Erken Cumhuriyet Dönemindeki Toplumsal Değişimi Posta Pulları Üzerinden Okumak

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 124, 230 - 245, 15.12.2019

Mustafa Yılmaz

Öz

Türkiye Cumhuriyeti yeni bir siyasi anlayış ve yönetim tarzı ile birlikte yeni bir kültür ve yeni bir toplum yaratma projesidir. Bu büyük dönüşüm projesi ekonomik, siyasi, kültürel ve toplumsal yaşamın her alanında köklü değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Toplumsal değişimlerin gerçekleştirilmesi kadar yaşatılması da ayrıca önemlidir. Bu nedenle Batılı ve modern bir ülke yaratmayı amaçlayan yeni ulus devletin kurucu lideri Mustafa Kemal ve arkadaşları, kültürel ve hukuki modernleşme biçiminde tasarladıkları dönüşümü kendi halkına ve dünya kamuoyuna anlatmaya büyük önem vermiştir. Bu amaç doğrultusunda hayatın her alanı hem bu değişimden doğrudan etkilenmiş hem de değişimin benimsetilmesinde araç olarak kullanılmıştır. Dönem koşullarında yaygın dolaşımı ve koleksiyon niteliği taşımasıyla her eve girebilen posta pulları toplumsal değişimin yansıtıldığı araçlardan biridir. Zira pullar kültürel mirasın tanıtılmasında kullanılan “minik temsilciler” ve “kâğıt büyükelçiler" olarak ülkeler için önemlidir. Bu çalışma, erken Cumhuriyet döneminde yeni ülkenin kurucu elitinin yaşanan büyük değişimin kamuoyuna ve tüm dünyaya anlatılmasında minik temsilciler olarak pulları nasıl kullandığı ile ilgilidir. Bu kapsamda 1923-1938 yılları arasında yayımlanan dönem pulları içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Analizler sonucunda posta pullarında işlenen konuların dört ana tema etrafında kurgulandığı tespit edilmiştir. Bu temalar; Batılı, modern ve kurtarıcı lider figürü, kökleri Orta Asya Türklüğü’ne ve Anadolu’daki kadim uygarlıklara dayandırılan bir tarih bilinci, yeni Türk devletinin kadına bakışı ve kadının toplumsal hayattaki yeri, ekonomik alanda hayata geçirilen ağır sanayi hamlesi ve tarımsal modernizasyon şeklinde sıralanmaktadır. Böylece bu çalışma ile hayatın olağan akışındaki radikal kırılma anlarını barındırmasıyla âdeta bir laboratuvar niteliği taşıyan bu on beş yıllık süreç, farklı bir mecra üzerinden yeni ve özgün bir değerlendirmeye kavuşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Posta pulu, erken cumhuriyet dönemi, toplumsal değişim, lider figürü, içerik analizi

Kaynakça

• Ağaoğulları, M. Ziya ve M. Bülent Pabuçcuoğlu. Türk Pulları ve Antiyeleri Katoloğu: 1863-2010. İstanbul: Doğan Ofset Yayıncılık ve Matbaacılık, 2010.
• Akman, Şefik Taylan. “Türk Tarih Tezi Bağlamında Erken Cumhuriyet Dönemi Resmî Tarih Yazımının İdeolojik ve Politik Karakteri”. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 1(1), 2011:80-109.
• Aktulum, Kubilay. “Halk Kültürünün Posta Pullarında Yansıtılma Biçimleri”. Folklor ve Metinlerarasılık. Konya: Çizgi Kitabevi. 2013.