YAŞAM BECERİLERİ PSİKOEĞİTİM PROGRAMININ 11.SINIF ÖĞRENCİLERİNİN YAŞAM BECERİLERİNE VE PROBLEM DAVRANIŞLARINA ETKİSİ

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 234, 1209 - 1232, 09.05.2022

Dilsad Kutsal Serap Nazlı

https://doi.org/10.37669/milliegitim.836421

Öz

Okullarda görülen problem davranışlar bir toplum sorunu olarak değerlendirilmekte ve problem davranışların önlenmesinde proaktif ve erken müdahalelere odaklanılmaktadır. Öğrencilerin problem davranışlarının önlenmesinde okul psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin önemli bir konumu bulunmaktadır. Bu araştırmanın amacı mesleki ve teknik anadolu lisesinde 11. sınıf düzeyinde öğrenim gören ve problem davranışları olan öğrencilere uygulanan Yaşam Becerileri Psikoeğitim Programı’nın (YBPP), öğrencilerin yaşam becerilerine ve problem davranışlarına etkisinin incelenmesidir. Araştırmada ön test, son test, izleme-1 ve izleme-2 kontrol gruplu 2x4 karışık (split plot) desen kullanılmıştır. YBPP bir ön oturum, sekiz psikoeğitim oturumu, sekiz atölye oturumu ve son oturum olarak uygulanmıştır. YBPP’nin deneklerin yaşam becerilerine ve problem davranışlarına etkisinin değerlendirilmesi amacıyla gruplar ve ölçümler arası karşılaştırmaları yapmak için ANOVA testi kullanılmıştır. YBPP’nin, deney grubundaki öğrencilerin yaşam becerilerinin artmasında ve problem davranışların azalmasında etkili olduğu ve bu etkinin dört buçuk ay sonra da devam ettiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

yaşam becerileri, gelişimsel ve önleyici rehberlik, yaşam becerileri programı, problem davranış, ikincil önleme programı

THE EFFECT OF LIFE SKILLS PSYCHOEDUCATION PROGRAM ON THE 11TH GRADE STUDENTS' LIFE SKILLS AND BEHAVIORS

Öz

Problem behaviors seen in schools are also considered as a social problem, and proactive and early interventions are focused on preventing these behaviors. School psychological counseling and guidance services have an important role in preventing students' problem behaviors. The aim of this study is to examine the effect of the Life Skills Psychoeducation Program(LSPP), which is applied to students who study at the 11th grade of the vocational and technical anatolian high school and have problem behaviors, on students' life skills and problem behaviors. In the research, 2x4 split plot design with pre-test, post-test, follow-up-1 and follow-up-2 control groups were used. The LSPP was implemented as a preliminary session, eight psychoeducation sessions, eight workshop sessions and the final session. ANOVA test was used to make comparisons between groups and measurements in order to evaluate the effect of the LSPP on students' life skills and problem behaviors. The LSPP increased the level of life skills and decreased the problem behaviours of the students in the experimental group. It was also realized that the impact of the program on the experimental group continued to be effective four and a half month later.

Anahtar Kelimeler

life skills, life skills program, problem behavior, developmental and preventive counseling, secondary prevention program

