Bürokratik Yapı, Örgütsel Güven ve Örgütsel Destek Arasındaki İlişki

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 236, 3209 - 3240, 11.11.2022

Mustafa Çokyiğit , Nezahat Güçlü

https://doi.org/10.37669/milliegitim.932673

Öz

Bu çalışma ortaokullarda bürokratik yapı, örgütsel güven ve örgütsel destek arasındaki ilişkinin ortaya çıkarılmasını hedeflemektedir. Araştırmada ilişkisel tarama (survey) yöntemi kullanılmış ve belirlenen değişkenler arasındaki ilişkiler yapısal eşitlik modellemesi yoluyla incelenmiştir. 2018-2019 öğretim yılında Ankara'da yapılan araştırmanın evreni 415 devlet ortaokulundaki 16.061, örneklemi ise 692 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada Hoy ve Sweetland’ın (2000) geliştirdiği “Okul Bürokratik Yapısının Etkililiği Ölçeği”; Nyhan ve Marlowe (1997) tarafından geliştirilen ”Örgütsel Güven Ölçeği” ve Eisenberger ve meslektaşlarının (1986) geliştirdikleri “Örgütsel Destek Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, bürokratik yapı ile örgütsel güven ve örgütsel destek arasında orta düzeyde, örgütsel güven ve örgütsel destek arasında yüksek düzeyde pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Araştırmada oluşturulan yapısal eşitlik modelinde kabul edilebilir seviyede uyum değerlerine ulaşılmış; bürokratik yapı etkililiğinin örgütsel güven ve örgütsel destek üzerinde doğrudan pozitif etkilerinin bulunduğu; bürokratik yapı etkililiği ile örgütsel destek arasında örgütsel güvenin aracılık rolü olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

örgütlerde yapı, bürokrasi, bürokratik yapı etkililiği, örgütsel güven, örgütsel destek

The Relationship Between Effectiveness of The Bureaucratic Structure Organizational Trust and Organizational Support

Öz

This study aims to reveal the relationship between bureaucratic structure, organizational trust and organizational support in secondary schools. The relational survey method was used in the study and the relationships between the determined variables were examined through structural equation modeling. The population of the research conducted in Ankara in the 2018-2019 academic year consists of 16,061 teachers in 415 state secondary schools, and the sample is 692 teachers. In the study, “Enabling School Structure Scale” developed by Hoy and Sweetland (2000), "Organizational Trust Scale" developed by Nyhan and Marlowe (1997) and “Perceived Organizational Support Scale" developed by Eisenberger and colleagues (1986) were used. According to the research results, a medium level positive relationship was found between bureaucratic structure and organizational trust and organizational support, and a high level positive relationship between organizational trust and organizational support. In the structural equation model created in the study, acceptable level fit values were reached; it has been determined that bureaucratic structure effectiveness has positive effects directly on organizational trust and organizational support; organizational trust has an intermediary role between bureaucratic structure effectiveness and organizational support.

Anahtar Kelimeler

organizations structure, bureaucracy, effectiveness of the bureaucratic structure, organizational trust, organizational support

