İkidilli Suriyeli Çocuklar İçin Türkçe Temel Kavramlar Ölçeği

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 236, 3471 - 3488, 11.11.2022

Fahriye Eser B. Ümit Bozkurt

https://doi.org/10.37669/milliegitim.959506

Öz

Temel kavramlar, erken yaşlarda birçok çocuk için zorlayıcıdır. Bu bakımdan kavram gelişiminin dilsel-bilişsel gelişim açısından değerlendirilmesi gerekir. Sığınmacı ya da geçici koruma altında olan çocukların dilsel-bilişsel gelişimini izlemek, okula başlatma ve uyumlanma süreçleri açısından bir eşik belirleme işlemidir. Bu gereklilikle çalışmada ikidilli Suriyeli çocukların temel kavram gelişimlerini, RENK, HARF, SAYI/SAYMA, BOYUT KARŞILAŞTIRMA, ŞEKİL, YÖN-KONUM, DOKU-MATERYAL, TOPLUMSAL ROLLER-DUYGULAR, NİCELİK ve ZAMAN-SIRALAMA ulamları çerçevesinde belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirmek amaçlanmıştır. Süreçte nicel araştırma yöntemlerinden tarama kullanılmıştır. İlk aşamada 11 alt boyut ve 185 maddeden oluşan taslak ölçek oluşturulmuş, daha sonra taslak ölçeğin kapsam ve yapı geçerliği incelenmiştir. Daha sonra İstanbul’da bir Geçici Eğitim Merkezinde eğitim gören, 8-12 yaş aralığında, birinci dili Arapça olan ve Türkçe eğitim alan 103 öğrenciye uygulanmıştır. Veriler, madde güçlüğü ve madde ayırt ediciliği açısından çözümlenmiş; 185 madde, 111 maddeye düşürülmüştür. Güvenirlik ise KR-20 (0,912) ve Cronbach alfa (0,939) değerlerine göre değerlendirilmiş; her iki değer açısından da tutarlılık olduğu gözlenmiştir. Buna göre ölçeğin yeterli düzeyde güvenirliğe sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kümeleme analizi sonucunda ise bu ölçekten alınabilecek puanların “yüksek”, “orta” ve “düşük” başarı olarak üç düzeyde değerlendirilebileceği ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

İkidillilik, kavram gelişimi, temel kavramlar ölçeği, Suriyeli çocuklar

A Scale of Basic Concepts in Turkish for Bilingual Syrian Children

Öz

Basic concepts, the development of which needs to be assessed regarding linguistic and cognitive development are challenging for many children. Monitoring linguistic and cognitive development is of major importance for refugee children or children under temporary protection. The aim of this study is to develop a scale to determine the basic concept improvement of bilingual Syrian children who were educated in Turkish. The basic concepts under the categories of COLOR, LETTER, NUMBER, SIZE, COMPARISON, SHAPE, DIRECTION-POSITION, TEXTURE-MATERIALS, SOCIAL ROLES-EMOTIONS, QUANTITY, and TIME-ORDER are investigated in the study. The survey, one of the quantitative research methods, was used. In the first stage, a draft scale consisting of 11 sub-dimensions and 185 items was created. The content and construct validity of the draft scale were examined. Then, it was applied to 103 students between the ages of 8-12, whose first language are Arabic and who receive Turkish language education, studying at a Temporary Education Center in Istanbul. The data were analyzed in terms of item difficulty and item discrimination; 185 items were reduced to 111 items. Reliability was evaluated according to KR-20 (0,912) and Cronbach alpha (0,939) values; consistency was observed for both values. Accordingly, it was concluded that the scale had sufficient reliability. The results of the cluster analysis revealed that the scores obtained from this scale can be evaluated at three levels as “high”, “medium” and “low” achievement levels.

