RESİMLİ ÇOCUK KİTAPLARINDA YER VERİLEN OYUN VE OYUNCAKLARA İLİŞKİN BİR İNCELEME: GAZİANTEP ÇOCUK KÜTÜPHANESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 235, 2465 - 2486, 15.08.2022

Sakine Hakkoymaz Ebru Hasibe Tanju Aslışen

https://doi.org/10.37669/milliegitim.887405

Öz

Bu çalışmanın amacı, resimli çocuk kitaplarında yer verilen “oyun ve oyuncak” kavramlarını resim ve/veya metin içerisinde incelemektir. Araştırmanın veri setini, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Güvenevler Çocuk Kütüphanesi’ne gönderilen, 2015-2020 arası yayın yılına sahip, bebeklikten ilkokul çağının sonuna kadar olan çocuklar için yazılmış; Türkçe basılmış ve/veya Türkçeye çevrilmiş 41 çocuk kitabı oluşturmaktadır. Araştırma, nitel bir araştırma olup, veriler doküman incelemesi tekniğiyle toplanmıştır. Çalışmaya dâhil edilen kitaplar, araştırmacılar tarafından ilgili alanyazın taranarak ve farklı alanlarda yapılan benzer çalışmaların veri toplama araçları incelenerek geliştirilen “Resimli Çocuk Kitaplarında Yer Alan Oyun ve Oyuncağı İnceleme Formu” ile incelenmiş, resimlerinden ve/veya metinlerinden elde edilen detaylar, geliştirilen forma işlenmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen verilerin analizinde ve yorumlanmasında, betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Çalışmaya dâhil edilen kitapların çoğunda, oyun ve oyuncak kavramına ait özelliklerin hem metinde hem resimde (%81) yer aldığı, bazı kitaplarda ise ya sadece metin içerisinde (%12) ya da sadece resimlerinde (%7) oyun ve oyuncak kavramına yönelik özellikler içerdiği saptanmıştır. Karakterler aracılığıyla rol model olma, öyküde yaratıcılığı destekleyebilecek farklı oyunlar sunma ve bunları ayrıntılı betimleme, oyun-oyuncak kavramı ile ilgili uzman görüşüne başvurma açılarından çocuk kitaplarının geliştirilmesi gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

