ÖZEL GEREKSINIMLI ÖĞRENCİLERIN EĞİTİMİNDE KULLANILAN FEN BİLİMLERI DERS KİTABININ ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNE DAYALI OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 234, 1281 - 1304, 09.05.2022

Çiğdem Türker Ahmet Yıkmış

https://doi.org/10.37669/milliegitim.823449

Öz

Bu araştırmada, özel eğitim öğretmenlerinin Fen Bilimleri dersinde, bir öğretim materyali olarak kullandığı Fen Bilimleri ders kitabının eğitsel, görsel, dil, anlatım ve biçim açısından öğrenciler için yeterli olup olmadığının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması ile gerçekleştirilen araştırmada, veriler yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanmıştır. Araştırmanın katılımcılarını 2018-2019 eğitim öğretim yılı Bolu İl Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı ortaokulların özel eğitim sınıflarında görev yapan, 10 özel eğitim öğretmeni oluşturmuştur. Araştırmanın sonucunda, öğretmenlerin Fen Bilimleri ders kitabından öğrencilere uygun ünite ve konuları belirlemede yararlandıkları ortaya çıkarılmıştır. Ek olarak öğretmenlerin, kitaptaki değerlendirme soruları, etkinlikler ve cümlelerin açık sade ve anlaşılırlığı ile kitabın yazı tipi ve büyüklüğünü uygun bulmadıklarını belirttiği, özel gereksinimli öğrenciler için uygun bir kitap tasarlanması ve mevcut kitapların sadeleştirilmesine yönelik öneriler sunduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ders kitabı, Fen bilimleri, Özel gereksinimli öğrenci, Özel eğitim öğretmeni, Özel eğitim