Kaynakça

• Adams, B. D., M. H. Thomson, A. Brown, J. A. Sartori, T. Taylor & S. Waldherr. (2008). Organizational trust in the Canadian Forces. Canada Toronto: Defence Research and Development.
• Akçakaya, M. (2010). 21. yüzyılda yeni liderlik anlayışı. Ankara: Adalet.
• Akyavuz, E. K. (2017). Öğretmenlerin Örgütsel Adalet ve Örgütsel Güven Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 805-831.
• Anderson, J. C. ve Gerbing, D. (1988). Structural modeling in practice: A review and recommended two-steps approach. Psychological Bulletin, 103, 411–423.
• Anderson, K. (2012). Examining relationships between enabling structures, academic optimism and student achievement. Doctoral Dissertation, Auburn University, Alabama.
• Asunakutlu, T. (2002). Örgütsel güvenin oluşturulmasına ilişkin unsurlar ve bir değerlendirme. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(9), 1-13.
• Aydın, M. (1994). Eğitim yönetimi. Malatya: Hatipoğlu.
• Aykan, E. (2007). Örgütlerde insan kaynakları uygulamaları ile örgütsel destek arasındaki ilişkinin belirenmesine yönelik bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 123-137.
• Battle, A.(2007). Trust and leadership. Doctoral Dissertation, Arizona State University, Arizona.(ProQuest Dissertations Nr: 3258051).
• Bayram, N. (2016). Yapısal eşitlik modellemesine giriş. Amos uygulamaları.(3. Baskı). Ezgi.
• Beckert, J. (2002). Vertrauen und die performative Konstruktion von Märkten/Trust and the performative construction of markets. Zeitschrift für Soziologie, 31(1), 27-43.
• Behnke, J. (2009). Vertrauen und Kontrolle: Der Einfluss von Werten auf Einstellungen zu politischen Institutionen. Zeitschrift für Parlamentsfragen, 40, 397-413.
• Beier, M. (2010). Der unterstützende Einfluss der Unternehmenskultur auf die Wettbewerbsstrategien. Hochschule Mittweida, University of Applied Siences, Mittweida.
• Bormann, I., & Adamczyk, J. (2016). Typen elterlichen Vertrauens gegenüber Schulen: Eine Fallstudie zu schulbezogenen Heuristiken. Zeitschrift für Bildungsforschung, 6(2), 169-183.
• Bryk, A. S., &Schneider, B. (2003). Trust in schools: A core resource for school reform. Educational Leadership, 60(6), 40-44
• Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 57(57), 5-34.
• Bursalıoğlu, Z. (1994). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Akademi.
• Bursalıoğlu, Z. (2000). Eğitimde yönetimi anlamak sistemi çözümlemek. Ankara: Pegem Akademi.
• Büte, M. ( 2011). Etik iklim, örgütsel güven ve bireysel performans arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25 (1), 171-192.
• Cerit, Y. (2009). The effects of servant leadership behaviours of school principals on teachers’ job satisfaction. Educational Management Administration & Leadership, 37(5), 600-623.
• Civelek, M.E. (2018). Yapısal eşitlik modellemesi metodolojisi. İstanbul: Beta.
• Chen, Z. X., Aryee, S., & Lee, C. (2005). Test of a mediation model of perceived organizational support. Journal of Vocational Behavior, 66(3), 457-470.
• Cooper, R.K., & Sawaf, A. (2003). Liderlikte duygusal zekâ, yönetim ve organizasyonlarda duygusal zekâ (Z. B. Ayman & B. Sancar Çev.). İstanbul: Sistem.
• Çokluk-Bökeoğlu, Ö., & Yılmaz, K. (2008). İlköğretim okullarında örgütsel güven hakkında öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi, 14(2), 211-233.
• Demir, M. (2012). Örgütsel destek, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma eğilimi ilişkisi: Havalimanı yer hizmetleri işletmelerine yönelik bir araştırma. İş, Güç: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynaklar Dergisi, 14(1).
• Demircan, N. (2003). Örgütsel güvenin bir ara değişken olarak örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi: Eğitim sektöründe bir uygulama. Doktora Tezi, Gebze Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Drucker, P. F. (2000a). Yeni gerçekler. Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Drucker, P. F. (2000b). Gelecek için yönetim. Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Eğriboyun, D. (2013). Ortaöğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin örgütsel güven, örgütsel destek ve örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki (Bolu ili örneği). Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Eisenberger, R., Huntington, R,, Hutchison, S., & Sowa, D. (1986). Perceived organizational support. Journal of Applied Psychology, 71, 500-507.
• Erdoğan, İ. (2002). Eğitimde değişim yönetimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Ergun, T. (Ed.). (1991). Kamu yönetimi araştırması genel rapor. Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Eser, G. (2011). Güven eğiliminin algılanan örgütsel destek üzerinde etkisi. Marmara Üniversiresi, İİBF Dergisi.3(1), 365-76.