Kaynakça

• ALTINAY, D. (2009). Psikodrama: 400 ısınma oyunu ve yardımcı teknik (7. Baskı). Ankara: Sistem Yayıncılık.
• ALTINDAĞ REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (2011). Güvenli ortamların sağlanması: okullarda şiddetin önlenmesi Altındağ araştırma raporu. Ankara: Altındağ Rehberlik ve Araştırma Merkezi
• ANKARA KALKINMA AJANSI (2011). Altındağ’ın sosyo- kültürel dokusu. Ankara: Ankara Kalkınma Ajansı
• AYAS T.ve PİŞKİN, M. (2011). Lise öğrencileri arasındaki zorbalık olaylarının cinsiyet, sınıf düzeyi ve okul türü bakımından incelenmesi. İlköğretim Online, 10(2), 550-568. Erişim adresi: http://ilkogretim online.org.tr.
• BEDEL, A. ve ARI, R. (2011). Kişiler arası sorun çözme beceri eğitiminin yetiştirme yurdunda yaşayan ergenlerin yapıcı problem çözme ve sürekli öfke düzeylerine etkisi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(4), 1-10. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/209728
• BHARATH, S., & KUMAR K. V. (2008). Health promotion using life skills education approach for adolescents in schools-Development of a model. Journal of Indian Association for Child and Adolescent Mental Health, 4(1), 5-11. Retrieved from: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ918869.pdf
• BROWN, N.W. (2013). Psikolojik danışmanlar için psiko-eğitsel gruplar hazırlama ve uygulama rehberi (V. Yorgun, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2001). Deneysel desenler: öntest – sontest kontrol grubu desen ve veri analizi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş.; ÇAKMAK, E. K.; AKGÜN, Ö. E; KARADENİZ, Ş. ve DEMİREL, F.(2012). Bilimsel araştırma yöntemleri(11.baskı). Ankara: Pegem Akademi
• CHEN, M., & RYBAK, C. J. (2004). Group leadership skills: Interpersonal process in group counseling and therapy. Belmont, CA: Brooks/Cole
• CHOQUE-LARRAURİ, R., & CHİRİNOS-CACERES, J.L. (2009). Determining the efficacy of a high-school life-skills’ programmein Huancavelica, Peru. Rev. Salud Pública, 11 (2), 169-181.
• CONYNE, R., & WİLSON, F. R. (2000). Division 49 position paper: Recommendations of the task force for the use of groups for prevention. The Group Psychologist, 11, 10–11. ÇAKAR, F.S, TAGAY, Ö., KARATAŞ, Z. ve YAVUZER, Y. (2015). Lise öğrencileri ile öğretmenlerin riskli davranışlara ilişkin görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(12), 1-13.
• ÇAVUŞOĞLU, D. ve SAVAŞ, A.C. (2016). Meslek liselerinde çalışan kültür dersi öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri (Pazarcık ilçesi örneği). Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, (1), 1-13. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/408085
• ÇELİK, S. ve ERESKİCİ, E. (2008). Meslek liselerindeki öğrencilerin disipline aykırı davranışta bulunma nedenleri (Ankara ili örneği). Milli Eğitim, 177, 271-293.
• ÇELİK-ÖRÜCÜ, M., BUGAY, A., TUNA, M. E., ÇOK, F. ve AŞKAR, P. (2015). Davranış Problemleri Ölçeğinin lise öğrencilerinde psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi,16.337-345. doi: 10.5455/apd.173180 DONOVAN, J. E., & JESSOR, R. (1985). Structure of problem behavior in adolescence and young adulthood. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 53(6), 890-904. doi: 10.1037/0022-006X.53.6.890
• DUPPER, D. R. (2010). A new model of school discipline: engaging students and preventing behavior problems. New York: Oxford University Press
• DURLAK, J. A., & WELLS, A. M. (1998). Evaluation of indicated preventive intervention (secondary prevention) mental health programs for children and adolescents. American Journal of Community Psychology, 26(5), 775-802. doi: 10.1023/A:1022162015815
• ERBAŞ, M. M. (2017). Seçim kuramına dayalı psikoeğitim programının ergenlerin riskli davranışları ve iyilik hali üzerindeki etkisinin incelenmesi(Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, İzmir, Türkiye
