenekli bireylerin tanılanması ve tanılamaya yönelik alternatif değerlendirme araçları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(46), 561-571.
• KARADAĞ, Y., BAŞTUĞ, G. (2018). Türkiye’de Zekâ Değerlendirme Sürecinde Yaşanan Etik Sorunlar ve Öneriler. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 17 (2) , 46-57.
• KURNAZ, A., (GÖKDEMİR) EKİCİ̇, S. (2020). BİLSEM Tanılama Sürecinde Kullanılan Zekâ Testlerinin Psikolojik Danışmanların ve BİLSEM Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Çocuk ve Medeniyet, 5 (10), 365-399.
• MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI (2013). Üstün Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Eylem Planı 2013–2017. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Genel Müdürlüğü.
• MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI (2016). Bilim ve Sanat Merkezleri Yönergesi, Erişim Tarihi: 03.02.2020.https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_10/07031350_bilsem_yonergesi.pdf
• MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI (2019). Bilim ve Sanat Merkezleri Öğrenci Tanılama ve Yerleştirme Kılavuzu 2019 – 2020, http://orgm.meb.gov.tr/, Yayınlanma Tarihi: 16 Kasım 2019.
• MİNDİVANLI AKDOĞAN, E., KOÇAK, G., SUBAŞI, M. (2017). Özel Yetenekli Çocukların Belirlenmesinde Okul Öncesi Öğretmenlerinin Görüşleri. Eğitim Ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori Ve Uygulama, 8 (16),2-22.
• MOR DİRLİK, E. VE KOÇ, N. (2017). Eğitim kurumlarında kullanılan psikolojik testlerin ölçme standartlarına göre incelenmesi / The analysis of the psychological test using in educational institutions according to the testing standards. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi. 8(4), s. 453-468.
• NAGLİERİ, J.A., DAS, J.P. (2014). Cognitive Assessment System: Interpretive Handbook. (Tamer Ergin, Çev.) CAS Açıklama El Kitabı. İstanbul Üniversitesi Yayınları: İstanbul (Orijinal eserin basım tarihi 1997).
• ÖKTEM, F. (2016). Kısa Zekâ Testleri ve Kaufman Kısa Zekâ Testi (KBIT-2). Türkiye Klinikleri Psikoloji Özel Dergisi 1(1):10-16.
• ÖKTEM, F., ERDEN, G., GENÇÖZ, T., SEZGİN, N., ULUÇ, S. (2016). Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği-IV (WÇZÖ-IV) Uygulama ve Puanlama El Kitabı Türkçe Sürümü. Pearson Eğitim Çözümleri, İstanbul.
• ÖZGÜVEN, İ.E. (2017). Psikolojik Testler. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• ÖZKAPTAN, D.S. (2012). Zekâ ve Ölçümü. Nöropsikoloji Dergisi Sayı:1, Yıl:1; s:40-45.
• PAK, M.D., ÖZDEN, S.A. (2018). Üstün Yetenekli Çocukların Eğitim Hakkı. Türkiye’de Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 2 (1): 1-24.
• PRIFITERA A. WEISS L.G, SAKLOFSKE D. H., ROLFHUS, E. (2005). The Wisc-IV In The Clinical Assesment Contex. A.Prifitera, D.H.Saklofske, L.G. Weiss (Der.). WISC-IV Clinical Use And Interpretation: Scientist Practitioner Perspectives içinde (ss. 3 – 32) Academic Press, New York.
• SALMAN, U., ŞİMŞEK, A., TURFANDA, M:, SALMAN, A.B. (2017). Türkiye’de Kullanılan Zekâ Ölçekleri (Derleme). FNG & Bilim Tıp Dergisi 2017; 3 (2-3):87-89.
• SAVAŞIR I., SEZGİN N., EROL N. (1994). Ankara Gelişim Tarama Envanteri El Kitabı. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara.
• SPARROW, S.S., PREİFFER, S.I., NEWMAN, T.M. (2005). Assesment of Children Who Are Gifted With Wisc-IV. A. Prifitera, D.H. Saklofske, L.G. Weiss (Der.). WISC-IV Clinical Use And Interpretation: Scientist Practitioner Perspectives içinde (ss. 281–298) Academic Press, New York.
• ŞAHİN, H. (2016). Türkiye’nin Güncel Sosyal Problemlerine Çözüm Projeleri. Akademik Kitaplar, İstanbul.
• ŞAHİN, H. (2017). Resimleriyle Çocuk / Ergen Değerlendirmede Vaka Örnekleri. Akademik Kitaplar, İstanbul.
• ŞİRİN, A. (2018). Türkiye’de Görsel Sanatlarda Üstün Yetenekli Çocukları Belirlemek İçin Uygulanan Yöntemler Hakkındaki Uzman Görüşleri. İdil Dergisi, 7 (47): 851 – 862.
• TARHAN, S., KILIÇ̧, Ş . (2014). Üstün Yetenekli Bireylerin Tanılanması ve Türkiye’deki Eğitim Modelleri. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2 (2): 27-43.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ (TBMM). (2012). Türkiye Büyük Millet Meclisi üstün yetenekli çocukların keşfi, eğitimleriyle ilgili sorunların tespiti ve ülkemizin gelişimine katkı sağlayacak etkin istihdamlarının sağlanması amacıyla kurulan Meclis araştırması komisyonu raporu. Yasama Donemi: 24. Yasama Yılı: 3. Ankara.
• ULUÇ, S. (2016). İnsan Zekâsının Cattell-Horn-Carroll Kuramı. Türkiye Klinikleri Psikoloji Özel Dergisi 1 (1):1-9.
• ULUÇ S., ÖKTEM F., ERDEN G., GENÇÖZ T., SEZGİN N. (2011). Wechsler Çocuklar için Zekâ Ölçeği-IV: Klinik Bağlamda Zekânın Değerlendirilmesinde Türkiye için Yeni Bir Dönem. Türk Psikoloji Yazıları 2011; 14 (28): 4957.
• ULUÇ, S., KORKMAZ, B., ŞAHİN, Ö. (2014). Flynn etkisinin Türk örnekleminde değerlendirilmesi: WÇZÖ-R ve WÇZÖ-IV Zekâ Bölümü (ZB) puanlarının karşılaştırılması. Türk Psikoloji Dergisi, 29 (73): 60–69.
• ZORLU, A., GÜZEL, B.K. (2020). Catell Zekâ Testi 2A Testi. M. Artıran içinde, Çocuk ve Ergenlerde Psikolojik Değerlendirme Araçları ve Yöntemleri: Uygulamacının El Kitabı. Der Yayınları, İstanbul.