• Fard, H. D., Rajabzadeh, A., & Hasiri, A. (2010). Organizational trust in public sector: explaining the role of managers’ managerial competency. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 25, 29-43.
• Gadot, E. V., & I. Talmud. (2010). Organizational politics and job outcomes: The moderating effect of trust and social support. Journal of Applied Social Psychology, 40 (11), 2829-2861.
• Gage, C. Q. (2003).The meaning and measure of school mindfulness: An exploratory analysis. The Ohio State University- Columbus. [UMI Number: 3119283].
• Geist, J. R. (2002). Predictors of faculty trust in elementary schools: Enabling bureaucracy, teacher professionalism, and academic emphasis. Doctoral Dissertation, The Ohio State University, Columbus.
• Gilbert, D. U. (2010). Entwicklungslinien der ökonomischen Vertrauens-forschung.:Vertrauen œ zwischen sozialem Kitt und der Senkung von Transaktionskosten (in 169-197), Karlsruhe: Maring.
• Güçlü, N. (2003). Stratejik yönetim. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2).
• Gürbüz, S. (2019). AMOS ile yapısal eşitlik modellemesi. Ankara: Seçkin.
• Hoy, W. K. (2003). An analysis of enabling and mindful school structures: Some theoretical, research, and practical consideration. Journal of Educational Administration, 41, 87-108.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2010). Eğitim yönetimi. S. Turan (Ed.), Ankara: Nobel.
• Hoy, W. K., & Tschannen-Moran, M. (1999). Five faces of trust: An empirical confirmation in urban elementary schools. Journal of School leadership, 9(3), 184-208.
• İslamoğlu, A. H., & Alnıaçık, Ü. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. İstanbul: Beta.
• Jacob, A. (2003). A study of school climate and enabling bureaucracy in select New York city public elementary schools. Doctoral Dissertation, St. John's University, New York. [UMI Number: 3166881].
• Jeffrey, C. (1999). Creating organisational trust. Assocation Management, 51(7), 26-34.
• Kagy, L. (2010). Teacher trust and leadership behaviours used by elementary school principals. Doctoral Dissertation. Northcentral University, Arizona.
• Kalkan, F. (2015). İlköğretim okullarında mesleki öğrenme topluluğu ile bürokratik yapı ve örgütsel güven arasındaki ilişki. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karasar, N. (2006). Bilimsel araştırma yöntemi(16. Baskı). Ankara: Nobel.
• Karcıoğlu, M.S., & Naktiyok, A. (2015). Örgütsel ortamda algılanan güven düzeyinin sinizm üzerindeki rolü: Atatürk üniversitesi idari personeli üzerinde bir araştırma. AKÜ İİBF Dergisi- CXVII 1 19-34.
• Kartal, S. E., Yirci, R., & Özdemir, T. Y. (2015). Öğretmenlerde algılanan örgütsel destek düzeyi ile yaşam memnuniyeti arasındaki ilişkinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 477-504.
• Kotnis, B. (2004). Enabling bureaucracies in education: A case study of formalization in an urban district and schools. The State University of New York at Buffalo- Buffalo, New York. [UMI Number: 3081919].
• Köse, S., & Gönüllüoğlu, S. (2010). Örgütsel desteğin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 85-94.
• Krishnan, J., & Mary, V. S. (2012). Perceived organisational support–an overview on its antecedents and consequences. International Journal of Multidisciplinary Research, 2(4), 2-3.
• Maddux, R.B. (1999). Takım kurma. (H.C. İkizler Çev.). İstanbul: Alfa.
• McGuigan, L., & Hoy, W. K. (2006). Principal leadership: Creating a culture ofacademic optimism to improve achievement for all students. Leadership and Policy in Schools, 5, 203-229.
• Meier, K. J., Polinard, J. L., & Wrinkle, R. D. (2000). Bureaucracy and organizational performance: Causality arguments about public schools. American Journal of Political Science, 590-602.
• Memduhoğlu, H. B., & Zengin, M. (2010). Örgütsel güven. H. B. Memduhoğlu ve K. Yılmaz (Editörler), Yönetimde yeni yaklaşımlar içinde (s. 261-273). Ankara: Pegem Akademi.
• Mishra, A. K., & Mishra, K. E. (1994). The role of mutual trust in effective downsizing strategies. Human Resource Management, 33(2), 261-279.
• Nayır, F. (2011). İlköğretim okulu yöneticilerinin öğretmenlere sağlanan örgütsel desteğe ilişkin görüşleri, öğretmenlerin örgütsel destek algısı ve örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özan, M. B., ve Özdemir, T. Y. (2013). İlköğretim kurumu öğretmenlerinin örgütsel güven düzeyleri: Nitel bir çalışma. Journal of Social Sciences [JSS], 12(3), 469-486.