Anahtar Kelimeler

bilingualism, concept development, basic concepts scale, Syrian children

Kaynakça

• Ağca, Ö. (2012). Normal gelişim gösteren ve dil bozukluğu olan tek dilli çocuklar ile ikidilli çocukların kavram gelişimlerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akman B. ve Üstün E. (2003). Üç yaş grubu çocuklarda kavram gelişimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24,137-141.
• Angın, D.E., Arı, R., Deniz, M.E. & Hamarta, E. (2016). Bracken temel kavram ölçeği-III: Alıcı formu (BTKÖ-III: A)’nun 60-71 aylık çocuklar için geçerlik ve güvenirlik çalışması. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 73-83.
• Arı, M., Üstün, E., Akman, B. & Etikan, İ. (2000). 4-6 yaş grubu çocuklarda kavram gelişimi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 1-9.
• Biçer, N. & Alan, Y. (2018). İki dillilik bağlamında Suriyeliler üzerinde Türkçenin etkisi. Yeni Türkiye Yeni Türk Dili Özel Sayısı-II, 100, 346-352.
• BM Mülteci Örgütü (UNHCR) (2021). 2021-2022 Bölgesel mülteci ve dayanıklılık planı-Türkiye ülke bölümü. 15.02.2022’de https://www.unhcr.org/tr/yayinlar adresinden erişilmiştir.
• Boehm, A. (2013). Basic Concepts as building blocks to school succes. Pearson Education.
• Boehm, A. E. (2004). Assessment of basic relational concepts. In B. A. Bracken (Ed.), The psychoeducational assessment of preschool children (pp. 186–203). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Bracken, B. A., Sabers, D. & Insko, W. (1987). Performance of black and white children on the Bracken basic concept scale. Psychology In The School, 24(1), 22-27.
• Bracken, B.& Shaughnessy, M. F. (2003). An interview with Bruce Bracken about the measurement of basic concept in children. North American Journal of Pshychology, 5(3), 351-364.
• Brassard, M. R., & Boehm, A. E. (2011). Preschool assessment: Principles and practices. Guilford Press.
• Bütün-Ayhan, A. ve Aral, N. (2007). Bracken temel kavram ölçeği-gözden geçirilmiş formunun altı yaş çocukları için uyarlama çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(32), 42-51.
• Cummins, J. (1979). Linguistic interdependence and the educational development of bilingual children. Review of Educational Research, 49, 222-252.
• Ergül, A. (2007). Boehm okul öncesi temel kavramlar testi 3’ün 36-47 aylık çocuklar için Türkçeye uyarlama çalışması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ergül, A. ve Dinçer, Ç. (2009). Boehm okul öncesi temel kavramlar testi-3’ün 48-71 aylık çocuklar için Türkçe formunun psikometrik özellikleri. Uluslararası Katılımlı II. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi, Ekim, Ankara.
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (2022). İstatistikler (Geçici Koruma). 15.02.2022’de https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638 adresinden erişilmiştir.
• İmer, K., Kocaman,A. ve Özsoy, A.S. (2011). Dilbilim sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi.
• Maviş, İ. (2005). Çocukta anlambilgisi gelişimi. S. Topbaş (Ed.), Dil ve Kavram Gelişimi. (ss. 129-148). Ankara: Kök Yayıncılık.
• MEB. (2016). Okul öncesi eğitim programı. 15.02.2022’de https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=652 adresinden erişilmiştir.
• Paxton, M. I. J. (2009). ‘It's easy to learn when you using your home language but with English you need to start learning language before you get to the concept’: Bilingual concept development in an English medium university in South Africa, Journal of Multilingual and Multicultural Development, 30(4), 345-359. Doi: 10.1080/01434630902780731
• PIKTES (2016). Suriyeli çocukların Türk eğitim sistemine entegrasyonunun desteklenmesi projesi. 15.06.2020’de https://pictes.meb.gov.tr/izleme/Content/Dosyalar/02171217_ArastYrma_ve_raporlar.pdf adresinden erişilmiştir.
• Sağıroğlu, A.Z. (2017). Geçici koruma statüsündeki bireyler. Geçici koruma statüsündeki bireylere yönelik özel hizmetleri kılavuz kitabı (s. 46-70). MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Söylemez-Çoban, E. T. (2016). İkinci dil eğitimi alan ve almayan okul öncesi dönem çocuklarının dil ve kavram gelişimlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Subaşı-Uzun, L. (2010). İkidilli ortamda anadili öğretiminin dilbilimsel temelleri. Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi ve Öğretmenliği Çalıştayı (06-08 Nisan 2010) Kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Muğla-Marmaris.
• Sucuoğlu, B., Büyüköztürk, Ş. ve Ünsal, P. (2008). Türk çocuklarının temel ilişkisel kavram bilgilerinin değerlendirilmesi. İlköğretim Online Dergi,7 (1), 203- 217.
• Uyanık-Balat, G. (2003). Altı yaş grubu korunmaya muhtaç ve ailesinin yanında kalan çocukların okula hazır bulunuşluk ile ilgili temel kavram bilgilerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Uyanık-Balat, G. (2009a). Anasınıfına devam eden çocukların cinsiyetlerine göre temel ilişkisel kavram bilgilerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 34(153), 117-126.
• Uyanık-Balat, G. (2009b). The examination of the relation between the Boehm test of basic concepts (Boehm-3) and Bracken basic concept scale (BBCS) for preschoolers. Elementary Education Online, 8(3), 935-942.
• Üstünel-Uğurtay, A. (2007). Bracken temel kavram ölçeği gözden geçirilmiş formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması (Yayımlanmamış yüksek lisan tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, A. ve Ege, P. (2015). Down sendromu olan çocukların temel kavramları ile ortalama sözce uzunlukları arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (Özel Sayı), 17-41.
• Yıldırım, A. (2015). Otizmli çocukların temel kavramları ile ortalama sözce uzunlukları arasındaki ilişki. International Journal of Early Childhood Special Education, 7(1), 129-150.
• Yoleri, S. (2010). Bracken temel kavram gelişimi ölçeği ifade edici Türkçe formunun oluşturulması ve temel kavramlarla kişilerarası problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.