• ERCAN, H., TÜRKMEN, M., KARAMAN, N. ve ÇOK, F. (2011, Ekim). Ergenlerde riskli davranışlar, koruyucu faktörler ve risk faktörleri. XI. Ulusal Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Kongresi. Ege Üniversitesi, İzmir
• FAGAN, A. A., & MİHALİC , S. (2003). Strategies for enhancing the adoption of school‐based prevention programs: Lessons learned from the Blueprints for Violence Prevention replications of the Life Skills Training program. Journal of Community Psychology. 31(3), 235-253. doi: 10.1002/jcop.10045
• FIELD, A. (2009). Discovering statistics using SPSS (3rd ed.).London: Sage.
• GENÇTANIRIM KURU, D. (2010). Ergenlerde riskli davranışların yordanması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye
• GIANNOTTA, F., & WEICHOLD, K. (2016). Evaluation of a life skills program to prevent adolescent alcohol use in two european countries: one-year follow-up. Child Youth Care Forum, 45, 607–624. doi: 10.1007/s10566-016-9349-y
• GLASS, S. D. (2010). The practical handbook of group counseling: Group work with children, adolescents, and parents. Trafford Publishing.
• GOMES A.R., & MARGUES B. (2013). Life skills in educational contexts: testing the effects of an intervention programme, Educational Studies, 39(2), 156-166. doi: 10.1080/03055698.2012.689813
• GRAVETTER, J. F. ve FORZANO, L. B. (2018). Research methods for the behavioral sciences (6. Ed.). USA: Cengage
• GÜLER, N., GÜLER, G., ULUSOY, H. ve BEKAR, M. (2009). Lise öğrencileri arasında sigara, alkol kullanımı ve intihar düşüncesi sıklığı. Cumhuriyet Tıp Dergisi, 31(4), 340-345. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/47624
• HO, R. (2006). Handbook of univariate and multivariate data analysis and interpretation with SPSS. New York: Chapman & Hall/CRC
• IQBAL, N., RAHIMI, H., REZAI, F., & ALVI, S.(2017). Effect of life skill training on mental health of Iranian high school students. Indian Journal of Health and Wellbeing, 8(3), 191-195.
• IRANNEZHAD, S. (2017). Effectiveness of life-skills training on the mental health of 2nd grade female High School students in Bam-Iran. Bali Medical Journal, 6(3), 583-588. doi: 10.15562/bmj.v6i3.635
• İNANDI, T., ÖZER, C., AKDEMİR, A., AKOĞLU, S., BABAYİĞİT, C., TURHAN, E. ve SANGÜN, Ö. (2009). Violence, psychological features, and substance use in high school students in Hatay: A cross-sectional cross-sectional study. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 26(3),189-196.
• KIA-DEHI, N, K. (2016). Comparing the effects of life skills training on male and female high school students’ self-esteem in Sari. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 5(1), 212-219. Retrieved from: http://european-science.com/eojnss/article/view/3110
• KÜLAHOĞLU, Ş. (2011). Mesleki geleceğim. Ankara: Nobel Yayınevi
• JACOB, E. E., MASSON, R. L., & HARVİLL, R. L. (2002). Group counseling. Canada: Brooks/Cole Thomson Learning.
• JEGANNATHAN, B., DAHLBOM, K., & KULLGREN, G. (2014). Outcome of a school-based intervention to promote life-skills among young people in Cambodia. Asian Journal of Psychiatry,9,78-84. doi: 10.1016/j.ajp.2014.01.011
• JESSOR, R. (1987). Problem‐behavior theory, psychosocial development, and adolescent problem drinking. Addiction, 82(4), 331-342. doi: 10.1111/j.1360-0443.1987.tb01490.x
• JESSOR, R.(1991). Risk behavior in adolescence: a psychosocial framework for understanding and action. Adolescent Health, 12(8), 597-605. doi: 10.1016/1054-139X(91)90007-K
• JESSOR, R. (2016). The origins and development problem behavior theory. the collected works of Richard Jessor. USA: Springer
• KORKUT OWEN, F. (2015). Okul temelli önleyici rehberlik ve psikolojik danışma. 4.baskı. Ankara: Anı yayıncılık.