çocuk edebiyatı, resimli çocuk kitabı, çocuk kütüphanesi, oyun

Kaynakça

• Akaroğlu, E. G., ve Dereli, E. (2012). Okul öncesi çocukların görsel algı eğitimlerine yönelik geliştirilmiş eğitici oyuncakların çocukların görsel algılarına etkisi. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 4(1), 201-222.
• Ashton, E. (1983). Measures of play behavior: The influence of sex-role stereotyped children's books. Sex Roles, 9(1), 43-47.
• Aslışen, S. (2019a, 22 Mayıs). Çocuğun oyun dünyası. Ardeşenin Sesi, Sayı: 5132, s. 1.
• Aslışen, S. (2019b, 07 Ağustos). Çocuklarla çocukça oynamaya var mısınız?. Ardeşenin Sesi, Sayı: 5195, s. 1. Avcu, A. U. (2015). 0-2 yaş bebeği olan annelerin oyuncak tercihlerinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 37-46.
• Barker, K. (2005). ―Animal Stories‖. International Encyclopedia of Children’s Literature Peter Hunt (Ed.). New York & London: Routledge Taylor and Francis e-Library: 279-293.
• Barnitz, J. G., Gipe, J. P., ve Richards, J. C. (1999). Linguistic benefts of literature for children's language performance in teacher education contexts. Te Reading Teacher, 52, 528-531.
• Baş, B. ve Ucuzsatar, N. (2020). Okul öncesi çocuk kitaplarındaki hayvan karakterlerin geliştirilme yolları açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(1), 336-353.
• Bekmezci, H., ve Özkan, H. (2015). Oyun ve oyuncağın çocuk sağlığına etkisi. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları Dergisi, 5(2), 81-87.
• Bencik Kangal, S., Karaaslan, A., ve Arslan, S. (2018). Okul öncesi dönem resimli çocuk kitaplarında yer alan baba figürünün incelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 18-31.
• Bianquin, N., ve Sacchi, F. (2017). More than just pictures: Using picture books to broaden young learners’ disability understanding. Proceedings,1(890), 1-10. doi:10.3390/proceedings1090890
• Blakemore, J. E. O., ve Centers, R. E. (2005). Characteristics of boys’ and girls’ toys. Sex Roles, 53, 619-633. Burdette, H. L., ve Whitaker, R. C. (2005). Focusing on free play benefits in children’s development. Nemours Foundation Children’s Health News. Retrieved September 30.
• Büyükalan, F. S., ve Harmankaya, T. (2019). Ödüllü resimli çocuk kitaplarında çocuk haklarının incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(1), 769-791.
• Can, D. T. (2014). Çocuk edebiyatı giriş. Eğitim Yayınevi.
• Ciecierski, L., Nageldinger, J., Bintz, W. P., ve Moore, S. D. (2017). New Perspectives on Picture Books. Athens Journal of Education, 4(2), 123-136.
• Çoban, B., ve Nacar, E. (2006). Okul öncesi eğitimde eğitsel oyunlar: Oyunlar-rontlar-saymacalar-şiirler (HM Şahin, Ed.). Nobel Yayıncılık.
• Dedeoğlu, H., İnce, N. B., ve Ünlü, A. U. (2021). Türkiye’de yayımlanmış resimli çocuk kitapları üzerine kültürel bir analiz. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 561-576.
• Demircan, C. (2006). TÜBİTAK çocuk kitaplığı dizisindeki kitapların dış yapısal ve iç yapısal olarak incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 12-27.
• Dilek, A. (2017). The examination of toys used in illustrated children's books/Resimli hikaye kitaplarında yer alan oyuncakların incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 1(1), 81.
• Erdal K. (2016). Oyun ve oyuncakların çocuk kitaplarındaki yeri. Uluslararası Hakemli İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi.64–72.
• Galyer, K. T., ve Evans, I. M. (2001). Pretend play and the development of emotion regulation in preschool children. Early Child Development and Care, 166(1), 93-108.
• Ginsburg, K. R. (2007). The Importance of Play in Promoting Healthy Child Development and Maintaining Strong Parent-Child Bonds. American Academy of Pediatrics, 119(1), 182-191.
• Graham, M. J. (2000). A picture (book) is worth a thousand words. Paper presented at the Annual Meeting of the National Council of Teachers of English, Milwaukee, WI. http://files.eric.ed.gov.proxy.lib.uni.edu/fulltext/ED45 0343.pdf
• Göğüş, C. (2011). Çocuk Oyunları ve Demokrasi VIII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Basılmamış Bildiri Metni.
• Gönen, M. (1989). Oyuncak ve kitabın çocuğun gelişimi açısından önemi. Eğitim ve Bilim, 13(74).
• Gönen, M. (2013). Cumhuriyet öncesi ve cumhuriyet döneminde okul öncesi çocuk edebiyatı. M.Gönen (Ed.), Çocuk edebiyatı (s. 15-31) içinde. Eğiten Kitap.
• Gönen, M., Uludağ, G., Tanrıbuyurdu, E. F., ve Tüfekçi, E. (2014). 0-3 yaş çocuklarına yönelik resimli çocuk kitaplarının özelliklerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(29-1).
• Güzelyurt, T. (2020). Okul öncesi dönemde cinsel eğitim ve istismar: çocuk kitaplarına yönelik bir inceleme. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR), 4(1), 54-69.
• Haskins, C. (2008). Power Picture Books: Tools For Teaching Peace. Montessori Life: A Publication of The American Montessori Society, 20(4), 32-37.
• Hirose T, Koda N, Minami T. (2012). Correspondence between children’s indoor and outdoor play in Japanese preschool daily life. Early Child Dev Care.182(12):1611–22
• Huizanga, J. (2013). Homo ludens (Çev. M. A. Kılıçbay). Ayrıntı Yayınları.
• Irina V. ve Jan H.(2006). Computer play, young children and the development of higher order thinking: Exploring the possibilities. Hasan HM, Whymark G, Findlay J, editors. Transformational tools for the 21 st century. Eveleigh, NSW: Knowledge Creation Press.
• İpek Yükselen, A. (2019). Yaş Gruplarına göre Çocuk Kitapları. M. Gönen, (Ed.), Çocuk Edebiyatı (5. Baskı) içinde (57-75). Eğiten Kitap.