• Özdemir, S. (2000). Eğitimde örgütsel yenileşme. Ankara: Pegem Akademi.
• Özdemir, S., & Kılınç, A. Ç. (2014). Bürokratik okul yapısı ile öğretmenlerin akademik iyimserlik düzeyleri arasındaki ilişki. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 10(1), 1-23.
• Özdil, K. (2005). İlköğretim okullarında güven ve örgütsel iklim arasındaki ilişki. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özer, N., Demirtaş, H., Üstüner, M., & Cömert, M. (2006). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel güven algıları. Ege Eğitim Dergisi, 7(1), ss.103-124.
• Özer, N. (2010). İlköğretim okullarının örgütsel diriklik, bürokratiklik ve örgüt normları açısından analizi. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Özler, N. D., & Yıldırım, H. (2015). Örgütsel güven ile psikolojik sermaye arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 5(1), 163-188.
• Pallant, J. (2017). SPSS Kullanma kılavuzu: Spss ile adım adım veri analizi. (S. Balcı &, B. Ahi, Çev.). Ankara: Anı.
• Rhoads, D. H. (2009). Enabling structure and collective efficacy: a study of the perceptions of elementary school divisions of american schools in Mexico. Doctoral Dissertation, Seton Hall University, New Jersey.
• Rhoades, L., & Eisenberger, R. (2002). Perceived organizational support: A review of the literature. Journal of Applied Psychology, 87(4), 698-714.
• Rupf Schreiber, M. (2006). Identifikation und Vertrauen in Organisationen. Doctoral Dissertation, Philosophischen Fakultät der Universität Freiburg in der Schweiz, Schweiz.
• Schweer, M. K. (1997). Vertrauensaufbau und soziale Interaktion zwischen Lehrenden und Lernenden. In Interpersonales Vertrauen (pp. 203-216). VS Verlag für Sozialwissenschaften.
• Seifert, M. (2001). Vertrauen als Organisationsprinzip. Eine theoretische und empirische Studie über Vertrauen zwischen Angestellten und Führungskräften. German Journal of Human Resource Management, 15(4), 461-465.
• Shanock, L. R., & Eisenberger, R. (2006). When supervisors feel supported: Relationships with subordinates' perceived supervisor support, perceived organizational support, and performance. Journal of Applied psychology, 91(3), 689.
• Sinden, J. (2002). Enabling bureaucratic behaviors and structures in schools. Doctoral Dissertation, The Ohio State University OH, Columbus. (UMI Number: 3059322).
• Sinden, J. E., Hoy, W.K., & Sweetland, S. R. (2004). An analysis of enabling school structure: Theoretical, empirical, and research considerations. Journal of Educational Administration, 42(4), 462-478.
• Solomon, R.C., & Flores, F. (2001). Güven yaratmak (A.Kadam & Z. Dicleli, Çev.). Ankara: MESS.
• Spinella, F. A. (2003). The principal's role in new teacher retention. Doctoral Dissertation, University of New Orleans, New Orleans, LA (UMI Number: 3093178).
• Sweetland, S. R. (2001). Authencitiy and sense of power ın enbabling achool structures: An emperical structures. Education, 121(3).
• Şişman, M. (2010). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. Edn) Boston: Pearson Education.
• Tamer, İ. (2012). Kurumlarda bireylerarası güven: Eğitim kurumlarında bir araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21(1),337-352.
• Taştan, S., İşçi, E., & Arslan, B. (2014). Örgütsel destek algisinin işe yabancilaşma ve örgütsel bağliliğa etkisinin İncelenmesi: İstanbul özel hastanelerinde bir çalişma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 121-138. Tschannen‐Moran, M. (2001). Collaboration and the need fortrust. Journal of Educational administration, 39(4), 308-331.
• Tschannen-Moran, M., Hoy, A. W., & Hoy, W. K. (1998). Teacher efficacy: Its meaning and measure. Review of educational research, 68(2), 202-248.
• Tylus, J. D. (2009). The impact of enabling school structures on the degree of internal school change as measured by the implementation of pprofessional learning communities. Doctoral Dissertation, Virginia Commonwealth University-Richmond, Virginia (UMI Number: 3388625).
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yılmaz, D. (2014). Dağıtılmış liderliğin örgütsel güven ile algılanan örgütsel destek ve okul başarısıyla ilişkisi. Doktora Tezi, Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Yılmaz, D., & Turan, S. (2015). Dağıtılmış liderliğin okullardaki görünümü: Bir yapısal eşitlik modelleme çalışması. Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi, 21(1), 93-126.
• Zaller, A. B. (1987). The relationship between school bureaucratization and academicachievement. Doctoral Dissertation, The University of Tulsa, United States.