• MAHMOUDI-GHARAEI, J., ALAVI, A., & SHAHRIVAR, Z. (2008). The effect of social skills training program on the emotional and behavioral problems of adolescent girls in a high school. Iranian Journal of Psychiatr. (3)2, 79-82. Retrieved from: http://ijps.tums.ac.ir/index.php/ijps/article/view/475
• MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI (2016). PISA 2015 Ulusal raporu. Ankara: MEB
• MOHAMMADI, A. (2011). Survey the effects of life skills training on Tabriz high school student’s satisfaction of life. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 30, 1843-1845. doi: 10.1016/j.sbspro.2011.10.356
• MUTISO, V., TELE, A., MUSYIMI, C., GITONGA, I., MUSAU, A., & NDETE, D. (2017). Effectiveness of life skills education and psychoeducation on emotional and behavioral problems among adolescents in institutional care in Kenya: a longitudinal study. Child and Adolescent Mental Health, 1-8. doi: 10.1111/camh.12232
• MYRICK, R. D. (2011). Developmental guidance and counseling: A practical approach. 5th. Edition. Minneapolis : Educational Media Corporation
• NAZLI, S. (2016). Kapsamlı gelişimsel rehberlik programı. 6.baskı. Ankara: Anı Yayıncılık
• ORGANISATION FOR ECONOMIC CO-OPERATION AND DEVELOPMENT (2017), PISA 2015 results (volume III): students’well-being. Paris: OECD Publishing. doi: 10.1787/9789264273856-en
• ÖGEL, K., TAMAR, D., EVREN, C. ve ÇAKMAK, D. (2000). Uçucu madde kullanımının yaygınlığı: Çok merkezli bir araştırmanın verilerinin değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 1(4), 220-224. Erişim adresi: http://www.ogelk.net/makale/ucucu_yayginlik.pdf
• ÖGEL, K., ÇORAPÇIOĞLI, A., SIR, A., TAMAR, M., TOT, Ş., DOĞAN, O., UĞUZ, Ş., YENİLMEZ, Ç., BİLİCİ, M., TAMAR, D. ve LİMAN, O. (2004). Dokuz ilde ilk ve ortaöğretim öğrencilerinde tütün, alkol ve madde kullanım yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi, 15(2), 112-118. Erişim adresi: http://www.turkpsikiyatri.com/C15S2/dokuzIlde.pdf
• ÖGEL, K., TARI, I. ve YILMAZÇETİN EKE, C. (2005). Okullarda suç ve şiddeti önleme. İstanbul: Yeniden Yayınları.
• ÖGEL, K., TANER, S. ve EKE, C. (2006). 10.sınıf öğrencileri arasında tütün, alkol ve madde kullanımı yaygınlığı: İstanbul örneklemi. Bağımlılık Dergisi, 7(1), 18-23. Erişim adresi: http://www.ogelk.net/Dosyadepo/onuncusinifogrencilerinde.pdf
• ÖĞÜLMÜŞ, S. (2006). Okullarda şiddet ve alınabilecek önlemler. Eğitime Bakış, 2(7), 16-24.
• ÖNEMLİ, M. ve YÖNDEM, Z. D. (2012). The effect of psychoeducational group training depending on self regulation on students' motivational strategies and academic achievement. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(1), 67-73. Retrieved from: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ978433.pdf
• ÖNGÖREN, B. SARIEFE, H. ve BALCI, Y. (2017). Ergenlerde riskli davranışların sosyal açıdan incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies. 62, 333-347. doi: 10.9761/JASSS7294
• ÖZBAY, G. (2017). Pozitif genç gelişimi temelli sınıf rehberliği programının ilkokul öğrencilerinin yaşam becerilerine etkisi.(Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara,Türkiye
• ÖZER, A., GENÇTANIRIM, D. ve ERGENE, T. (2011). Türk lise öğrencilerinde okul terkinin yordanması: aracı ve etkileşimli değişkenler ile bir model testi. Eğitim ve Bilim. 36 (131), 302-314.
• ROMANO, J. L. and HAGE, S. M. (2000). Prevention and counseling psychology: Revitalizing commitments for the 21st century. The Counseling Psychologist, 28, 733–763. doi: 10.1177/0011000000286001
• SAĞLIK BAKANLIĞI (2016). Sağlık istatistikleri yıllığı. Ankara: Sağlık Bakanlığı
• SEAL, N. (2006). Preventing tobacco and drug use among Thai high school students through life skills training. Nursing and Health Sciences. 8, 164–168. doi: 10.1111/j.1442-2018.2006.00275.x