• Jones M. (2001). Oyun ve çocuk, Çev. Çayır, A. Kaknüs yayıncılık.
• Kennedy-Behr, A., Rodger, S., ve Mickan, S. (2015). Play or hard work: unpacking well-being at preschool. Research in developmental disabilities, 38, 30-38.
• Kırman, A., ve Çetin, Z. (2016). Dünyada ve Türkiye’de Erken Çocukluk Dönemine Yönelik Oyuncak Kütüphaneleri Çalışmaları. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 249-260.
• Kırman, A. (2019). Çocuk kitaplarında oyun ve oyuncak kavramının incelenmesi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kıbrıs, İ. (2010). Çocuk edebiyatı. Kök Yayıncılık.
• Kim, M. (2002). Parents’ perceptions and behaviors regarding toys for young children’s play in Korea. Education, 122 (4), 793-807.
• Lenakakis A, Howard JL, Krystalia F. (2018). Play and inclusive education: Greek teachers’ attitudes. Eur J Spec Educ Res. 3(3):129--165.
• Lillard, A. S., Lerner, M. D., Hopkins, E. J., Dore, R. A., Smith, E. D., ve Palmquist, C. M. (2013). The impact of pretend play on children’s development: A review of the evidence. Psychological Bulletin, 139(1), 1-34.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2019). Genişletilmiş bir kaynak kitap nitel veri analizi. (S. Akbaba Altun ve A. Ersoy, Çev. ed.). Pegem Akademi.
• Neal, J. C., ve Moore, K. (1992). The very hungry caterpillar meets Beowulf in secondary classrooms. Journal of Reading, 35(4), 290-296.
• Nwokah, E.,Hsu, H. ve Gulker, H. (2013).The use of play materials in earlyıntervention: the dilemma of poverty. American Journal of Play, 5(2), 187-218.
• Olness, R. (2007). Using literature to enhance content area instruction: A guide for K-5 teachers. Newark, DE: International Reading Association.
• Onur, B. ( 2010). Oyuncaklı dünya. İmge Kitabevi.
• Oyuncaklar Hakkında Yönetmelik, (31 Ekim 2013, Perşembe),Resmi Gazete. Sayı:28807, 1-12.
• Özcan, K. (2020). Tübitak’ın Yayımladığı Sorun Odaklı Çocuk Kitaplarının Biçim-İçerik Ve Okunabilirlik Açısından İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Özdemir, A. A. ve Ramazan, O. (2012). Oyuncağa Çocuk, Anne ve Öğretmen Bakış Açısı. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi (Uluslararası E-Dergi), 2, 2-16.
• Oğuzkan, Ş. ve Avcı, N. (2000). Okul öncesinde eğitici oyuncaklar. İstanbul: YA-PA Yayınları. Pehlivan, H. (2012). Oyun ve öğrenme. Anı Yayıncılık.
• Piaget, J. ( 1999). Play, Dreams and Imitation in Childhood. London: Routledge and Paul.
• Saracho, O. N., ve Spodek, B. (2010). Parents and children engaging in storybook reading. Early Child Development and Care, 180 (10), 1379-1389.
• Scarlett, W. G. (2015). The sage encyclopedia of classroom management. SAGE Publications.
• Stebler, M. Z. (2012). Yaş gruplarına göre çocuk kitapları. T. Şimşek (Ed.), Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı el kitabı (s. 132-144). Grafiker Yayınları.
• Steiner, F.S. (2008).Teaching About Peace Through Children's Literature. Journal of Peace Education and Social Justice, 2 (2), 229-244.
• Suits, B. (2012). Çekirge Oyun, Yaşam ve Ütopya. Ayrıntı Yayınları.
• Şirin, S. (2011). Anaokuluna devam eden beş yaş grubu çocuklara sayı ve işlem kavramlarını kazandırmada oyun yönteminin etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Egitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Şirin, M. R. (2007). Çocuk edebiyatı kültürü (okuma alışkanlığı ve medya sarmalı). Kök Yayıncılık.
• Tanju, E.H. (2010). Çocuklarda Kitap Okuma Alışkanlığına Genel Bir Bakış. Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi, 6(21): 30-39. ISSN: 1303-0256
• Tekerek, N. (2006). Oyun kavramından dramaya dramadan dramatik eğitime Tiyatro Araştırmaları Dergisi,22:2006 • ISSN: 1300-1523, 50.
• Toran, M., ve Dilek, A. (2017). Çocuklar ve kitaplar: Piaget’nin oyun kuramına göre bir değerlendirme. Yaşadıkça Eğitim, Cilt 31, Sayı 1, Yıl 2017, s. 41-54.
• Tomopoulos, S., Dreyer, B. P., Tamis-LeMonda, C., Flynn, V., Rovira, I., Tineo, W. (2006). Books, toys, parent-child interaction, and development in young latino children, Ambulatory Pediatrics, 6(2):72-78.
• Tuğrul, B., ve Feyman, N. (2006). Okul öncesi çocukları için hazırlanmış resimli öykü kitaplarında kullanılan temalar. Yayına Hazırlayan: Sedat Sever. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, 2, 4-6.
• Tuğrul, B. (2015). Oyunun gücü, Ayşe Belgin Aksoy (Ed.) Okul öncesi eğitimde oyun içinde (s.9-30). Amaç CS Yayıncılık.
• Tür, G. ve Turla, A. (1999). Okul öncesinde çocuk edebiyat ve kitap. YaPa
• Türk Dil Kurumu, (2011), Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uğurlu, S. B. (2013). Resimli çocuk kitaplarında hayvan karakter kullanımı. Electronic Turkish Studies, 8(4). Uslu, E. M. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin çocuk kitaplarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 16(2), 251-264.
• White R. (2012). The power of play: A research summary on play and learning. Minnessota Children’s Museum. Yağan Güder, S., ve Alabay, E. (2016). 3-6 Yaş Arasındaki Çocukların Oyuncak Tercihlerinin Toplumsal Cinsiyet Bağlamında İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 91-111.
• Yavuzer, H. (1984). Çocuk Psikolojisi. Altın Kitaplar.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Onbirinci Baskı). Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, O. (2016). Kurgusal nitelikli çocuk kitapları ve karakter eğitimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(3), 311-325.
• Zengin, M., ve Yayan, E. H. (2017). 3-6 yaş çocukların oyuncak kullanımına ilişkin ebeveyn görüşlerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 5(2), 1-12.