Kaynakça

• Arslan, S., ve Özpınar, İ. (2009). İlköğretim 6. sınıf matematik ders kitaplarının öğretmen görüşlerine doğrultusunda değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 97-113.
• Avcıoğlu, H. (2012). Zihin engelliler sınıf öğretmenlerinin araç-gereç kullanımına ilişkin görüşleri. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 1(2), 118-133.
• Aydın, A. (2010). Kimya I ders kitabının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 207-224.
• Aydoğdu, M., ve Kesercioğlu, T. (2005). Fen eğitiminin zorunluluğu. M. Aydoğdu, ve T. Kesercioğlu (Edt.), İlköğretim fen ve teknoloji öğretimi (s. 2-8). Anı Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F., (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Campbell, C., ve Collins, V. L. (2007). Identifying essential topics in general and special education introductory assessment textbooks. Educational Measurement: Issues and Practice, 26(1), 9–18. https://doi.org/10.1111/j.1745-3992.2007.00084.x
• Cawley, J. F. (1994). Science for students with disabilities. Remedial and Special Education, 15(2), 67-71. https://doi.org/10.2307/1170485
• Cawley, J. F., ve Foley, T. E. (2002). Connecting math and science for all students. Council for Exceptional Children, 34(4), 14-19. https://doi.org/10.1177/004005990203400402
• Cawley, J. F., Foley, T. E., ve Miller, J. (2003). Science and students with mild disabilities: Principles of universal design. Intervention School and Clinic, 38(3), 160-171. https://doi.org/10.1177/10534512030380030501
• Chu, Y. (2017). Twenty years of social studies textbook content analysis: Still “Decidedly Disappointing”? The Social Studies, 108(6), 229-241. https://doi.org/10.1080/00377996.2017.1360240
• Çelik, Y., ve Gülcü, İ. (2016). Yurtdışında kullanılan Türkçe ve Tük kültürü ders kitaplarına yönelik öğretmen görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 287-296. https://doi.org/10.14686/buefad.v5i2.5000183344
• Çevik, M. (2016). Fen bilimleri dersinde proje tabanlı öğrenme yaklaşımının ilkokulda öğrenim görmekte olan hafif düzeyde zihinsel engele sahip öğrencilerin akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi. Education Sciences (NWSAES)(1), 36-48. http://dx.doi.org/10.12739/NWSA.2016.11.1.1C0652
• Çıkılı, D. (2016). Hafif derecede zihinsel yetersizliği olan öğrencilere fen konularının öğretiminde doğrudan öğretim ile şematik düzenleyiciyle öğretimin karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Çokluk, Ö., Yılmaz, K., ve Oğuz, E. (2011). Nitel bir görüşme yöntemi: Odak grup görüşmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 4(1), 95-107.
• Dane, A., Doğar, Ç., ve Balkı, N. (2004). İlköğretim 7. sınıf matematik ders kitaplarının değerlendirmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 1-18.
• Demir, R. (2017). Özel eğitim din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitabının çeşitli açılardan incelenmesi. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(9), 103-132. http://dx.doi.org/10.18498/amauifd.363417
• Demir, R. (2008). Zihinsel engelli öğrencilere fen bilgisi dersinde sindirim konusunu basamaklandırılmış öğretim yöntemiyle sunulmasının etkililiği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Dey, I. (1993). Qualitative data analysis a user-friendly guide for social scientists. Routledge.
• Gözütök, F. D., Ulubey, Ö., Yılmaz, G., Hamsi, M., ve Dinçer, A. (2015). İlköğretim 1. sınıf türkçe dersi öğretmen ve öğrenci kitaplarının değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 14(4), 1159-1178. http://dx.doi.org/10.17051/io.2015.01712
• Güven, S. (2010). İlköğretim hayat bilgisi ders ve öğrenci çalışma kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156), 84-95.
• Güzel, H., ve Adıbelli, S. (2011). 9. Sınıf fizik ders kitabının eğitsel, görsel, dil ve anlatım yönünden incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 201-216.
• İlik, Ş. Ş. (2009). Hafif düzeyde öğrenme güçlüğüne sahip öğrencilerde doğrudan öğretim yönteminin fen ve teknoloji dersine ilişkin kavramların öğretiminde etkililiğinin değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Jitendra, A. K., Nolet, V., Xin, Y. P., Gomez, O., Renouf, K., Iskold, L., ve DaCosta J. (2001). An analysis of middle school geography textbooks: Implication for student with learning problems. Reading & Writing Quarterly, 17(2), 151-173. https://doi.org/10.1080/105735601300007606
• Kaplan, G. (2011). İlköğretim beşinci sınıfa devam eden zihinsel yetersizliği olan ve olmayan öğrencilerin temel astronomi kavramlarını algılama şekilleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Karamustafaoğlu, S., Salar, U., ve Celep, A. (2015). Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabına yönelik öğretmen görüşleri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 93-118.
• Kaya, G. (2016). Hafif düzey zihinsel yetersizliği olan öğrencilere fen bilimleri dersinde “canlı-cansız” kavramının öğretiminde sabit bekleme süreli öğretim yönteminin etkililiğinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Keleş, E.(2001). Fizik ders kitaplarını değerlendirme ölçeği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Kılıç, A., ve Seven, S. (2007). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Pegem A Yayıncılık.
