Representation Power of Folkloric Dolls: The Case of Elif Doll Project

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 123, 134 - 149, 29.09.2019

Selcan Gürçayır Teke

Öz

Folkloric dolls are perceived as an important agent in transmitting the culture of traditional clothing to the next generations. Associating the traditional clothing culture to the national identity brings into an authority to them at international level. Thus, folkloric dolls are accepted as a significant component of cultural tourism. In different parts of Turkey, varied traditional clothed folkloric dolls have Bodbeen manufactured by means of several techniques and materials. Folkloric dolls produced in Turkey, like a miniature, reflects the concerning regions’ traditional clothing culture. However, the success of reflecting traditional clothes has not equally worked out in body designs of dolls. Government agencies i.e. the Ministry of Culture and the National Ministry of Education have been working on the designs of a national doll since 1970. Criteria like the similarity to the typology of Turkish people in terms of physical appearance, a reflection of traditional clothes realistically, and being convenient for mass production become prominent in a doll design. Aiming to find the best national doll design, several background works have been realized by means of organizing folkloric dolls competitions at the national level. Elif Doll Project, started by Olgunlaşma Institute in 2009, can be accepted as one of the latest examples of the goal of national dolls creation. Elif Doll is one of the folkloric dolls in Turkey whereas it becomes distinctive in terms of typology, clothes designs, and its institutional support thereby relatively gains more power of national authority. Elif doll has been introduced as the folkloric doll that is reflecting the national characteristics and traditional clothing culture as well as announced as “The first traditional doll of Turkey” in a press conference given by the Minister of National Education chairing at that term. Olgunlaşma Institutes has designed twenty types of Elif dolls representing the traditional clothing culture of Turkey’s varied regions. The Trabzon Olgunlaşma Institute was responsible for manufacturing the doll’s body, Antalya Olgunlaşma Institute for the doll’s jewelry, and Ankara and Istanbul Sabancı Olgunlaşma Institutes were responsible for the embroidery, sewing, the quality control and packaging for sale. In this article, the question of how the national identity was presented through Elif Doll will be discussed. The processes like the determination of the doll’s name, typology, selecting clothes will be addressed from the point of creating a national image. Elif Doll Project will be evaluated by means of benefiting from the semi-structured interviews with the teachers of Olgunlaşma Institutes and the gathered news in written and visual media on Elif Dolls. Elif Dolls are basically criticized with regards to the gum tragacanth-like casting bodies and aesthetical clothing compositions instead of reflecting the traditional clothing culture of Turkey regionally. As a concluding remark, it is revealed that whether the clothes and typology of Elif Dolls are reflecting the national identity or not still remains a controversial issue even inside Olgunlaşma Institutes. 

Anahtar Kelimeler

Olgunlaşma Institutes, Elif Doll, national identity, typology, traditional clothes

Folklorik Bebeklerin Temsil Gücü: Elif Bebek Projesi Örneği

Öz

Folklorik bebekler geleneksel giyim kültürünün gelecek kuşaklara aktarılmasında önemli bir aracı olarak görülürler. Geleneksel giyim kültürünün millî kimlikle ilişkilendirilmesi onlara uluslararası alanda bir temsil gücü kazandırır. Bu sayede folklorik bebekler kültür turizminin dikkate değer bir bileşeni olarak yorumlanır. Türkiye’nin farklı illerinde farklı teknikler ve malzemelerle geleneksel kıyafetli folklorik bebekler üretilmektedir. Türkiye’de üretilen folklorik bebekler, kıyafet açısından yörelerin geleneksel kıyafetlerinin minyatürleri gibidir. Geleneksel kıyafetlerin yansıtılmasındaki bu başarı, bebeklerin beden tasarımlarında pek karşılığını bulamamıştır. 1970’li yıllardan beri Kültür Bakanlığı ve Millî Eğitim Bakanlığı gibi resmî kurumlar millî bir bebek tasarımı için çalışmaktadır. Bebeğin dış görünüşünün Türk insan tipolojisine uygunluğu, geleneksel kıyafetleri aslına uygun bir şekilde sergilemesi, seri üretime elverişlilik gibi kriterler bebeklerin tasarlanmasında öne çıkmaktadır. En iyi millî bebek tasarımının bulunması için ulusal çapta yarışmalar düzenlenerek alt yapı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Olgunlaşma Enstitüleri tarafından 2009 yılında başlatılan Elif Bebek Projesi, millî bir bebek yaratma idealinin son örneklerinden biri olarak kabul edilebilir. Elif Bebek de Türkiye’de üretilen folklorik bebeklerden biridir, ancak diğer yöresel folklorik bebeklerden tipoloji, kıyafet tasarımları ve arkasındaki kurumsal destek açısından farklılaşır ve daha ulusal bir temsil gücü kazanır. Dönemin Millî Eğitim Bakanı tarafından yapılan bir basın toplantısıyla “Türkiye’nin ilk geleneksel bebeği” olarak tanıtılan Elif Bebek, ulusal karakteri ve giyim kültürünü yansıtan bir bebek olarak lanse edilir. Olgunlaşma Enstitüleri farklı bölgelerin geleneksel giyim kültürlerini temsil eden yirmi Elif bebek tasarlarlar. Trabzon Olgunlaşma Enstitüsü bebeklerin beden üretiminden, Antalya Olgunlaşma Enstitüsü bebeklerin takılarından sorumludur, Ankara ve İstanbul Sabancı Olgunlaşma Enstitüleri kıyafetlerin işlenmesini ve dikimini, kalite kontrol ve paketlenmesini yapmaktadır. Bu makalede, millî kimliğin Elif Bebekler aracılığıyla nasıl sunulduğu sorusu tartışmaya açılacaktır. Bebeğin adının belirlenmesi, tipolojisi, taşıdığı kıyafetlerin seçilmesi gibi süreçler millî imaj yaratma açısından ele alınacaktır. Olgunlaşma Enstitülerinde Elif Bebek projesine ilişkin öğretmenlerle yapılan yarı yapılandırılmış görüşme verileri ve basında yer alan haberlerden elde edilen bilgiler eşliğinde Elif Bebek projesi değerlendirilecektir. Elif Bebeklerin bedenlerinin kitre görünümlü döküm olması ve Türkiye’nin geleneksel giyim kültürünü bölgesel olarak yansıtmaktan ziyade estetik bulunan kompozisyonların yapılması açısından eleştirildiği görülmüştür. Sonuç olarak, Elif Bebek’in kıyafet ve tipoloji anlamında millî kimliği yansıtıp yansıtmadığı konusunun Olgunlaşma Enstitülerinin içerisinde dâhi tartışmalı bir alan olarak kaldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Olgunlaşma Enstitüleri, Elif bebek, millî kimlik, tipoloji, geleneksel kıyafet

Kaynakça

• Bilgin, Nuran. (1990). Folklorik Yapma Bebekçilik. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
• Dundes, Alan (2018). “Fakelore Fabrikasyonu”(Çev.: Selcan Gürçayır-Aslı Uçar). Folklorun Sahtesi: Fakelore. (Ed. Selcan Gürçayır Teke). Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Güvenç, Bozkurt (2002). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.