• SİYEZ, M. D. ve PALABIYIK, A. (2009). Günebakan madde bağımlılığını önleme eğitim programının lise öğrencilerinin madde kullanım sıklığı, uyuşturucu maddeler hakkındaki bilgi düzeyleri ve yanlış inanışları ile madde reddetme becerileri üzerindeki etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 56-67. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/70102
• SİYEZ, D.M. ve TAN TUNA, D. (2014). Lise öğrencilerinin öfke kontrolü ve iletişim becerilerinde çözüm odaklı psiko-eğitim programının etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(41),11-22
• SİYEZ, D. M. ve AYSAN, F.(2015). Ergenlerde görülen problem davranışların psiko-sosyal risk faktörleri ve koruyucu faktörler açısından yordanması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 145-171
• SMITH, P. K. (2017). Ergenlik (Ç. Öztek, Çev.). İstanbul: İş Bankası Yayınları
• SORENSEN, G., GUPTA, P. C., NAGLER, E., & VISWANATH, K. (2012). Promoting life skills and preventing tobacco use among low-income Mumbai youth: effects of Salaam Bombay Foundation intervention. Plos one, 7(4), 1-7. doi: 10.1371/journal.pone.0034982
• ŞENTÜRK-AYDIN, R. ve NAZLI, S. (2014). Yaşam becerileri psikoeğitim programının boşanmış aile çocuklarının uyum düzeylerine etkisinin incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(33), 127-153.
• TAŞ, A., SELVİTOPU, A., BORA, V. ve DEMİRKAYA, Y. (2013). Meslek lisesi öğrencilerinin okul terk nedenleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, Educational Sciences: Theory & Practice, 13 (3), 1551-1566. doi: 10.12738/estp.2013.3.1398
• TELEF, B. B. (2014). Ergenlerde olumlu ve olumsuz duygular ile riskli davranışlar arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(2), 573-590. doi: 10.13140/RG.2.1.2938.7369
• THURSTON, L. P. (2002). Practical partnerships: analysis and results of a cooperative life skills program for at-risk rural youth. Journal of Education for Students Placed At Risk, 7(3), 313-326. doi: 10.1207/S15327671ESPR0703_2 TUNÇ, B., YILDIZ, S. ve DOĞAN, A. (2015). Meslek liselerinde disiplin sorunları, nedenleri ve çözümü: bir durum analizi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (2), 384-403. doi: 10.17240/aibuefd.2015.15.2-5000161330
• TUZGÖL-DOST, M. ve KEKLİK, İ. (2014). Sürekli kaygı, umutsuzluk ve benlik saygısının ergenlerin riskli davranışlarını yordama gücü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(51).195-208. doi: 10.17755/esosder.89538
• ÜNLÜ, A. ve EVCİN, U. (2014). 2008 ve 2010 yılları arasında İstanbul Bağcılar ilçesinde gençler arasında madde kullanım yaygınlığı, risk ve koruma faktörlerinin değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(3), 127-140.
• VATANKAH, H., DARYABARI,D., GHADAMI, V., & KHANJAN SHOEIBI, E.(2014). Teaching how life skills (anger control) affect the happiness and self esteem of Tonekabon female students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, 123-126. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.01.178
• WILSON, D. B., GOTTFREDSON, D.C., & NAJAKA, S.S. (2001). School-based prevention of problem behaviors: A meta-analysis. Journal of Quantitatiue Criminology, 17(3).246,272.
• WOLFE, D. A., JAFFE, P.G., & BROOKS, C. V. (2006). Adolescent risk behaviors: Why teens experiment and strategies to keep them safe. U.S.A.: Yale University Press.
• YAVUZ, K. E. (2004). Ergenlik döneminde yaşam becerileri eğitimi program ve uygulamaları. Ankara: Ceceli Yayınları
• YÜCEŞAHİN, M. ve TUYSUZ, S. (2011). Ankara kentinde sosyo-mekansal farklılaşmanın örüntüleri: ampirik bir analiz. Coğrafi Bilimler Dergisi. 9(2), 159-188. Erişim adresi: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/33/1641/17556.pdf
• ZHOU, K and YE, G. (2002). The role of life skills education in the improvement of mental health of middle school students. Chinese Mental Health Journal, 16(5),