• Kocadağ, T. (2009). İlköğretim 4. Sınıf fen ve teknoloji dersinde interaktif eğitim yazılımları kullanımının kaynaştırma öğrencilerinin başarısına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education]. (2008). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği.http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_07/09101900_ozel_egitim_hizmetleri_yonetmeligi_07072018.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education]. (2010). Özel eğitim okullarında özel eğitim hizmetleri uygulamalarının değerlendirilmesi. https://www.meb.gov.tr/
• Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education]. (2012). Millî eğitim bakanlığı ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/09/20120912-2.htm
• Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education]. (2015). Özel eğitim sınıfları kılavuz kitapçığı.http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_08/03045051_ozel_egitim_sinifi_kilavuzu.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education]. (2016). Hafif düzeyde zihinsel engelliler ilkokul ve ortaokul haftalık ders çizelgesi. http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_02/02023625_hafifzihinselengellilerlkokulveortaokulhaftalkdersizelgesi.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education]. (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1963.pdf
• Morgil, F. İ., ve Yılmaz, A. (1999). Lise X. sınıf, kimya II ders kitaplarının öğretmen ve öğrenci görüşleri açısından değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 26-41.
• Nişli, E. Ö. (2019). Özel eğitim uygulama okullarında okutulan ders kitaplarının öğretmenler tarafından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksel lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü [ORGM]. (2015). Özel eğitim sınıfları. https://orgm.meb.gov.tr/
• Öğreten, A. (2017). Sosyal bilgiler dersi öğretim programındaki temel becerileri kazandırmada ilkokul dördüncü sınıf sosyal bilgiler ders kitabı içeriğinin yeterliliğine ilişkin öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ordu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ordu.
• Özgüç, C. S., ve Cavkaytar, A. (2016). Zihin yetersizliği olan ortaokul öğrencilerinin bulunduğu bir sınıfta öğretim etkinliklerinin teknoloji desteği ile geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 41(188), 1300-1337. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2016.6691
• Patton, J., Polloway, E., ve Cronin, M. (1990). A survey of special education teachers relative to science for the handicapped. Unpublished paper: University of New Orleans .
• Pınar, E. S., ve Merdan, F. (2016). Grafik düzenleyicilerin otizmli öğrencilere fen bilgisi kavramlarının öğretimindeki etkililiği. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(1), 111-131.
• Roseman, J. E., Stern, L., ve Koppal, M. (2010). A method for analyzing the coherence of high school biology textbooks. Journal of Research in Sicence Teaching, 47(1), 47-70. https://doi.org/10.1002/tea.20305
• Semerci, Ç. (2004). İlköğretim türkçe ve matematik ders kitaplarını genel değerlendirme ölçeği. C. Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 28(1), 49-54.
• Stylianidou, F. (2002). Analysis of science textbook pictures about energy and pupils' readings of them. International Journal of Science Education, 24(3), 257-283. https://doi.org/10.1080/09500690110078905
• Şahin, A. (2008). İlköğretim birinci sınıf türkçe ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı ve öğretmen kılavuz kitabının öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 133-146.
• Şahin, A. (2010). İlköğretim ikinci ve üçüncü sınıf türkçe ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı ve öğretmen kılavuz kitabının öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi (185), 48-65.
• Şen, S. G., Türker, Ç., ve Yıkmış, A. (2019). Öğretmenlerin özel gereksinimli öğrenciler için yaptıkları öğretimsel değerlendirmeye yönelik görüşlerinin incelenmesi. Route Educational and Social Science Journal, 6(8), 1-17.
• Türker, Ç. ve Çifci-Tekinarslan İ. (2020). Zihin yetersizliği olan öğrenciye fen bilimleri dersinde uygulanan tanılayıcı dallanmış ağaç tekniğinin etkililik ve verimliliklerinin incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 623-643. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-638923
• Uzuner, Y. (1999). Niteliksel araştırma yaklaşımı. Uzuner, Y. (Edt.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (s. 175-190) T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Ünsal, Y., ve Güneş, B. (2002). Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak MEB ilköğretim 4. sınıf fen bilgisi ders kitabına fizik konuları yönünden eleştirel bir bakış. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 107-120.
• Ünsal, Y., ve Güneş, B. (2003). İlköğretim 6. sınıf fen bilgisi ders kitabının fizik konuları yönünden incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 115-130.
• Vayiç, Ş. (2008). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere hayat bilgisi öğretiminde doğrudan öğretim yöntemi ve şematik düzenleyiciyle öğretimin karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yanpar, T., (2007). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Anı Yayıncılık.
• Yıkmış, A., ve Varol-Özçakır, M. (2019). Zihin yetersizliği olan çocuklara hayvanların temel özelliklerinin kazandırılmasında doğrudan öğretim yöntemiyle sunulan kavram haritasının etkililiği. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 71-90. https://doi.org/10.29029/busbed.523309
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.